Niška bruka: Heroji bez slave i pomena!

U Nišu, bivšoj ratnoj prestonici Kraljevine Srbije, nema nikakvih zapisa o poginulima. Nisu istražene čak ni teme nosilaca Karađorđeve zvezde i Albanske spomenice

Mladi oficir Đorđe Đoka Mihajlović, lekar u Sidi AbdalahuMladi oficir Đorđe Đoka Mihajlović, lekar u Sidi Abdalahu

Podsetimo, Niš, ratna prestonica Kraljevine Srbije, gde je Nikola Pašić primio objavu rata i odakle su ljudi krenuli put albanske golgote, u kojoj je udaren temelj budućoj državi tri naroda, nije znao da iskoristi godišnjicu naše nacionalne istorije – obeležavanje sto godina od početka Prvog svetskog rata, da bar dostojno evidentira sve heroje.

Niški istoričar Aleksandar Dinčić predočava da je pre 98 godina, 12. oktobra, Niš oslobodila Prva srpska armija, odnosno isti ratnici koji su davne 1915. godine krenuli na put neizvesnosti. Ali, pitanje poginulih Nišlija u Prvom svetskom ratu nije uopšte obrađeno. Jer, nema ni spomenika, ni pomenika.

Godinu dana sam prelistavao crkvene knjige umrlih i rođenih od 1879. do 1919. godine – kaže Dinčić. I došao do ovakvih pokazatelja da 6.123 rođenih muškaraca nije upisano u knjigu umrlih. Tu prvenstveno i treba tražiti usmrćene u balkanskim ratovima i Prvom svetskom ratu, koji su rođeni u Nišu.

Ima i onih koji su umrli i prirodnom smrću, odselili se, nisu upisani u knjigu umrlih ili su još živi (Dimitrije Stojanović, 1912 – živi u Melburnu), ali većinu čine ratne žrtve. Dinčić kaže da su neistražena tema nosioci Karađorđeve zvezde, ali i Nišlije koji su nosioci Albanske spomenice.

To su ljudi koji su preživeli ponor Albanije – ističe niški istoričar. Iz Niša se krenulo putem albanske golgote, pa je zato u ovom gradu, 5. juna 1938. godine održana prva redovna skupština Udruženja nosilaca Albanske spomenice, a 5. i 6. avgusta 1939. godine i Prvi zemaljski kongres ujedinjenja za Kraljevinu Jugoslaviju.

Dinčić obelodanjuje da je pododbor u centru Moravske banovine formirao Obrad Matić, rođeni Nišlija, učesnik svih ratova. Završio je pravni fakultet u Beogradu i u Francuskoj položio ekonomsku grupu doktorata. Bio je ugledni niški advokat i član Pravničkog odbora.

Albanska spomenica nije se lako dobijala – veli Dinčić. Stati ispred kralja, to je bila velika čast. Radije put u neizvesnost nego ropstvo. To su bili naši Solunci. Svako od njih je imao trnovit put i ispisivao svoju potresnu ratnu priču. Dragutin Živković, niški predsednik opštine, kao mladi redov je prešao Albaniju sa Drugim pukom drugog poziva, Jordan Tasić sa Prvim divizionom Moravskog artiljerijskog puka, a Dimitrije Dinić sa 3. železničkom četom.

Dinčić priča da mu je najzanimljivija biografija konjičkog potpukovnika Dimitrija Stanojevića:

On se povukao sa eskadronom Kombinovane divizije, ukrcao u Drač i na Krf ušao u sastav Vardarske divizije.

VIDO I BOLNICA
Dušan Tikić učestvovao je u sahranjivanju svoje braće po oružju na ostrvu Vido i u „Plavu grobnicu“, a prešao je Albaniju kao redov-bolničar 4. poljske bolnice Moravske divizije. Njegov praunuk Branislav živi u Nišu, veliki je poznavalac lokalne istorije.

Potpukovnika Stanojevića treba da se sete i oni koji će obeležavati oslobođenje Niša u Drugom svetskom ratu, jer da nije njega, niška omladina izginula bi do poslednjeg na Sremskom frontu i još bi mnoge majke obukle crninu.

Videvši veliko stradanje neobučene srpske omladine, prijavio se da kao oficir obučava regrute. Imao je samo jedan uslov – da ne skida kraljevsku uniformu i oznake, jer kako je govorio: „Ja sam se samo jednom zakleo i nikad više“.

Bio je jedno vreme u zatvoru, pa je pušten. Kao prekaljeni ratnik odveo je omladince iznad Niške Banje i naučio ih kako da ne poginu. Pobednici su mu se „zahvalili“ tako što je ostao zaboravljen samo zato što je kratko vreme bio kod Milana Nedića. Živeo je do kraja povučeno i mirno. Umro je 1. aprila 1978. godine u Nišu, gde je i sahranjen.

Dinčić ističe da su to bili ljudi koji su ispisivali istoriju i koji će kasnije podizati grad.

ĐAK-NAREDNIK
Mladi Dragoljub Pribišković, kasnije poznati profesor u Nišu, prešao je Albaniju 1915. godine kao đak-narednik 3. čete 4. bataljona 16. pešadijskog puka Moravske divizije prvog poziva. Ukrcao se na brod u Valoni, prešao na Krf, a odatle na Solunski front. Za ratne zasluge unapređen je u čin rezervnog pešadijskog poručnika, a kasnije u kapetana i majora.

Niškevesti.info