Etos srpskog naroda, oblikovan prvonačalnim radom Sv. Save i Sv. Simeona i njihovih duhovnih nastavljača u vrednosnim koordinatama vizantijske, istočno-pravoslavne civilizacije, menjao se tokom novog veka pod pritiskom agresivne, sveobuhvatne i sveizjednačavajuće vesternizacije. Žrtva procesa vesternizacije bilo je duhovno biće Srba, odnosno najdublje logosno naznačenje srpskog naroda kao krštene istorijsko-eshatološke zajednice. S toga je pogrešno pojam vesternizacije svoditi na tehničku ili pravno-organizacionu recepciju zapadnih tvorevina i ustanova. Vesternizacijom se kida sam duhovni koren srpskog naroda, zbog čega pozapadnjačene generacije Srba postaju duhovni stranci svojim krvnim precima, lutajući bez logosne krme burnim svetskoistorijskim okeanom. Jednom rečju, vesternizacijom Srbi postaju tuđi vojvodi Drašku, a svoji onima na Zapadu što su „Božju grdno prestupili”.
Zaraza vesternizacije je najpre zahvatila Srbe u krajevima pod austrijskom i venecijanskom vlašću, kvareći lukavo i neprimetno duhovni vid naroda što se u neprijateljskoj prozelitskoj sredini radi duhovne samoodbrane, a uz pomoć pravoslavne Ruske Imperije, sabrao pod kupolu Karlovačke mitropolije. Po premudrosti Božijoj, pod telesnom šibom turskog ropstva, neokrnjenim se sačuvao etos narodnog jezgra iz koga će vaskrsnuti dve novovekovne srpske države – Srbija i Crna Gora.
Sa slobodom u sveopštoj oskudici došlo je i u ovim srpskim kneževinama, ponajpre u Srbiji, do iskušenja vesternizacije. Kada su, rečju Sv. vladike Nikolaja „sinovi srbskih seljaka hadžajlija otišli na Zapad da prouče kako treba državu i društvo urediti, i vratili su se zavađeni i pocepani u partije onako kako su i zapadni narodi, bez teodulije, zavađeni i pocepani”.1)
Ipak, zapadnjaštvo otačestvenih sinova iz 19. veka deluje kao dečija bolest u odnosu kancerogeno stanje docnijih vremena. Društvo je u Kraljevini Srbiji bilo vrednosno raspolućeno. Svoj moralni zakon crpelo je iz patrijarhalnog srpskog sela, odakle je poticala i sva njegova biološka i ekonomska snaga. S druge strane, oblici novog kulturnog život počeli su da se ustrojavaju prema vrednostima iz tuđeg presađenog civilizacijskog obrazca. Sve vrline u životu ondašnje Srbijine države mogu se pripisati premoći domaćeg moralnog zakona nad spoljnom kulturnom vesternizacijom, i obrnuto, sve mane koje su počele da se ispoljavaju u javnom životu jasno govore o kapitulaciji predanjskog morala pred agresijom pomodne tuđinske kulture. Nisu slučajno najblistaviji primeri premoći našeg pravoslavno-patrijarhalnog morala nastali baš u vreme balkanskih i Prvog svetskog rata, kada su pred ogolelom stvarnošću života padale maske psiho-sociološkog eksperimenta vesternizacije Srba. Samožrtvena hrišćanska ljubav prema bližnjem, kondezovana u pojam Otačestva, uvela je nekadašnjeg konzula i pesnika M. Rakića kao četničkog dobrovoljca u oslobođenu Prištinu, a decu predsednika vlada, ministara, diplomata, guvernera u slavni Đački bataljon, jer „kada naređuje Srbija, naredba važi za sve”, govorio je ondašnji predsednik Narodne skupštine. Tako su Otadžbini sinove žrtvovali, između ostalih, LJuba Davidović, Andra Nikolić, Đorđe Popović, Branislav Nušić… Iz ugla ovakvog nacionalno-odgovornog akta, srpski političari iz vremena pre 1918. pokazuju nam se, i pored svih idejnih i političkih lutanja, kao patriotske i moralne gromade, a njihova veličina dokaz da je srpski narod u ovom periodu bio duhovno živa istorijska zajednica.
