Već nekoliko meseci, vrlo aktivno se razgovara o gradnji auto-puta Sarajevo – Beograd, kako u Srbiji, tako i u Republici Srpskoj (RS) i BiH. Posebno se vode vrlo važni razgovori između Vlade Srbije i Vlade RS, zatim između Vlade RS i Vlade Federacije BiH. Na indirektan način se vode razgovori između Vlade Srbije i Saveta ministara BiH, u meri koliko je to pitanje u nadležnosti organa BiH, s obzirom na to da je neophodno da se usaglase stavovi Entiteta u BiH u vezi sa trasom budućeg auto-puta.
Izvori i način finansiranja budućeg auto-puta su značajan faktor, za neke i argument kada je reč o izboru trase. Ranije smo na stranicama FSK pisali o značaju specijalnih paralelnih odnosa između RS i Srbije, i to baš u vezi sa izgradnjom putne infrastrukture u RS i u Srbiji, koja bi bila međusobno usklađena i kao takva bi predstavljala posebnu vrstu putnih komunikacija između RS i Srbije, odnosno između Srba u regionu, i bila bi jedan od vidova unapređenja specijalnih odnosa i veza između RS i Srbije, garantovanih Dejtonskim mirovnim sporazumom.
Očekivano je bilo da može doći do nesuglasica kada je reč o izboru trase budućeg auto-puta, i to do nesporazuma između Entiteta u BiH, više nego između RS i Srbije. Srbija ima već jasno definisane prioritete kada je reč o gradnji državnih puteva (prvog) IA reda i državnih puteva (prvog) IB reda, pa se shodno tome RS i Federacija BiH mogu usaglasiti da se trasa puta kroz Entitete dovede na određeni granični prilaz radi spajanja sa auto-putem u Srbiji. (Uredba o kategorizaciji državnih puteva, „SL. glasnik RS“ br.105/2013 i 119/2013.)
U smislu navedenog, RS i Federacija BiH trebaju imati u vidu put A2 kroz Srbiju na relaciji: Beograd – Obrenovac – Lajkovac – Ljig – Gornji Milanovac – Preljina – Čačak – Požega, jer se na ovaj auto-put najlakše može vezati auto-put kroz BiH, i to trasom: Sarajevo – Pale – Sokolac – Rogatica – Višegrad – Vardište. Takođe je, posebno za RS važno imati u vidu sledeće putne komunikacije kroz Srbiju prema granici BiH, odnosno prema RS, jer značajno utiču, a mogu još značajnije uticati na izbor trase auto-puta od Sarajeva kroz RS, a to su: put 19, koji se odvaja sa auto-puta Beograd – Zagreb kod Kuzmina i nastavlja do Sremske Rače, odnosno do granice sa RS; put 20: veza sa putem A3 (auto-put Beograd – Zagreb) preko Sremske Mitrovice – Bogatića do graničnog prelaza u Badovincima; put 21, koji ide od Novog Sada preko Iriga – Rume – Šapca – Koceljeve – Valjeva – Kosjerića – Požege; i put 26: Beograd – Obrenovac – Šabac – Loznica – granični prelaz Mali Zvornik.
Prilikom izbora trase auto-puta Sarajevo – Beograd, za RS je posebno važno, pored iznetog znati i sledeće: saobraćajna politika EU se bazira na usvojenim saobraćajnim koridorima i strategijama, koji utiču na privredni razvoj našeg regiona, a samim time i na privredni razvoj RS; od evropskih koridora poseban značaj za BiH i RS ima koridor V (Venecija – Trst – Kopar – Ljubljana – Budimpešta), odnosno njegov krak C: Ploče – Sarajevo – Osijek – Budimpešta (koji u potpunosti povezuje južni i severni deo BiH i kreće se kroz njen centralni deo, dok u potpunosti zaobilazi južne, jugoistočne i istočne delove RS, jedino prolazeći kroz RS na prilazima Brodu, odnosno Brodu na granici sa Hrvatskom; panevropski koridor X: Ljubljana – Zagreb – Beograd – Niš – Leskovac – Solun, sa svojim krakom Hb: Horgoš – Subotica – Novi Sad – Beograd i krakom Hs: Niš – Dimitrovgrad – Gradina – Sofija, svojim osama protezanja ostavljaju najveći deo prostora zapadne i istočne Srbije izvan glavnih putnih pravaca, kao i kompletan istočni deo RS od Bijeljine do Trebinja. Zbog toga put A2: Beograd – Obrenovac – Lajkovac – Ljig – Gornji Milanovac – Čačak – Požega još više dobija na značaju, jer se na ovaj način između ostalog povezuje zapadni deo Srbije sa istočnim delom RS.
