Srbija po modelu Turske u EU
Nemačka Srbiju ne vidi kao svog “prijatelja” i “partnera”, već kao državu na koju računa da će da održi regionalni mir i, pre svega, normalizuje odnose sa Prištinom, sve do međusobnog državnog priznanja. Ona Srbiju vidi kao “kapiju” prema Evro-Aziji, ali sa otvorenim granicama prema Kosovu, BiH i Hrvatskoj. Srbija je za Nemačku “poražena” država 1999. godine, povezana ekonomski i politički od 2000. godine više nego sa drugim državama, više nego i sa Ruskom Federacijom. Dakle, Srbija nije u poziciji da postavlja bilo kakave uslove Nemačkoj, sem jednog, da je natera da prizna Kosovo da bi zaslužila status u EU. Evidentno je da se Kosovo nameće kao uslov svih uslova, odnosno kao turski model u odnosima sa EU. Nemačka je kao moćni protektor dala podršku Prištini za status Kosova u UNESKO. Nemačkoj politici, od Bizmarka do Merkelove, “smeta” jačanje Srbije na Balkanu, posebno njen uticaj u BiH, preko Republike Srpske. Ona Srbiju “vidi” kao državu parcelisanu u regione, sa smanjenom suverenošću.
Srpsko-nemačko odnosi u 19, 20. i 21. veku
Srbija je bila “mekani” saveznik nemačkim i austrougarskim interesima od 1878. do 1903. Onda je Srbija postala “trn u oku” nemačkih interesa od 1903. do 1913. Kasnije sledi neprijateljstvo 1914-1918. Kraljevina Jugoslavije prvo je “trn u oku” Nemačkoj, do atentata na kralja Aleksandra Karađorđevića u Marseju, 1934. Godine, jer je Hitler smatrao da treba ukloniti jugoslovenskog kralja i razbiti “Malu antantu”. Već 1935. godine Kraljevina Jugoslavija postaje “saveznik“ Nemačke u vreme vlade dr Milana Stojadinovića, sve do vlade Dragiše Cvetkovića, od 1935. do 27. marta 1941. godine. Srbija od aprila 1941. godine postaje neprijatelj nemačkih interesa, do 1945. Godine, uz formiranje nemačkog protektorata preko podeljene Srbije i okupacione vlade generala Milana Nedića. Brozova Jugoslavija imala je suzdržane odnose sa Nemačkom do 1963. godine, da bi Nemačka postala važan ekonomski partner Brozovom režimu sve do sloma bivše Jugoslavije, 1992. godine.
Nemačka je u vreme vlasti Slobodana Miloševića bila “neprijatelj” sve do promene vlasti i dolaska DOS-a, 2000. i 2001. godine. Nakon oktobarskih promena 2000. godine, Srbija je do 2004. bila “prijatelj na posmatranju” Nemačke, u vreme vlade dr Zorana Đinđića, sve do njegovog atentata, koji je Nemačka mogla da spreči. Srbija je u vreme vlasti dr Koštunice postala “trn u oku”, a onda, od 2008. do 2014. Godine, Nemačka se prema Srbiji postavlja kao tutor, a onda i kao protektor. Premijer Srbije, Aleksandar Vučić se prebrzo “otvorio” prema Nemačkoj i kancelarki Angeli Merkel na način kako to niko nije uradio posle dr Milana Stojadinovića, pre osamdeset godina. Nemačka prema Srbiji nema pozitivne emocije ako ih u politici uopšte i ima, ali pokazuje interesovanje da se preko Srbije i “meke moći” realizuju interesi i EU i Nemačke, koji su postizani sankcijama i vojnom akcijom NATO 1999. godine. Nemačka je Srbiji postavila jasne zahteve, koji se zasnivaju na faznom, ali sigurnom odricanju od svojih interesa i dela suvereniteta, koji je još ostao na Kosovu i Metohiji. Put Srbije prema EU, dakle, vodi preko Kosova i priznavanja statusa državnosti Kosova i otimanja Kosova iz Srbije. To se sada zahteva preko poglavlja 35, koji je u mnogo čemu ultimativan i za Srbiju ponižavajući
Velike očekivanja Vučića od Merkelove
Premijer Srbije pokušava da uspostavi što bolje odnose sa susedima i jača veze sa Nemačkom. Vučić se prijateljski otvorio prema Nemačkoj i kancelarki Angeli Merkel, a “zapustio” odnose Srbije sa Rusijom i drugim državama, koje mogu biti pragmatskog značaja za Srbiju. Tu se kriju razlike u politici premijera Vučića i predsednika Srbije, Tomislava Nikolića, koji je i za realpolitiku Srbije sa svima koji mogu biti interesni partneri Srbije. Aleksandar Vučić je mnogo svog vremena posvetio odnosima sa Nemačkom i EU, tako da zahtev EU i Nemačke za radikalno tumačenje poglavlja 35, predstavlja tačku “sloma”, kada Srbija ulazi u političku krizu, ali i odnosa na regionalnoj sceni. Politika kao zanat i državni posao traži jednu vrstu umerenosti i taktičnosti bez velikih uzleta i vezivanja za bilo koju državu, a po modelu moći, Srbija je, pre svega zbog EU i Nemačke, prihvatila veliki teret odgovornosti oko izbeglica i imigranata, kada su druge države EU zatvarale svoje granice. Očigledno, u međunarodnoj politici nije poželjno biti solidaran, već pratiti tokove međunarodne moći i interesa. Nemačka, kao i SAD, traži od Srbije kroz otvaranje poglavlja 35 da Srbija na početku svog puta ka EU prizna Kosovo. Srbija ne može zbog Kosova slomiti svoje “zube”, što znači da će braniti svoje interese na Balkanu i prema Kosovu
Poglavlje 35 nije dubinski razlog za pad Vučićeve vlade, već za preispitivanje ukupne spoljne politike Srbije i održanja stabilnosti države. Međutim, dinamika puta Srbije ka EU oročena je i međunarodnim podrškama EU i MMF na ekonomskom planu, pa je Kosovo, u suštini, postalo pitanje ukupne politike Srbije.