Posle 1918. godine, u zajedničkoj državi sa narodima tuđeg, pounijaćenog, zapadnog civilizacijskog obrazca, ubrzao se proces vesternizacije, kvareći u ime političkog oportunizma i državnog rezona nasleđene moralne osnove javnog i privatnog života u Srba. O tome najbolje svedoče poređenja odnosa koji su vladali u skupštinama Srbije i Kraljevine SHS, ustanovama koje su žiža političkog života u parlamentarnim režimima. Govoreći o prilikama koje su vladale u parlamentu SHS pred ubistvo Stjepana Radića, M. Stojadinović ističe: „Atmosfera u Narodnoj skupštini bila je već duže vreme zategnuta. Odnosi između Vlade i opozicije, koju su predvodili dva do krajnosti impulzivna i bezobzirna šefa kao što su bili Radić i Pribićević, bili su ne može biti gori. Sve loše navike austrijskog i mađarskog Parlamenta bile su uvedene i u beogradsku Skupštinu. Mi Srbi, sa našom starom Narodnom skupštinom, nismo bili navikli na takve scene kao što su lupanje poklopcima od poslaničkih klupa dok se ne razbiju, vika i galama da bi se sprečio govor nekog poslanika, lične uvrede najgore vrste i tome slično”. O nivou rasprave u Hrvatskom saboru svedoči jedan novinski tekst s početka 1914, koji prenosi hrvatski istoričar J. Horvat: „a ko vidi, kako se svaki dan, zbog užasne lične i stranačke mržnje ne pošteđuju ni pokojne majke političkih protivnika – kako se iznose intimne stvari – kako se rasprava gubi u sitnicama i pojedinostima lične prirode…”2)
Tanka moralna nit koja je preko pojedinih ličnosti srpskih političara formiranih u Kraljevini Srbiji povezivala javni život srpske i jugoslovenske Kraljevine, prekinuta je Brozovom revolucionarnom tiranijom i nametanjem Srbima hrvatskog državnog modela realne unije.3) Nalazeći se u položaju okupatorovih=Brozovih službenika, srpski političari su u narednim decenijama, manje ili više, bili kapoi i denuncijanti sopstvenog naroda. Od momenta kada se moralna obaveznost prema bližnjem, oličenom u sopstvenom narodu, zamenila lojalnošću prema vođi okupatorskog režima, politika je u Srba postala nemoralna veština. Umesto morala i rodoljublja, stajne tačke srpskih upravljača i kvazi-elite postale su anti-vrednosti postmodernog Zapada, nametnute kroz „koka-kola socijalizam” (izraz R. Vučetić) Brozove diktature. Zato smo razbijanje Jugoslavije dočekali moralno raslabljeni, sa nacionalnim pokretom bez nacionalne ideologije i sa opozicijom koja je u ime reafirmacije nacionalnih vrednosti povela građanski rat unutar naroda napadnutog spolja. Jednom rečju, preko instalisanog „koka-kola socijalizma” mrtav Broz je vezivao ruke svakom pokušaju Srba da se vrate vođenju politike po sopstvenoj meri, vrednostima i interesima. Zapadne obaveštajne službe su na srpskom nacionalnom prostoru posle 1990. godine dočekale ne samo ranije pripremljene strukture, već i kulturološki vesternizovana sredina. I naša sadašnja državno i nacionalno pogibeljna lutanja na EUropskom putu prouzrokovana su duhovnim slepilom dugotrajne nasilne vesternizacije.
Da ovakvi zaključci nisu plod bolesne mašte nekakvog pravoslavnog fundamentaliste i pobornika „teorije zavere” najbolje potvrđuju ove godine objavljeni spisi dr Milana Gavrilovića, pariskog doktora prava, studenta-dobrovoljca ranjenog 1945. u četničkoj akciji u Makedoniji, vođe Zemljoradničke stranke, prvog poslanika Kraljevine Jugoslavije u SSSR i ministru u izbegličkoj vladi Slobodana Jovanovića; koga je Brozova tiranija na suđenju generalu Mihailoviću osudila na kaznu zatvora u odsustvu.