Dakle, navedeni putni pravci i koridori utiču sami po sebi na neke od potencijalnih trasa auto-puta Sarajevo – Beograd, kao i postojeći auto-putevi i brzi putevi u Srbiji, i oni koji se već grade i koji su planirani. Za RS posebno je interesantan pravac auto-puta Sarajevo – Pale – Sokolac – Rogatica – Višegrad – Vardište, kao najkraća trasa kojom bi se došlo do granice sa Srbijom, a zatim vezalo na auto-put Požega – Beograd, koji je svega tridesetak kilometara duži od postojećih magistranih puteva Sarajevo – Beograd, koji su ujedno i najkraći. Izgradnja brzih puteva kroz Srbiju od Novog Sada preko Rume i Šapca do Loznice, kao i kraka od Šapca do Valjeva, je od velikog značaja za niz dolaznih puteva iz srednjeg Podrinja do granice sa Srbijom. Na navedene puteve vezuju se skoro svi putni pravci koji izvode iz Hercegovine, odnosno jugoistočnog dela RS, i to iz Trebinja, Bileće, Gacka, Foče, Ruda i Čajniča.
Putna mreža je važna za opstanak društvenih zajednica, ona je svojevrsni društveni „krtvotok“, i tamo gde ne dosežu saobraćajne arterije, to područje demografski odumire. Dakle, putevi imaju ne samo ekonomsku i razvojnu ulogu u društvu, nego i sociološku, jer saobraćaj utiče između ostalog i na stepen kulturnog razvoja jedne zajednice.
Planiranje i projektovanje trasa auto-puteva i trasa brzih puteva ne sme se zasnivati na konzervativnim pristupima planera koji često ne sagledavaju prirodna bogatstva na trasama, potencijalne privredne mogućnosti, ruralne vrednosti, istorijska nasleđa, kao i brojnost postojećeg stanovništva (koje treba zadržati) i potencijalnog koje gravitira ka projektovanoj saobraćajnoj mreži, nego polaze samo od procene protoka vozila.
Do sada se najčešće govorilo o trasi auto-puta Sarajevo – Beograd preko Romanije ka Višegradu i granici sa Srbijom, a onda se pojavila jedna nova ideja, ideja koja treba biti podržana „parlamentarnom rezolucijom“. Reč je o predlogu Mladena Bosića, srpskog poslanika u Predstavničkom domu Parlamentarne skupštine BiH, koji se založio da se Parlament BiH izjasni o njegovom predlogu u vidu rezolucije, koja bi podržala njegov predlog trase auto-puta Sarajevo – Beograd, koja bi išla pravcem: Sarajevo – Zenica (69 km); Zenica – Tuzla (126km); Tuzla – Brčko (55km); Brčko – Bijeljina (39km) i Bijeljina – Beograd (134), ukupne dužine 423 km. Osnovno obrazloženje predloga jeste da će put povezati mnoga naselja i gradove u BiH, koji su gusto naseljeni.
Šta ova trasa auto-puta kroz BiH znači? Ona se poklapa delimično sa krakom koridora Vc, a delimično je paralelna sa tim koridorom. Tačno je da povezuje veliki broj stanovništva, koje je ionako dobro komunikacijski povezano. Ovaj deo trase bi povezivao Sarajevo sa centralnim delom Federacije BiH i omogućio bi dobru povezanost Sarajeva sa rečnom lukom u Brčkom. Deo trase auto-puta Brčko – Bijeljina povezao bi dva važna grada u RS, koji se inače nalaze na važnoj komunikaciji Bijeljina – Banja Luka. Ova dva grada mogu međusobno još bolje da se povežu brzim putem na udaljenosti od 40-tak kilometara, bez da se gradi auto-put. Bijeljina je već na domaku auto-puta Šid – Beograd, a biće još bliža kada se realizuje predlog Vlade Srbije da se uradi brzi put ili auto-put od Kuzmina do granice sa RS na Sremskoj Rači, ili pak brzi put Ruma – Šabac – Bogatić – Badovinci. Brčko će biti još bliže Banja Luci kada se završi auto-put Banja Luka – Prnjavor – Doboj. Beograd i Banja Luka su već na neki način povezani auto-putem Beograd – Slavonski Brod – Gradiška – Banja Luka.
Izgradnjom auto-puta Sarajevo – Beograd povezala bi se dva velika i važna grada. Najveći broj putnika iz BiH bio bi iz Sarajeva i okolnih mesta, te iz RS, Istočnog Sarajeva i okolnih gradskih opština i naselja romanijske regije i gornjeg Podrinja. Svima njima je mnogo bliže i lakše da putuju auto-putem preko Romanije, dalje Rogatice i Višegrada u dužini oko 320 km, ili pak magistralnim putem Sarajevo – Sokolac – Han Pijesak – Vlasenica – Milići – Zvornik, a zatim brzim putem Loznica – Šabac – Ruma – Beograd, u dužini oko 300 km, što je, složićemo se, znatno kraće nego 424 km od Sarajeva preko Zenice – Tuzle – Brčkog i Bijeljine.
