– Povodom 65-godišnjice objavljivanja poeme BOJANA –
(Deo treći)
Pošto su im propali pokušaji da ga fizički likvidiraju, inscenirali su 01. Jula 1991. njegov odlazak za Švajcarsku i uredili stvar tako da im ga švajcarske vlasti odmah vrate, tobože zato što nema plaćenu avijonsku povratnu kartu, koju su mu krišom ukrali na aerodromu u Tirani, kad se popeo na avijon. U planu je bilo da mu se opet da mikrofon RTV Tirane da sâm Akademik izjavi kako su mu albanske vlasti dozvolile da ode za Švajcrasku (Vrhunac njihove demokratije!), ali su ga švajcarske vlasti – eto – vratile…Toliko! U nastavku su se spremali da dodaju: švajcarske ga vlasti nisu primile jer je agent UDB-e. Zato su još u februaru pisali u listu L’HUANITE da je u Albaniji kažnjen kao agent UDB-e.
Iako nije ni posumnjao šta se sa njim radi, Akademik Burović, zahvaljujući uvidnom švajcarskom policajcu na pograničnom prelazu u Cirihu, uspio je da im minira i detronizira taj pakleni plan. Tako je stigao u Švajcarsku, gdje mu je lično presjednik Konfederacije Flavio Kotti dao status političkog emigranta i poželjio dobrodošlicu.
Tada su se angažovali i Enverovci i Titoisti da mobiliziraju protiv Akademika Burovića oba glavna kamena političkog mlina Švajcarske: Kod Stalinista su ga pretstavili kao neprijatelja socijalizma, a kod kapitalista – kao socijalistu i komunistu. Tako su ova dva mlinska kamena počela da mu melju kosti od samog početka, pa to nastavljaju i dan-danas.
Nepokoljebljiv, a uz svestranu podršku plemenitog švajcarskog naroda i plemenitog Saveza književnika Švajcarske, Akademik Burović se održao i drži se još uvijek na noge. Tako je i iz Švajcarske nastavio sa svojom disidencijom.
Akademik Burović se istakao kao publicista, književnik i naučnik, posebno kao borac i heroj za slobodu i demokratiju, Mandela Albanije, Balkana i Evrope. Kao takav on pripada ne samo svom srpsko-crnogorskom narodu, već i svim drugim narodima Balkana, pa – aktuelno – i švajcarskom narodu, jer je pisao i piše ne samo na svom srpskom jeziku i o jugoslovenskim problemima, već i na jezicima drugih naroda, pa i o njihovim problemima. Koliko za primjer navodimo Vlase, koji zauzimaju značajno mjesto u njegovom stvaranju, posebno u onom naučnom. Bio je član Saveza književnika Jugoslavije i Albanije, a sada je i član Saveza književnika Švajcarske. Makedonska Akademija nauka i umjetnosti ga uvela i u svoju enciklopediju. Od vremena je u srpskim, crnogorskim i albanskim leksikonima književnosti i enciklopedijama. Albanci su ga jedno vrijeme imali i u nastavnom programu savremene književnosti, pa su ga proglasili i za počasnog člana jedne svoje Akademije nauka i umjetnosti. Od vremena se nalazi i u svijetskoj WIKIPEDIJI.
Posebno se Akademik Burović istakao kao disidenta. Kao disidentni pjesnik on je prethodio ne samo ostalim jugoslovenskim pjesnicima i disidentima (Đilasu, Zogoviću i Markovskome), već i svim disidentima Balkana, Evrope i svijeta. Njegovom poemom BOJANA on je Disidentni književnik Br. 1 svijeta.
Poema BOJANA je napisana u Dubrovnik, septembra mjeseca 1952.godine i odmah je izrecitirana od samog autora na književnim popodnima. Krajem novembra ona se i štampa kao posebno izdanje i razdaje se na svečanoj proslavi 29. Novembra 1952. u sali Kneževog dvora u Dubrovniku, gdje su se, kao obično, okupili zvaničnici grada da obileže proslavu Dana Republike, a gdje im je ovaj Burović mladalačkom smjelošću izrecitirao stihove:
Obale joj s obe strane,
Pritisnule ljute rane…
Kaži što si vid’la tamo,
Na Golgoti, oj Bojano!
Zatim, u decembru 1953. ona je preštampana u Beogradu, u listu ISKRA Br. 4. Istovremeno se preštampava i u Zagreb, u časopisu POLET Br. 4. Kako saznajemo sa interneta, jedan student na Beogradskom universitetu ju je kopirao iz lista ISKRA svojeručno, u više primjeraka, i razdao ju je svojim drugovima. Naredne 1954. Burović uzima sa njom učešće na konkursu poezije u Beogradu, gdje mu se dodjeljuje prva nagrada i Diploma.
Poema BOJANA, iako zabranjena, do sada je objavljena oko 50 puta, prevedena na nekoliko stranih jezika, radio-dramatizirana i emitirana od više radio-stanica.