U ovoj vanredno vrednoj knjizi 4), koju prati pogovor dubokih uvida, A. Selić, nalazi se i diplomatska depeša pod nazivom Staljinov komunizam – 1940 od 18. 12. 1940., koju je Gavrilović iz Moskve uputio tadašnjem ministru inostranih dela Kraljevine Jugoslavije, Aleksandru Cincar Markoviću. Opisujući aktuelnu politiku pojačanog ideološkog rada koja je u SSSR po Staljinovom upustvu započela neposredno pred početak Drugog svetskog rata, M. Gavrilović je povezuje sa prethodnim snaženjem pozicija trockista okupljenih oko Buharina. Jer, „Buharin je bio stvorio čitavu jednu školu, i imao ogroman broj pristalica, a njegovo odbacivanje marksizma učinilo je da je mogao prikupiti u onu veliku zaveru pored trockista i svojih desničara, i leve socijalne revolucionare, i nacionaliste i vojsku, dakle sve od krajnje levice do krajnje desnice. Tako je i nikla opasnost za marksistički režim i za ljude koji ga drže”. „Ali su se zato”, dodaje Gavrilović, „našavši se pred čovekom ovako čvrste ruke kao što je g. Staljin, mogli onako laka srca vezati za Nemačku, utoliko pre što je ovo vezivanje za Nemačku nekako njima bilo u tradiciji i ono je kao što znate počelo još odmah posle prošlog svetskog rata. Ovo njihovo vezivanje za Nemačku podržavano je i materijalno i moralno od svih nemačkih vlada bez izuzetka. Ono je naročito pojačano od dolaska g. Hitlera na vlast, kada je to vezivanje išlo čak i do izdaje svoje rođene zemlje, do otcepljenja Ukrajine, Belorusije itd, čak i do izvesnih odricanja u korist Japana. Tako je, kada je ova velika zavera otkrivena, i morala doći ona teška likvidacija svih tih vođa, i civilnih i vojnih”.
Uz objašnjenje zašto je morao da se pojača ideološki rad u SSSR, diplomata Gavrilović analizira stvarnu vrednosnu sadržinu onoga što se popularisalo u okviru oficijelne propagande marksističke ideologije, i to u vojsci SSSR, kao najbitnijem delu državne organizacije krajem 1940. godine. „I čudnovato za nas”, ističe Gavrilović, „ali ovde potpuno prirodno, da je vojska, sasvim u redu, potisnula uticaj političkih komesara ali pošto mora dati jedan ideal, ona daje zvaničan ideal ‚sovjetsku rodinu’ i ‚sovjetski narod’, što se sve u praksi sve više svodi samo na ‚rodinu’ i ‚narod’…. Ne znam koliko će ovaj ideal (socijalistički) u praksi oduševiti ovu valjanu vojsku. Ali sam siguran da će ovu vojsku oduševiti i već je oduševljava nešto drugo: mržnja na onoga ko posegne za njihovom zemljom i ljubav prema rodnoj grudi, bez obzira koji je režim u njoj, ona iskonska ljubav koje je još živa i više nego tinja pod ovim internacionalnim izgledom. Zato je moje sadašnje uverenje da ova komunistička propaganda u Sovjetskoj Rusiji neće doneti one koristi koje se očekuju, ali ni štete. Ona ide mimo života, a taj život mi ne smemo zaboraviti. Naročito ne smemo zaboraviti kada ovako vršimo analizu ovog stanja i zajedno sa njima samima podvrgavamo ga kritici, baš ovu njihovu mladu vojsku, mladu ali ipak sa starim ruskim tradicijama, koja se sprema i koja će svoj zadatak sigurno izvršiti. Ne smemo zaboraviti ove ratne fabrike koje rade punom parom i kojih ne bi bilo da g. Staljin nije još 1926. godine počeo industrijalizaciju zemlje…. Ovu stranu njihove radinosti i ovu današnju njihovu vojsku mi moramo svim srcem pozdraviti i poželeti uistinu svaki uspeh. To je pravi život Sovjetske Rusije i u njemu je sva njena današnja snaga”.