Bosićev predlog povezuje Federaciju BiH, i to centralni deo, gde živi većinsko bošnjačko stanovništvo, pruža se mogućnost hrvatskom stanovništvu iz Orašja i Odžaka da lakše komunicira sa Sarajevom, odnosno sa delom centralne Bosne gde žive Hrvati, a dalje i sa hrvatskom Hercegovinom. Zatim još više se jača klin koji je zabijen u telo RS u distriktu Brčko, Banja Luka postaje sve dalja od Bijeljine i Brčkog, a Bijeljina i Brčko i drugi delovi RS sve bliži Sarajevu. Predložena trasa auto-puta kroz BiH značila bi još veću centralizaciju BiH sa Sarajevom u epicentru, ugrozio bi se policentričan privredni razvoj, sve bi investicije završavale u Sarajevu.
Koji su bili motivi predlagača navedene trase auto-puta nisu potpuno jasni. Može biti jedan od motiva i taj što je predlagač iz Brčkog, pa se rukovodi lokal-patriotskim razlozima; drugi razlog može biti jačanje sembersko-posavske veze u krilu SDS (Brčko i Bijeljina) i stvaranje protivteže Banja Luci. S obzirom da između entiteta u BiH postoje razmimoilaženja u pogledu definisanja trase budućeg auto-puta, novi predlog gospodina Bosića izazvao je razdor i unutar srpskog naroda, odnosno u RS. On sigurno zna da ovaj predlog neće moći proći u organima koji budu donosili konačnu odluku. Predlog će izazvati još veću pometnju.
Šta ovaj predlog znači za RS i stanovništvo u istočnim delovima RS uključno od Zvornika, preko Birča, srednjeg i gornjeg Podrinja, Romanijskog platoa, Sarajevske regije, stare Hercegovine, Hercegovine? Radi se o polovini teritorije RS koja bi ostala izvan glavnih komunikacijskih linija. Navedeno područje RS, kada je reč o novim putevima, ima takođe pomalo raspolućen interes. Gradovi i naselja u srednjem i donjem Podrinju, te u Birču imaju interes da se postojeća putna mreža obnovi i unapredi, da se na Drinu i granicu sa Srbijom izađe na nekoliko poteza i da se povežu na brze puteve Mali Zvornik – Loznica – Šabac; zatim Ljubovija – Valjevo – Lajkovac – Beograd. Inače najkraća trasa auto-puta Sarajevo – Beograd bila bi: Sarajevo – Sokolac – Han Pijesak – Vlasenica – Milići – Zvornik – Loznica – Šabac – Beograd. Deo trase kroz RS je vrlo težak i zahtevan za gradnju.
Stanovništvo na Romanijskom platou, u Sarajevskoj regiji i u gornjem Podrinju ima interes da se auto-put sagradi preko Romanije do Višegrada i dalje, i to iz više razloga: relativno veliki broj stanovnika (za naše prilike) biće povezan najboljom trasom sa gradovima u zapadnoj Srbiji i svim što taj geografski region nudi, i na kraju sa Beogradom; prirodni resursi sarajevsko-romanijske regije i gornjeg Podrinja doći će do punog izražaja (rekreativno-turistički i banjski centri kao gravitacione zone, razvoj novih proizvodnih kapaciteta, s obzirom na snažnu sirovinsku bazu).
Gradovi i naselja iz srpske Hercegovine dobili bi novi prozor u svet i izlaz preko planinskih masiva ka gornjem Podrinju, zapadnoj Srbiji, postali bi važno tranzitno područje preko koga bi se povezivao kontinentalni deo regiona sa primorskim delovima. Južna i zapadna Srbija bi otvorile nove tranzitne rute na budućoj trasi auto-puta.
Auto-put Sarajevo – Beograd, preko Romanije i Višegrada ka Požegi je višestruko značajan, kako u privrednom smislu, još više u nacionalnom pogledu, povezivanja srpskog naroda, povezivanja RS i Srbije, kao praktična manifestacija realizacije specijalnih paralelnih veza i odnosa RS i Srbije i ravnomernog razvoja svih srpskih krajeva. Takođe, ovaj pravac približava Sarajevo i Beograd i doprinosi regionalnoj saradnji, jer predloženi pravac preko Zenice – Tuzle – Brčkog…… liči na putovanje oko sveta, i nesumnjivo sadrži niz prikrivenih političkih namera i konotacija koje su suprotne objektivnim faktorima koje treba uzeti u obzir pri izboru trase budućeg auto-puta.
Vinko Pandurević
fsksrb.ru