Prije svega preko nje, a zatim i preko ostalih njegovih disidentnih djela, Burović je izvozio disidenciju i u drugim zemljama i narodima, posebno među Makedoncima, Vlasima i Albancima Jugoslavije i Albanije. Godine 2002 Albanci su prvi koji su mu sred Tirane proslavili 50-tu godišnjicu objavljivanja poeme BOJANA, o čemu su i pisali u svojoj štampi.
Njegov roman IZDAJA, objavljen u Tirani 1965.godine, do sada je doživio pet izdanja, u oko 150.000 primjeraka, isto tako je disidentno djelo. Albanci su ga proglasili za chef-d’oeuvre njihove umjetničke proze svih vremena, pa i za JEVANĐELE njihovog savremenog patriotizma. Preko svega, tražili su i jezik ovog romana za svoj službeni i književni jezik, izjavljujući da je Burović nadmašio, eklipsirao i Ismaila Kadare, rođaka Envera Hodže i najvećeg enverovskog književnika Albanije. I samo ovo je bilo dovoljno da se Burović uvede u crnoj listi vlasti i da se stavi u policijsku obradu da bi se uhapsio i likvidirao, osuđen na smrt još prije hapšenja, bez istrage. Kako se sada zna, ne samo u Jugoslaviji, već i u Albaniji, Kaplan Burović je unet u crne liste jugoslovenske UDB-e i albanskog SIGURIM-a još 1952. godine, odmah nakon objavljivanja poeme BOJANA. U Jugoslaviji je tada i počelo njegovo persekutiranje, proganjanje, koje stiže do njegovog hapšenja i više pokušaja da se fizički likvidira.
OKO TRPEZE
H.R.
Mom milom batiću.
Pogled po trpezi svima šara žedan,
Jer creva nam krče za kapljicom ulja;
Po loncu veslamo, al’ od nas nijedan
Ne može da nađe ni zrno pasulja.
Otac, majka – ćute…Braća, sestre – jedu,
Kukuruznim hlebom stišavamo creva…
Svakome se jasno vidi u pogledu
Da mu oko srca raste klupko gneva.
Ustajemo nemi, kao da smo svisli.
Majka Boga moli za hleb naš svagdanji,
I dok otac s tugom o nečemu misli,
Plačnim glasom reče bratić naš najmanji:
“G’adan cam ja, tata…O’de pa’če meca…
(Ručicu malenu svome bedru muva!)
Otkinite meni…(Svak se namah štreca!)
…Za cve neka mama cupu njime ckuva…”
Grom iz vedra neba! Ne, smrt ništa nije!
S bolom majka ljubi, teši našeg brata,
Vrcaju nam suze, al’ ih svako krije,
Dok otac, k’o vihor, izlete kroz vrata.
Niš,
Jesen 1949.
MONA LIZA
Svetlom umu
Marije Kiri – SKLODOVSKE.
Da sam Mona Liza1) rekla bih svom tvorcu:
-Što ne nisi nazv’o ti Marijom Kiri?!2)
Cenili bi više u svakome dvorcu
Slavu njenog uma što se svetom širi.
-Što me nisi njenom ovenčao slavom,
Da me svet ne gleda samo kao ženu;
Kroz život smo uvek mi znale i glavom
Opštoj sreći služit’ pod ma koju cenu.
Da sam Mona Liza osmeh bih taj davni
Smenila u prezir za bestidnost ljudi,
I skandal bih svetom izazvala javni,
Da se na dnu groba i sâm tvorac čudi.
Frine3), Laise4) gole nude se sa zida
Svake galerije, k’o sred kupleraja…
Naša mila sestro, zar to nije svida
Preminulog sveta, “izgubljenog raja”?!
Da sam Mona Liza prezrela bih slast,
Sa zida bih sišla, snela sve po broju,
Pa u okvir zlatni smestila bih čast:
Mariju i Žanu5), komsomolku Zoju6).
Beograd,
Januar 1954.
1) Florentinka Mona Liza je supruga nekakvog Frančeska del Giokonda. Po njenom liku Leonardo da Vinči je naslikao jedno od svojih glavnik dela, nazvano “Giokonda”.
2) Marija Kiri Sklodovska (1867-1934),- Poljakinja, koja je sa svojim suprugom Francuzom Pjerom Kiri otkrila radium i dobila Nobelovu nagradu.
3) Frina,- starogrčka kurtizana (IV vek p.n.e). Bila je ljubavnica vajara Praksitela, koji ju je često upotrebljavao kao model za svoja dela, zbog njene vanredne lepote.
4) Laisa,- ime mnogih starogrčkih kurtizana, među kojima je najpoznatija bila prijateljica Alkibijada. Služile su tadanjim vajarima i slikarima kao modeli.
5) Žana d’Ark,- francuska heroina (1412-1431), koja se borila za oslobođenje Francuske od engleske okupacije.
6) Zoja Kosmodemjanska,- ruska heroina, komsomolka, koja se borila za oslobođenje svoje domovine od njemačkih fašističkih okupatora.
(Nastaviće se…)
