Komunistička vlast je daleke 1949. g. u Beogradu, osnovala opštu organizaciju svih jugoslovenskih iseljenika „Maticu iseljenika“ , verovatno kao „protivtežu“ „Matici srpskoj“ koju novi poredak nije mnogo cenio.
Tu novu komunističku organizaciju stara srpska emigracija, kao ni kasniji srpski „gastarbajteri,“ dugi niz decenija nisu hteli da prihvate. Smatrana je jugoslovenskom organizacijom čiji je zadatak bio praćenje političkog, a ne kako se isticalo samo kulturnog delovanja Srba u inostranstvu, ređe Hrvata i muslimana, da to delovanje ne bi bilo eventualno usmereno protiv ondašnjeg komunističkog uređenja države. Mnogi srpski emigranti su je nazivali i Titovom špijunskom organizacijom, mada, koliko je poznato, ona po zapdnim zemljama nije imala svoje posebne ekspoziture. Ako je delovala u pomenutom pravcu onda je to bilo u okviru ambasada i konzulata ili zu pomoć podobnih i sistemu odanih pojedinaca.
Tek u poslednjih desetak godina, Matica iseljenika, bez da je ikada, kako se očekivalo posle raspada Jugoslavije, preimenovana -npr. u „Matica srpskih iseljenika“ ili u neki sličan ali jasan naziv čija je to organizacija, stekla je nešto malo bolji ugled među Srbima širom sveta- iako su na njenom čelu bili i dalje aktivni ili bivši politički radnici od kojih su neki bili opterećeni raznim aferama. Prisetimo se samo afere krađe umetničkih slika, nelegalnih otpuštanja saradnika itd.
Bilo kako bilo po pitanjima istorije nastanka i čime se zaista eventualno bavila nekadašnja „Matica iseljenika“ proteklih decenija, umesto iznalaženja datuma novijeg, demokratskog početka delovanja te institucije, znači od kada je ona najzad koliko-toliko bila prihvaćena od srpske dijaspore, ostao je, kako izgleda, zauvek zabeležen datum njenog komunističkog osnivanja- daleka 1949. godina!
Nedavno je u Beogradu proslavljeno 70 godina njenog postojanja, bez da je u međuvremenu brojnim Srbima postao poznat sistem rukovođenja Maticom, ko i na koji način bira članove Odbora koji biraju predsednika, ko je finansira sa koliko novca i kako se troši taj novac ali i koje je partije na vlasti Matica postala „plen“ zarad zaposlenja pertijskog kadra!
Za proslavu 70. godina postojanja Matice iseljenika upriličena je priredba sa umetničkim programom kojoj su prisustvovali neki državni sekretari, pomoćnici i pomoćnici pomoćnika ministara- pa čak i jedan funkcioner Saveza penzionera Srbije, naravno i druge, valjda za iseljenike „važne“ zvanice. Ali nije bilo onih iz vrha državne vlasti iako rasejanje godišnje u privredne tokove Srbije ubacuje putem svojih doznaka iz inostranstva od 3,5 do 5 milijardi evra! Toliko kao ilustracija koliko je Matica iseljenika važna ovoj državi.
. Nekolicini istaknutih Srba, kao nagrade za njihovo delovanje u korist Matice Srbije i svekolikog Srpstva, podeljene su Povelje Matie iseljenika. Ni tu širem sloju Srba na planeti iz dostupnih informacija, nije postalo jasno ko je, kako i zašto –npr. iz rasejanja, Matici predložio ljude za pomenuta priznanja. Postavlja se pitanje da li je to učinila sama Matica iseljenika ili su predlozi došli, po ranije ustaljenim običajima od naših ambasada i konzulata?
Da li je eventualno postojala mogućnost da su funkcioneri Matice iseljenika, putovanjima na trošak države, kao što se to radilo i u vreme postojanja Ministarstva za dijasporu „od Aljaske do Australije“ stekli prijatelje i poznanike koji su ih nečim „zadužili“ –npr. besplatnim smeštajem i gošćenjima u njihovim domovima, kupovinom skupih vina i drugih poklona i nabavkom fingiranih hotelskih računa, kako bi se ti „troškovi“ neopravdano naplatili i od države isl. Ranijih godina su, kako brojni Srbi u to veruju, neki iz dijaspore na taj način sticali „prava“ na priznanja i povelje Ministarstva za diasporu. Valjda su ta vremena u Matici iseljenika ostala iza nas?
Mnoge nagrade su sa pravom pripale npr. novinama „Štajerske novosti“ iz Slovenije na čelu sa Radetom Bakračevićem i nedeljniku „Naša reč“ iz Rumunije –na čelu sa glavnom urednicom Ljubinkom Perinac Stankov. Među nagrađenima je bilo i pisaca iz daleke Kanade, Sjedinjenih država ali i iz nedalekog Istočnog Sarajeva. Nagrađeno je i više aktivista – od nekolicine iz Kande, pa do aktiviste Zorna Bogdanovića iz daleke Kine. Nagrađen je i jedan aktivista iz inostranstva- iako se zna da on duže od 20 godina neprestano živi u Beogradu. On verovatno čak ni preko srpske granice ne sme da pređe u neku drugu državu, da ne bi završio kao poznati „Kapetan Dragan“.
Zahvalnice su deljene i kapom i šakom. Dodeljene su – od Ministarstva spoljnih poslova- Uprava za saradnju sa rasejanjem, preko Predstavništva Republike Srpske u Beogradu, jednoj opštini, zatim zbog neemitovanja važnih spotskih događaja u rasejanju čak i omrznutom Satelitskom programu RTS, zatim nekim TV propagatorima srpskog režima, Radio Beogradu za kultnu emisiji „Večeras zajedno“ itd. pa čak po nepoznatom razlogu za dodelu i jednoj vinariji. Znamo da je jedan službenik Ministarstva za dijasporu, danas je u Ministarstvu spoljnih poslova, od ljudi iz inostranstva zahtevao da mu donse podosta flaša kvalitetnog nemačkog rizlinga. Da nije on predložio dodelu zahvalnice vinariji?
Naravno da među nagrađenima ima ljudi koji su povelje i zahvalnice zaista zaslužili –kao npr. profesor dr Dejan Ilić, naučnik i stručnjak svetskog glasa iz Nemačke, Đuro Plavšić –velki humanista takođe iz Nemačke i neki drugi, ali najbrojnijem evropskom rasejanju u Nemačkoj malo ili možda čak nimalo poznati iseljenici.
I tako će ova nekada komunistička organizacija, koja nikako da iz svog imena izbaci samo opšti pojam „iseljenici“ i preimenovanjem postane „Matica srpskih iseljenika“ a ne samo „Matica itd…i Srba u regionu“ nego uopšte Srba u celom svetu, ako joj političari daju dovoljno novca iz budžeta za relativno skromni rad, nastaviti da postoji. Pa će, verovatno, pod vođstvom nekog novog bivšeg političara partije na vlasti, proslaviti i 75.-ti a zatim i 80-ti „rođendan“. Dok će ona prava „Matica srpska“ osnovana u Budimpešti pre skoro dva veka 1826.g., sa sedištem u Novom Sadu, tavoriti ničim zaslužene finansijski dosta teške dane.
P. Rakočević