Vlada pada kada ne može da reguliše odnose u Srbiji i kada nije u stanju da vodi spoljnu politiku. Ukoliko bi pregovori sa EU i poglavlje 35 bili razlog pada Vučićeve vlade, moglo bi se tumačiti da je Vučićeva vlada izabrana zbog interesa EU i Nemačke u Srbiji i na Kosovu, a ne zbog realnih interesa građana Srbije
Priznavanje Kosova i “građanski rat” u Srbiji
Nemački amandman o Kosovu predviđa da Srbija ne može da nastavi pregovore sa EU, odnosno da će biti blokirani, ako ne primeni Briselski sporazum, tj. potpuno normalizuje odnose sa Prištinom. Sve što je Srbija uradila u proteklih 15 godina na svom putu ka EU, stavlja se na led zbog Kosova. Tu se otkriva čitava tajna stava Nemačke i EU prema Srbiji. Srbija mora da se odrekne svojih interesa na Kosovu, kako bi jednog dana dobila šansu za status u EU.
Predsednik Srbije izjavio je da je ubeđen da bi, u slučaju da Srbija prizna nezavisnost samoproglašene države Kosovo, došlo do građanskog rata u zemlji. Nikolić je rekao da mu trenutna situacija, kada je reč o nemačkom amandmanu u vezi sa pregovaračkim poglavljem 35, liči na ultimatum koji je Austrougarska uputila Srbiji pred početak Prvog svetskog rata. Predsednik Nikolić kaže: “Austrougarska je posle Sarajevskog atentata tražila da njeni policijski inspektori u Srbiji istražuju pozadinu, dok se danas od Srbije traži da podnosi izveštaje Prištini o radu policije i pravosuđa u Srbiji. Ne znam kojem je to pametnjakoviću u evropskoj administraciji palo na pamet.“ On je istakao i da Srbija želi da bude u EU i da je to i njegova lična želja, ali da Beograd nikada neće priznati državu Kosovo i da je veoma blizu trenutak da EU potpuno otvori svoje karte prema Srbiji. Dakle, EU i Nemačka, po mišljenju predsednika Nikolića, treba da otvore karte, da bi Srbija znala kuda ide ili ne ide. Istovremeno, premijer Srbije može ovu napetu situaciju da iskoristi za prevremene izbore, da bi relaksirao svoj evidentan poraz i razočaranje u politiku EU i Nemačke prema Srbiji.
Neko svesno povlači konce krize na Balkanu i Srbiji. Stav predsednika Srbije, da bi priznavanjem Kosova došlo do građanskog rata je preuveličavanje. Zašto? Prvo, do građanskog rata u Srbiji nije došlo ni 1999, ni 2000. godine, kada se Srbija vojno povukla sa Kosova. Drugo, do građanskog rata u Srbiji nije došlo ni 2004, posle velikog pogroma nad Srbima i srpskim svetinjama od strane albanskih terorista, a pod okriljem KFOR-a i UNMIK-a. Građanski rat nije izbio u Srbiji ni 2008. Godine, kada je priznato Kosovo od strane SAD i većeg dela članica EU. Građanskog rata nije bilo ni prilikom hapšenja generala Mladića i Radovana Karadžića. Građanskog rata u Srbiji neće biti ni ulaskom Kosova u UNESKO.
Dakle, građanskog rata zbog Kosova neće biti u Srbiji, ali će biti promena političkih snaga u vlasti. Teško je očekivati po postojećem Ustavu Srbije da iko prizna Kosovo po modelu poglavlja 35, pa će se put ka EU nešto usporiti uz nove pritiske EU na Srbiju i radikalizacije politike prema Kosovu i Metohiji. Sada, više od svega, potrebna je i racionalna politika premijera Vučića, koji odnose sa EU treba da posmatra kao deo već planirane politike bez mnogo emocija i ličnih očekivanja.
Tomislav Kresović
Vidovdan
