Zločinački izum turskog okupatora „Danak u krvi“ (tur. „devşirme“ ili „sakupljanje“) nije bio „prilika za napredovanje hrišćanske srpske dece“ u turskom islamskom sistemu vlasti, kako to uporno pokušavaju da predstave pobornici iskama i pojedini zapadni komentatori.
Ovaj strašan običaj otimanja krštenih srpskih dečaka od svojih porodica i njihovo „školovanje“ ispiranjem mozga iskamom i osmanstvom, pa zatim njihovo slanje nazad, da kao janjičari zavode red mačem i ognjem u kraju iz kog su potekli, je vrhunac zločina šerijatske Osmanske imperije nad srpskim narodom, koji je kao hrišćanski bio u podređenom (praktično ropskom) položaju.
Imamo izvore koji govore o tome da su srpske majke sakatile mušku decu, odsecali im prste i tetovirale krstove na čelu samo da ih Turci ne bi otimali i slali „na stipendiju“ kako bi se „školovali i napredovali“ u životu. Čak imamo i svedočanstva da su majke bacale decu u reke (poput Đetinje koja zato po narodnom predanju nosi takvo ime) kako ih Turci ne bi otimali i slali u janjičarsku vojsku. A o otmicama srpske ženske dece i dečaka koji su masovno odvođeni kao roblje ne treba ni trošiti reči.
Sistem prikupljanja mladih hrišćanskih dečaka iz novoosvojenih zemalja, kao vid redovnog oporezivanja je turski izum i ništa slično u istoriji nije postojalo. Cilj jednog ovakvog nezabeleženog poreskog rešenja je bio da se napravi verna robovska vojska—Adžemi odžak, odnosno janjičari, i klasa (vojnih ili ponekad civilnih) administratora Osmanskog carstva koji bi bili verni samo sultanu. U najranijem periodu takva vojska je pravljena od ratnih zarobljenika, dok je kasnije prerasla u najbrutalnije otimanje muške hrišćanske dece.
U prvim decenijama Osmanske države, za vreme Osmanovog sina Orhana počinje ozbiljna izgradnja države i vojske i tada se kao regularne trupe uvode muselemi, konjanici i pešaci. Radi popunjavanja tih trupa uziman je peti deo zarobljenika tzv. „pençik“, pa je tako na primer u doba sultana Murata I, oko 1363. godine, od petine zarobljenika obrazovan adžemi odžak u Galipolju u Trakiji.
Međutim, uviđajući probleme držanja pod kontrolom sistem zasnovan na zarobljenicima, sultan Murat II—nakon bitke kod Angore 1402. godine, dinastičkih sukoba i seljačkih buna—vođen rastućom potrebom za vojno sposobnim muškarcima (kao i lojalnim administrativcima) zvanično 1420. godine uvodi sistem danka u krvi.
“Danak u krvi” je osmišljen tako da iz njega ne može da se stvori nekakva nasledna aristokratija, koja bi kasnije mogla da ugrozi sam položaj sultana i njegove porodice, pa je zato određeno da isključivo nemuslimani mogu da budu „sakupljeni“ u okviru takvog poreza.
Kasnije, ukoliko bi se „sakupljeni“—koji bi bili obrazovani i vaspitavani kao muslimani – po završetku obrazovanja i vojne tj. državne službe, oženili i imali decu, njihova deca bi od rođenja bila Muslimani i samim tim ni ona, ni njihovi direktni potomci, ne bi mogli više biti „sakupljani“, a ne bi ni imali pravo da naslede funkcije svojih očeva.
Sistem danka u krvi je bio nov i neusklađen sa dotadašnjom praksom Šerijatskog prava, tako da je u samom početku bilo čak i manje opozicije kod nekih islamskih verskih autoriteta. Međutim sva opozicija je odmah nakon početka primene bila ućutkana.
Naučne pretpostavke su da je u prva dva veka primene danka u krvi „sakupljeno“ oko pola miliona dečaka. U praksi, danak se „sakupljao“ isključivo u balkanskim hrišćanskim zemljama pod turskom vlašću.
U proseku na svake četiri godine, dečaci između sedam i deset godina starosti bili su odvođeni od svojih porodica. Iako su uglavnom to bili mlađi dečaci, dešavalo se i da budu odvođeni mladići od petnaest do dvadeset godina starosti.
„Danak u krvi“ obavljao je viši janjičaraski oficir (koji je takođe ranije bio „sakupljen“) zajedno sa svojim vojnicima i sekretarem. Oni bi potpuno nenajavljeno i na prepad upali u neko hrišćansko selo ili varoš i pod pretnjom sile bi izvodili dečake koje bi odabrali što je ostavljalo strašne posledice na porodice iz kojih su dečaci otimani.
