18.09.1995 – 19.09.1995. – Odbrana zapadno-krajiških opština
Nakon egzodusa srpskog stanovništva iz Republike Srpske Krajine, hrvatsko-muslimanska koalicija potpomognuta NATO avijacijom septembra otpočinje opsežnu kampanju osvajanja Republike Srpske. Američki izaslanik za Balkan Ričard Holbruk u svojim memoarima “Završiti rat“ piše da je nagovarao Tuđmana i Izetbegovića da još energičnije krenu u obračun sa Srbima. Nakon uspješno provedene operacije “Maestral“ u zapadnoj Bosni, hrvatski vojni i državni vrh odlučio je izvršiti forsiranje rijeke Une i Save i tako razvuče VRS što je više moguće.
“Una 95“ je u hrvatskim dokumentima šifrirana i kao operacija “Drina 95“, po čemu se može naslutiti da je krajnji cilj bilo izbijanje na rijeku Drinu, čime bi se pitanje Srba u Bosni i Hercegovini riješilo na isti način kao u Hrvatskoj.
Bitka za Novi Grad i Kozarsku Dubicu – 18. septembar.
U jutarnjim satima Hrvatska vojska je počela sa izvođenjem operacije. Gotovo simultano su napadnute opštine Kozarska Dubica, Kostajnica i Novi Grad. Nakon artiljeriske pripreme koja je djelovala i po vojnim i civilnim ciljevima, otpočelo je desantiranje specijalnih snaga HV na spomenute opštine. A 5.korpus ARBiH izvodi artiljerisko pješadijske napade na frontu Krupa na Uni – Novi Grad. Izviđačko – diverzantske grupe HV su ostvarile početne uspjehe u opštinama Kozarska Dubica i Novi Grad, dok su u Kostajnici odbačene pri pokušaju prelaska rijeke. Nakon početnih uspjeha pripadnici HV naišli su na žestok otpor pripadnika VRS, koji su se u međuvremenu reorganizirali i pripremili za borbu. Sljedećih nekoliko sati vođene su presudne borbe za opstanak srpskog naroda na svojim vjekovnim ognjištima. Važnost te odlučujuće bitke prepoznali su i civili koji su se na pojedinim mjestima organizirali i krenuli u borbu protiv neprijatelja. Do kasnih večernjih sati vođeni su intenzivni vatreni okršaji koji su odnosili živote i na jednoj i na drugoj strani. Komanda VRS je zbog izuzetno složene situacije u Kozarskoj Dubici i Novom Gradu odlučila da u borbu uvede i avijaciju RS, koja je svojim djelovanjem nanijela ogromne gubitke hrvatskoj vojsci, posebno artiljeriskim jedinicama. U jutarnjim satima sljedećeg dana HV je bila odbačena sa teritorije Republike Srpske. Iza sebe su jedinice HV ostavile strašne zločine, koji podsjećaju na one od njihovih predaka iz Drugog svjetskog rata. O strahotama koje su ostale iza HV imao je priliku da posvjedoči i novinar Majk O’Konor iz Njujork tajmsa, koji je 20. septembra boravio u Kozarskoj Dubici. Sljedećeg dana je izašao članak s naslovom “Podsjećanje na horor iz 1943.“. O’Konor je primjetio da među stradalim civilima ima žena i djece i da nekima nedostaju oči.
Bitka na Donjoj Gradini – 19. septembar.
Nakon pretrpljenog neuspjeha 18. septembra, hrvatski vojni vrh odlučio je da još jednom pokuša da forsira rijeku Savu. Ovog puta odlučili su se vratiti na njima dobro poznato mjesto i nastaviti ono što su ostavili nedovršeno 1945. godine. Spomen područje Donja Gradina, mjesto nasilnog upokojenja stotine hiljade srpskih civila, 19. septembra 1995. postalo je poprište odlučujuće bitke za opstanak srpskog naroda na ovim prostorima. Na humkama svojih predaka srpski vojnik se zakleo da neće odstupati, sada je bilo “biti ili ne biti“! Nakon artiljeriske pripreme koja je nemilice “orala“ Donju Gradinu i okolna sela, počeo je desant hrvatskih snaga. U vrlo kratkom roku na teritoriju Donje Gradine stupilo je oko 80 pripadnika HV, nakon čega je krenula amfibija sa 30-tak ljudi.
Po stupanju amfibije na srpsku obalu Save započeo je žestoki obračun HV i VRS. Jedan borac VRS je ručnim bacačom uništio amfibiju, nakon čega je nastala pometnja u redovima HV. Ubrzo je počelo izvlačenje pripadnika HV, koji su se “neobavljenog posla“ uz ogromne gubitke povukli na lijevu obalu Save u Hrvatsku. Po našim informacijama 3 sata vozila iz Jasenovca do Novske nisu mogla da komuniciraju od ranjenih i poginulih u tom pravcu ….onda su oni po starom običaju cisternama očistili i oprali tragove i u toku noći doveli drugu jedinicu koja je bila stavljena u funkciju i spremna za novi napad…( Što dovoljno govori o želji našeg naroda da ne bude protjeran sa svojih ognjišta i da ostane ovde….). Napokon, front je stabilizovan, a njihove namjere su osujećenje i na kraju, spriječeno dalje prodiranje prema Prijedoru, Banjaluci i krajnji cilj operacije, izbijanje na rijeku Drinu!!!
Kao sjećanje na pale borce, u Kozarskoj Dubici je podignut Hram Svete Petke.
Gvozden Milena
Izvor: Hercegovac.net
