Oko crkve Sv.Đorđa u Sinobadima, kninskom naselju na uzvišici između glavne gradske ulice koja vodi prema nekadašnjoj sjevernoj kasarni i, s druge strane, rijeke Butižnice, već se zažutila pokošena trava, sunce je pržilo kao u avgustu iako je tek počinjao jun.
Bio je Spasovdan 2022. godine, tridesetak čeljadi, uglavnom starijih stajalo je u hramu, u svečanoj hladovini kamene crkve – no već dugo godina niko ne dolazi na Spasovdan Sv.Đorđu donoseći opranu i isčešljanu ovčiju vunu, koja je kao svojevrsna valuta bila sredstvo za plaćanje i razmjenu a samim tim i za prilog crkvi, posebno na Spasovdan, nakon što se ovce postrižu, pred kosidbu i ostale radove koji su bili prekretnica u težačkoj godini, kad je od prilika sredinom godine zavisilo i kakav će biti njen ishod i kraj – na zimu. Poći na Spasovdan na Sinobadovu glavicu noseći vunu značilo je srpskom težaku u kninskoj krajini hodočašće i žrtvu, molitvu i nadu da će ostati i opstati u surovom kršu, u jednovjerju i jednomisliju sa braćom pravoslavnom širom vasione. Danas, težaci više ne donose vunu, oni rijetki koji se ozbiljnije bave stočarstvom ne upućuju molitve Gospodu nego razne podneske za subvencije države i Evropske unije za svoja stada. Vunena nit koja se ispreda vještim rukama na preslici i povezuje kao linearni istorijski tok sa davnim vremenom nevidljiva je i gotova prekinuta. Nije više važan broj Srba koji žive u Hrvatskoj. Iako je taj broj relativno veliki (prema posljednjem popisu oko 180 hiljada) u odnosu na broj Srba koji žive u Crnoj Gori na primjer, njihov politički značaj je minoran. Takozvani predstavnici Srba u liku SDSS-a Milorada Pupovca, olujnog Borisa Miloševića, Srpskog nacionalnog vijeća i njihovih božićnih domjenaka sa sve bivšim mitropolitom što voli se sa Zagrebom javno, napravili su nedopustivu istorijsku regresiju vrativši se u neki posebno kompilovan istorijski trenutak smješten između istorijske majske sjednice ZAVNOH-a u Topuskom 1944. i rušenja zgrade u kojoj je održan taj isti partizanski Sabor, 1991. kako su ga zvali komunisti dajući Srbima antifašistima neki lažni prizvuk zastupljenosti i nacionalne ravnopravnosti.
Tim tobožnjim predstavnicima Srba u Hrvatskoj, svu problematiku očuvanja identiteta, kulturne baštine, imena i pisma, ispovjedanja vjere bilo je potrebno samo sintetizovati kroz antifašističku borbu, kao način pronalaska zajedničke poveznice između dva naroda. U samom začetku ta ideja je pogrešna jer se antifašistička borba srpskog i hrvatskog naroda u korijenu razlikuju. Srbi su se organizovali od samog početka rata u cilju golog opstanka, pružili su otpor ustašama i Njemcima organizovani neovisno od komunističke partije u patriotskim odredima i grupama dok je antifašizam Hrvata nastao kao vješto izabrana alternativa od sredine rata kao rješenje nazirućoj propasti Trećeg Rajha i Pavelićeve NDH.
Srpska Pravoslavna Crkva koja je kroz dugačku istoriju Srba u Hrvatskoj bila oslonac očuvanja identiteta i nacionalnog bića, u novije vrijeme više liči na vjersko krilo već pomenutih profesionalnih Srba u Hrvatskoj. Lucidni ali ne i jurodivi, episkopi SPC u Hrvatskoj čudna su družina koja ponajmanje razumije pravoslavne koji i dalje ne zbog njih, već zbog svog pravoslavnog i srpskog svečovještva gledaju prema svojim hramovima, ali i prema svim krajevima gdje žive Srbi, sa posebnom emocijom prema svemu što zove se ”naše”. To je preslik vaseljenskog jedinstva pravoslavnih hrišćana, posebno njegovan baš u kninskoj krajini. To je etos koji je veoma razlikovao Srbe iz tog kraja od svig drugih, posebno od Srba iz Srbije, koji se sjedeći na Terazijama neće puno brinuti ne za Kosovo, nego ni za Kraljevo. Zastrašujuće je i teško razumljivo da upravo SPC u Hrvatskoj kojoj je samo od maja do decembra 1941. zvjerski ubijeno preko 150 sveštenika na teritoriji NDH – danas generiše jednu novu revizionističku verziju zločina nad Srbima( vidi: Gumno za Korba ).
Izmeću takvih crkvenih i svjetovnih predstavnika , kao između čekića i nakovnja nalazi se danas srpski narod u Hrvatskoj, ali i na svim područjima gdje žive Srbi, pa i u Srbiji.