Neke hrišćanske familije su pribegavale urezivanju i tetoviranju krsnog znamenja na telima dece kako bi sprečili njihovo odvođenje, a kao što smo pomenuli, poznati su bili i slučajevi sečenja prstiju i sakaćenja.
„Sakupljeni“ dečaci su se zvali „kul“, „gilman“ ili „oglan“. Deljeni su u dve grupe: oni koji su bili u odličnoj fizičkoj formi bili su odmah raspoređivani u sultanovu palatu, a ostali su se slali turskim porodicama isključivo u Anadoliju i Rumeliju. Obuka je trajala od najmanje tri do sedam godina i njen cilj je bio se dečaci najpre nauče muslimanskom i osmanskom načinu života.
Nakon inicijalnog perioda u sultanovom dvorskom sistemu ili sistemu anatolskih i rumelskih porodica, dečaci su dobijali ime „adžami oglanlar“ što na turskom znači „strani dečaci“. Iako su već poprimili osmanski način života slati su u Jedrene ili Carigrad radi daljeg školovanja, a obučavali su se i radili u nekom od sultanovih brodogradilišta ili vrtova.
Neki od „adžami oglana“ služili su u samoj palati. Ovde su započinjali dugo školovanje koje je obično trajalo i do četrnaest godina. Ovakav sistem školovanja, koji se zvao „dvorska škola“, opstao je do sredine 19. veka i u njemu je odškolovano mnogo viših oficira, administrativnih radnika i vođa Osmanskog carstva. U toku dvorske škole, mladići nisu smeli ni pod kojim uslovima da napuste dvor ili da stupe u kontakt sa bilo kim iz spoljašnjeg sveta.
Obuka je bila raznovsna, od napornih fizičkih vežbi do teoretskih predavanja. Jezici su takođe bili veoma važni pošto su svi dečaci morali da nauče turski, persijski i arapski.
Pisanju se takođe poklanjao veliki značaj, i obučavani su da postanu stručnjaci u raznim vrstama arapske kaligrafije. Naročita pažnja pridavala se verskom obrazovanju i izučavanju šerijatskog prava.
Sa navršenih dvadeset godina, dečaci bi se raspoređivali u janjičarske jedinice osmanske vojske. Ovo se definisalo kao „oslobađanje“, ali takva sloboda janjičara se sastojala jedino u tome da više nisu mogli da budu prodati ili poklonjeni. Kako bi proverili svoj sistem, osmanske vojne vlasti su ih vrlo često slale u vojne akcije baš u oblasti iz kojih su potekli.
Većina muškaraca nije ostajala na dvoru. Neki su tokom vojnog staža dobijali zemlju i postajali spahije i bili dužni da popunjavaju konjičke jedinice. Najviši vojni čin koji su mogli da dobiju je bio čin oficira.
Oni koji su ostajali na dvoru, imali su veće šanse da naprave značajniju karijeru. Neki od njih su bili postavljeni sa sandžakbegove, upravitelje malih provincija koje su se nazivale sandžaci, i mogli su da se uzdignu do beglerbega, upravitelja jedne od 31 veće provincije na koje je Osmansko carstvo bilo podeljeno.
Najviši činovi vezira i velikog vezira samo su malobrojni dostigli, a najpoznatiji među njima je Bajica Sokolović, poznatiji kao Mehmed-paša Sokolović, rodom iz Sokolovića kod Rudog u današnjoj Republici Srpskoj.
U doba sultana Mehmeda II Osvajača (1444—1481), pokršteni Hrišćani „sakupljeni“ dankom u krvi su se postavljali na najviša administrativna mesta u društvu. Svi veliki veziri Mehmeda II Osvajača bili su pokršteni hrišćanski dečaci oteti od svojih porodica kao deo danka u krvi.
Opadanje sistema danka u krvi se oseća već krajem 17. veka i cela praksa počinje da polako jenjava, najviše iz želje samih osmanskih muslimana da služe u janjičarskim jedinicama i potepenom otvaranju mogućnosti dobijanja administrativnih zvanja koja bi bila nasledna.
“Danak u krvi” i otimanje dece od porodica je najmračniji i najnasilniji način islamizacije i nema nikakve razlike između toga kako su to tada doživljavali naši preci i kako mi to doživljavamo danas.
Iako su se pred nekim od tih otetih hrišćanskih dečaka otvarala vrata karijere u Osmanskoj imperiji poput Mahmud-paše Anđelovića, Ahmed-paše Hercegovića i Mehmed-paše Sokolovića, zapravo retki su slučajevi dečaka, poput Mehmed-paše Sokolovića, koji su zadržali veze sa svojim starim zavičajem i porodicom.
Međutim, čak i ljudi poput Mehmed-paše Sokolovića su krvlju, mačem i ognjem zavodili i štitili islamski poredak među narodom iz kog su potekli.
Ogromna većina tih dečaka su proveli život kao fanatični islamski borci, koji su ginuli za svog turskog sultana u osvajačkim pohodima.
