Učetvrtak 10. oktobra navršavaju se 24 tužne godine od kako su počinjeni stravični zločini nad srpskim narodom u dolini Sane. U progonu i ubijanju srpskih civila učestvovale su pešadijske jedinice 5. i 7. korpusa tzv. Armije BiH, pod komandom Atifa Dudakovića i Mehmeda Alagića. Više desetina hiljada Srba je proterano iz svojih domova a preko 141 Sanjanin je svirepo ubijen. Mnogi od njih se i danas vode kao nestali i sa pravom se može reći kako je Sanski Most grad sa najvećim brojem nestalih. Najmlađa žrtva genocida je imala 9 a najstarija 95 godina
Genocid na Šušnjaru koji su počinile ustaše hrvatske i muslimanske nacionalnosti avgusta 1941. godine, ponovljen pet decenija kasnije! Potomci zločinaca su odlučili da završe nedovršeno.
Prema podacima Operativnog tima Republike Srpske za traženje nestalih lica, u Sanskom Mostu su pronađene 62 masovne i pojedinačne grobnice gde su zakopana tela srpskih civila koji su ubijeni u periodu od od 1992 do 1995. Pitamo se kako to da su sva ova mesta ostala neobeležena i zaboravljena?! Kako je moguće da za ove žrtve niko nije odgovarao?
Prvi zločini nad srpskim civilima počinjeni su još u proleće 1992. mada je pojedinačnih ubistava Srba bilo i ranije. Muslimanski ekstremisti spalili su i razorili više od 40 srpskih sela u opštini Sanski Most, porušeno je i oštećeno više pravoslavnih crkvi a devastirana su i sva pravoslavna groblja. Tužilaštvo BiH je podiglo optužnicu protiv Atifa Dudakovića i još komandanata i pripadnika 5. korpusa tzv. Armije BiH, optuženih za zločine protiv čovečnosti, koji obuhvataju ubistva više od 300 Srba, progone i zlostavljanja civila i ratnih zarobljenika, kao i uništenja 38 pravoslavnih hramova i verskih objekata. Najmasovniji zločini nad civilnim stanovništvom su počinjeni 10. oktobra 1995. kada su vojnici predvođeni Atifom Dudakovićem napali Sanski Most i okolna srpska sela i započeli sa ubijanjem svega što se kretalo. Jedna od najvećih masovnih grobnica jeste ona u naselju Šušnjari / Kruhari gde je izvršena eshumacija posmrtnih ostaka 72 tela. Najmlađa žrtva koja je eshumirana u ovoj grobnici bio je Igor Marjanović koji je imao samo 13 godina. Njega su na svirep način ubili muslimanski vojnici dok je pokušavao sa porodicom da prebegne iz Sanskog Mosta.
Pored njega pronađeni su i posmrtni ostaci Jovana Paprića, dečaka od 15 godina koji je masakriran od Dudakovićevih koljača. Nemilosrdni muslimanski vojnici nisu imali milosti čak ni prema Bobani Zorić koja je imala nepunih 9 godina kada je svirepo ubijena.
Toda Došenović ubijen je sa svojim petnaestogodšnjim sinom Mladenom 10. oktobra 1995. dok su pokušavali da pređu na teritoriju pod srpskom kontrolom. Dečak Goran Marjanović ubijen je iz vatrenog oružja na zaprežnim kolima zajedno sa još nekoliko civila. U gradu i okolnim muslimanskim sela je otvoreno nekoliko logora gde su vršena silovanja, mučenja i ubistva zarobljenih srpskih civila.
Dželati su uglavnom poznavali svoje žrtve, često su to bile njihove komšije sa kojima ispijali kafe i družili se pre rata. Ipak, pravo lice pokazali su devedesetih kada su dobili oružje u ruke i kada je nacionalna i verska pripadnost odlučivala o životu Sanjana. Ubijeno je preko stotinu žena. Reč je uglavnom o starim i bolesnim ženama koje se nisu mogle evakuisati na vreme. Neke od žrtava su i Avramović Dragica – stara 90 godina, Bilbija Mileva – stara 81-godinu, Todorović Ilinka – stara 91 godinu, Anđa Vukojević – stara 83 godine, Vrućinić Milka – stara 76 godina, Inđić Milka – stara 90 godina, Mara Kaiš – stara 81 godinu, Danica Draguljica – stara 92 godine, Borojević Anđa – stara 74 godine.