Na jedan drugi Spasovdan, jedne druge godine 1349. u Skopju donešen je Dušanov zakonik. Kao i u Kninu, gdje je srpski narod nedoraslom politikom svojih vođa devedestih postao prošlost i beznačajan činilac, tako u Skopju i Makedoniji ovih dana preostali klir SPC i vjerni narod koji je i dalje kao kninski krajišnici osjećao vaseljensko jedinstvo sa pravoslavnim Srbima gdje god oni postojali, postaje grupa obezvređene žrtve i poništene privrženosti. Uručivanjem Tomosa o autokefalnosti Ohridske Arhiepiskopije Patrijarh Srpski Porfirije više ne izaziva sumnju u svoje dobre namjere prema Crkvi koju vodi, posve je jasno da su njegove namjere destruktivne i neprijateljske. Izjava Patrijarha Porfirija od nedjelje citiram:”Da bi se to projavilo i formalno, dužni smo da pošaljemo svoju odluku i drugim pomesnim Crkvima, kako bi svaka, po kanonskom redu, iskazala svoj stav u onome što mislimo da je jedini ispravan, normalan i najbolji put za Crkvu Hristovu u Njenoj punoći, a to znači i za Crkvu u Severnoj Makedoniji i ZA CRKVU U SRBIJI i drugde….”( sajt SPC ) nedvosmisleno ukazuje na jednu novu ulogu koju je SPC zadobila. Autokefalnost makedonske raskolničke sekte identična je hipotetičkom priznanju Miraševe sekte na Cetinju za otprilike tridesetak godina. Porfirije u svojoj izjavi dozvoljava tu mogućnost.
Uloga svjetovne vlasti, odnosno rukovodstva države Srbije i njenog vladaoca Aleksandra Vučića vrlo je kompatibilna ovoj crkvenoj politici i zaista je teško ocjeniti ko koga u toj cezaro-papističkoj simfoniji inspiriše, ko je kome guru.
Jasno je, međutim da se zajednički gura jedna antinacionalna i antipravoslavna agenda na svim djelovima gdje žive Srbi i gdje ga duhovno i istorijski prožimaju i obilježavaju. Postalo je jasno da je politička figura Aleksandra Vučića svoju karijeru posvetila od početka razbijanju srpskog nacionalnog korpusa. Propaganda Velike Srbije radikalne stranke bila je igrokaz osmišljen da se preko granica Srbije, posebno u ratnim godinama potvrdi austro-ugarska laž o velikosrpskoj hegemoniji, dok su interno radikali služili da se ideja srpskog nacionalizma banalizuje i devalvira u svojim osnovnim ciljevima kroz Šešeljev klovn-nacionalizam. Ideja Otvorenog Balkana čiji je trenutno podizvođač isti velikosrbin Aleksandar Vučić zapravo je druga faza poništavanja državotvornosti srpskog naroda. Prva je bila Jugoslavija, druga Otvoreni Balkan. U prvoj, jugoslovenskoj fazi, jedini štetni nacionalizam bio je srpski, onaj koji je jedini bio smislen i organski. U drugoj fazi Srbima će nakon prava na nacionalizam, biti oduzeto pravo na srpsko duhovno jedinstvo – ako već ne postoji teritorijalno – kroz demontažu istorijske uloge SPC. Aktivna politika beogradske patrijaršije protiv interesa Srba u Crnoj Gori, podrška manjinskoj vladi Dritana Abazovića a protiv izborne pobjede koja je direktni rezultat litijskog pokreta žalostan su i tužan dokaz izdaje crkve i Patrijarha Porfirija. Patrijarhov aktivizam u cilju unižavanja SPC na nivo marginalne institucije, jedini je preostali zadatak koji će ispeglati kontraste na svim antisrpskim potezima Aleksandra Vučića ka formalnom priznanju Kosova. Potezi vrha SPC, date izjave od početka ruske specijalne operacije anticipiraju ne samo sankcije prema Rusiji nego i po potrebi NATO-a i vojno savezništvo sa zapadnom alijansom. Pariz pamti Ruse, pamti ih Berlin, a bo’me je Beograd zaboravio.
I šta ćemo sad? – što kaže djeva Konstrakta, što onomad vrlo simbolično donese Prvoslavu Periću lavor da poput Pontija Pilata opere ruke. Nisu problem identični inicijali ova dva prokuratora – jedan P.P. je razapeo Hrista, drugi razapinje Crkvu Hristovu – Hristos vaskrse i smrću smrt pobjedi – razapinjući Crkvu Hristovu umjesto da je brani i služi joj Porfirije Perić razdaje ono što mu ne pripada, jer pripada cijelom narodu, njegovoj prošlosti i budućnosti. Ipak, njegovo raskidanje Zavjeta, odnosno saveza sa Bogom ne skrnavi niti uzima najviše mjesto najvišeg autoriteta koje pripada – Liturgiji.
Dok neurastenični episkopi to smeću s uma, dotle 84 – godišnja baba Marta s Polače kod Knina što je po starom običaju došla i ove godine na Spasovdan Sv.Đurđu to ne zaboravlja, vladiku ne mora ni da zna, pa ni nekog P.P. i njegove aminbotove. Tako ni oni preostali iskreni i blagočestivi sveštenomonasi i bogobojažljivi narod, kojih još ima, ne zaboravljaju Liturgiju, ni svemoguću Silu Gospodnju što može sve. Nije prvi put da Crkvu Hristovu uznese pred iskušenjima Liturgija i nekolicina pravih što služiće srcem. A ima još pravih i srčanih međ’ Srbljima.
Piše Aleksandar Tutuš