Parafrazirajući M. Gavrilovića, srpski narod od 1945. predvode slepe kvazi-elite kojima je nepoznata tajna „pravog života”. Predstava o istorijskom liku J. V. Staljina, koja je kod predstavnika Srbijine kvazi-elita i danas dijametralno različita od predstave koju je 1940. godine dao četnički dobrovoljac i kraljevski diplomata M. Gavrilović, najilustrativniji je dokaz njihove ideologizovane istorijske svesti i suženog političkog vidika. Kao što je 1948. godine sukob sa Staljinom poslužio Brozu da putem represije dodatno ojača svoj kult među porobljenim Srbima (potvrda da je odanost vođi iznad odanosti ideji), tako je i današnja žilavost nametnutog negativnog stereotipa o ruskom generalisimusu među srpskim intelektualcima, pa i onim najdobronamernijim, potvrda zapadnog ideološkog ropstva naših lažnih i stvarnih elita. Za razliku od M. Gavrilovića, kome je jasno da su Buharin, maršal Tuhačevski i drugi trockisti likvidirani kao zaverenici protiv države i naroda, srpske kvazi-elite ih i danas smatraju nevinim žrtvama Staljinovih čistki. Reč je o ideal-tipskoj predstavi staljinizma koja se u procesu „koka-kola socijalizma” brižljivo formirala u beogradskim intelektualnim krugovima (Praksis, Korčulanska škola), pod neposrednim ideološkim uticajem Bloha, Markuzea i Habermasa. Krivotvorenje istorijske istine u cilju žigosanja staljinizma kao moderne paradigme totalitarizma, služilo je ustvari vrednosnoj diskvalifikaciji ruske državnosti, kojoj je, navodno, u svim fazama razvitka bio svojstven tip države organizovane kao orijentalna despotija. Time se u Brozovoj Jugoslaviji kroz pseudofilosofske rasprave vršio kulturni rat, kako bi se na vrednosnom nivou pripremio balkanski teren za novo geopolitičko „prepakivanje”, u kome bi Srbi svoja politička htenja usmerili ka Zapadu, kao propagandno iskonstruisanom zavičaju političke slobode. Ta mazohistička hipnoza Zapadom kod srpskih „intelektualaca” po svom trajanju poklapa se, ne slučajno, sa periodom političke neslobode srpskog naroda.
Tek u ogledalu pronicljivog prikaza Staljinove ideologije iz pera Dražinog sapatnika i antikomuniste M. Gavrilovića, pokazuje se sva duhovna praznina i ideološko slepilo srpskih političkih i „intelektualnih” vođa formiranih u anglo-američkom eksperimentu „brozomore”.
Tokom svoje posete SAD, A. Vučić se potrudio da sebe predstavi kao najreprezentativnijeg zatočnik ideološke svesti po meri Veljka Koraća i Latinke Perović, spremnog da u ime ljudskopravaške ideologije vampirski žrtvuje, Gavrilovićevom rečju, „pravi život” i interese srpskog naroda. Nalik Brozu, koji je 1948. godine u ime svetske odbrane „autentičnog” marksizma od staljinizma pokrenu još jedan bratoubilački rat među Srbima, Vučić je pred žercima Novog svetskog poretka u emotivno-ideološkom patosu preuzeo obavezu da do poslednjeg dinara, parčeta državne teritorije i do poslednjeg Srbina brani okupatorsku atlantsku verziju ujedinjene Evrope. Jer, „šta god da se desi ne možete da zaobiđete ideju EU i vrednosti EU i to će biti naše stanovište i ubuduće iako nismo dobili mnogo od fondova EU, kao neke druge zemlje koje su napustile evropske vrednosti odmah kada su se suočile sa poteškoćama”.5) Kritikujući pred Kerijem u ime ljudskopravaške ideologije pojedine vlade evropskih država zbog njihovog makar i nemuštog pokušaja da se u uslovima dirigovane seobe naroda oslobode angloameričke okupacije, Vučić je Srbiju kandidovao za proamerički kvislinški front u Evropi, zajedno sa Rumunijom, Bugarskom, baltičkim zemljama i Crnom Gorom. To potvrđuje da je ista ruka povukla potez sa pionom Đukanovićem i pionom Vučićem.
Lični kvalitet sadašnjih eksponenata viševekovnog procesa vesternizacije Srba najbolje govori o tome da se bliži kraj ovom procesu, jer su njegovi vrednosni resursi sasvim presahli. Ostaje pitanje da li su Srbi još uvek duhovno živi za susret sa novom-starom civilizacijom koja se budi na Istoku.
Episkop Nikolaj, Srpski narod kao Teodul, S. D. knj. V, Linc, 2001, str. 350.
M. Pavlović, Srpska pravna istorija, Kragujevac, 2005, str. 696-697.
M. Pavlović, Ceo život Jugoslavije u dva državna oblika, http://www.maticasrpska.org.rs/stariSajt/casopisi/zmsdn146.pdf
M. Gavrilović, Narodni put: odabrani spisi, Novi Sad, 2015, str. 369-385.
http://www.nspm.rs/hronika/aleksandar-vucic-nakon-razgovor-sa-dzonom-kerijem-pozicija-srbije-u-sad-je-bolja-i-snaznija-nego-sto-je-bila-ranije-ne-razumem-zatvaranje-granice-nisam-emotivan-tip-ali-sam-skoro-poceo-da-placem-gledajuci-izbeglice.html
Zoran Čvorović
fsksrb.ru
tito,naj veći srbomrzac i jedan od njegovih unuka,koji ča često uz dačića parafrazira.