Žena iz Sanskog Mosta, koja je preživela zlodela koja su počinili pripadnici Petog korpusa takozvane Armije BiH, ispričala je u svom svedočenju da su 10. i 11. oktobra 1995. godine svi Srbi koji su ostali u gradu uhapšeni i odvedeni u garažu bivšeg SUP i zgradu iza kino-sale.
– Prilikom napada muslimanske vojske, zbog dejstva muslimanske artiljerije pobjegla sam u podrum zajedno sa komšijama. Muslimanska vojska je grad zauzela 11. oktobra i hapsila je redom sve Srbe koji su ostali. Tada su odveli i mene u garažu bivšeg SUP u kojoj je već bilo oko četrdesetak uhapšenih Srba – ispričala je žena čiji je identitet poznat Srni, a koji neće biti objavljen s obzirom na to da je postupak za zločine počinjene u zapadnokrajiškim opštinama u toku. U svedočenju, koje je u posedu Srne, svedok je navela da su u prostoriji zajedno bili muškarci i žene, te da su sve bili stariji ljudi.
– Muslimanski vojnici su u večernjim časovima upadali u tu prostoriju, psovali nam srpsku i četničku majku i pojedinačno izvodili uhapšene u drugu prostoriju iz koje su dopirali krici i jauci. Poslije izvjesnog vremena, vraćali su jedno po jedno. Svi su bili pretučeni, krvavi, modri, sa vidnim oteklinama, a žene silovane – ističe se u svjedočenju. U potresnom svjedočenju žena je navela da su 11. oktobra 1995. godine u večerenjim časovima muslimanski vojnici nju odveli u toalet u zgradi SUP i naredili joj da legne na pločice i da se skine.
– Uperili su cijevi od oružja u mene. Tek tada sam shvatila da će i mene silovati. Branila sam se koliko sam bila u mogućnosti. Jedan od muslimanskim vojnika udario me nekim predmetom u lijevu ruku i polomio je, tako da sa polomljenom rukom nisam više mogla da pružam otpor i on me silovao. Poslije njega silovala su me još dvojica muslimanskih vojnika, koji su me prethodno izudarali pesnicama, psujući mi srpsku i četničku majku i prijeteći da će me zaklati ako budem pružala otpor – ističe se u svjedočenju. Ona je dodala da su nakon deset dana provedenih kao zarobljenici u garaži, prebačeni u zgradu iza kino-sale u Sanskom Mostu. Tamo je bilo već oko 70 zarobljenih Srba. Za vreme boravka u toj sali, muslimanski vojnici su povremeno odvodili neke od zarobljenih i nakon premlaćivanja ponovo ih vraćali.
– Jedno veče su i mene izveli. Ponovo je trebalo da me siluju, ali vojnik je bio u alkoholisanom stanju pa nije mogao da izvrši taj akt. Muslimanski vojnici su nam svako veče psovali srpski i četniku majku, prijetili da će nas sve poklati i ponižavali nas na razne načine -ispričala je ova žena. Ona je dodala da je usljed premlaćivanja dva-tri dana prije razmjene podlegao Boško Došenović, koji je imao oko 70 godina. – Njega su mučki isprebijali, da je po povratku u prostoriju u kojoj smo bili smješteni nakon vraćeg vremena umro. Njegovo tijelo su odnijeli na meni nepoznatu lokaciju – rekla je svedok. Zarobljeni Srbi ostali su toj zgradi iza kino-sale do 27. januara 1996. godine kada su odvedeni na razmenu u Koprivnu. Prema njenim rečima, tokom boravka u zarobljeništvu saznala je da je jedan broj Srba iz Sanskog Mosta bio zatvoren u velikoj Nezirovića kući i zgradi “Metalorada”.
– Šta je bilo sa tim Srbima, ne znam sigurno, osim što sam čula da su svi likvidirani, a muslimanski vojnici su govorili da su svi Srbi koji su pronađeni u skloništu Robne kuće u Sanskom Mostu pobijeni na licu mjesta – navela je žena u ovom potresnom svjedočenju, ističući da se trudi da sve to zaboravi, ali da se svakog dana prisjeća tih mučnih dešavanja koji joj, kako je navela, izazivaju, strašno psihičko opterećenje.
Bošnjaci 10. oktobar proslavljaju kao dan oslobođenja grada, iako se zna da je tog dana ubijeno na stotine civila i u Sanskom Mostu ali i Mrkonjić Gradu, Ključu i ostalim opštinama. Ovaj dan svakako treba proglasiti danom žalosti u znak sjećanja na nevine žrtve.
Izvor: ISTINA I PRAVDA – PORTAL SRPSKOG NARODA
