U Derventi je obeležena trideset i prva godišnjica od kako su pripadnici hrvatske vojske okupirali ovu opštinu i u naselju Čardak počinili užasan zločin nad srpskim stanovništvom. Tog 26. aprila 1992. ubijeno je 37-oro civila i to dok su proslavljali vaskršnje praznike. Mnoge žene i devojke su silovane a među ubijenima je bilo i troje dece; najmlađa žrtva masakra je imala 14 godina, dok je najstarija bila starica od 75 godina
Predstavnici opštinskih vlasti, porodice žrtava i građani Dervente upalili su sveće i položili cveže pred Kompleksom masovne grobnice „Čardak“ u znak sećanja na 26. april 1992 godine, kada je 37-oro srpskih civila mučki pobijeno dok su proslavljali Vaskrs.
Nakon masaka u derventskom selu Kostreš 4. aprila 1992. kada su hrvatske snage spalile ovo selo a masakrirale dvanaest starijih meštana, usledili su napadi na čitavu opštinu. Tokom 15. i 16. aprila 1992. čitava opština je danonoćno granatirana iz susednih hrvatskih sela ali i iz pravca Republike Hrvatske. Dana 24. aprila 1992. dobro naoružane hrvatske agresorske snage pristigle iz Republike Hrvatske najpre su opkolile pa okupirale Derventu. Predstavnici međunarodne zajednice koji su posredovali, ali, na žalost, nisu onemogućili napadače da ostvare svoje namere. U naredna dva dana počinjeni su užasni zločini od zatvaranja u logore, silovanja i zlostavljanja do likvidacija.
Čak 37-oro meštana derventskog naselja Čardak je ubijeno i to dok su proslavljali Vaskrs, jedan od najvećih pravoslavnih praznika. Najveći broj civila je ubijen u logorima za Srbe koji su otvoreni na više mesta u opštini: u prostorijama bivšeg Doma JNA, kasarni Rabić, naselju Polje (kuća Joze Juraković) i osnovnoj školi u hrvatskom selu Poljarima.
Među ubijenima je i bilo i troje dece: Goran Živković (14) mučen je pa ubijen sa roditeljima u porodičnoj kući, Dragana Nikolić (16) skončala je u teškim mukama u hrvatskom logoru, a dečaka Zdravka Milanovića (12) usmrtila je hrvatska granata tokom žestokog napada agresora na mirno, pitomo srpsko selo Pjevalovac.
Kroz zloglasne hrvatske logore je prošlo na stotine Srba, mnoge žene i devojčice su tom prilikom silovane i zlostavljane. Nema osobe u Derventi koja je izbegla hrvatskom nožu!
Nijedna žrtva nije ubijena metkom, već su svi strahovito mučeni i zlostavljani u logorima pa likvidirani ili su maltretirani u svojim kućama nakon čega su masakrirani i živi spaljeni. Ekshumacija stradalnika je izvršena u masovnoj grobnici na groblju u Modranu 18. decembra i u zajedničkoj grobnici naselja Čardak između 21. i 23. decembra 1992. godine. U toku više od dva meseca okupacije srpska pokretna imovina je opljačkana, a nepokretna imovina spaljena i razorena. Za to vreme u Derventi je uništen pravoslavni hram Uspenje Presvete Bogorodice iz 1885. godine i Parohijski dom.
Bivši logoraši pričali su da su prvo razdvojili decu i žene od odraslih muškaraca, da su žene kasnije pustili, ali su ih silovali i maltretirali, dok su muškarci danima bili zatvoreni u ovim logorima.
Ubijene su dve kompletne porodice Lazarević i Živković. Porodica Save Živkovića likvidirana je od pripadnika hrvatske vojske
u vlastitoj kući i to na veoma surov način. Prvo su maltretirani pa masakrirani hladnim oružjem domaćin Savo (46), njegova supruga Jelena (48) i njihov sin Goran, star 14 ipo godina. Zverski su ubijeni Veljko Lazarević (45), njegova supruga Mirjana (42) i njihov sin Duško (21).
U napadu na Derventu ubijena je i devojčica od 16 godina, čije su telo nakon krvavog pira hrvatski vojnici bacili u zajedničku masovnu grobnicu. Njen identitet i dalje nije saopšten a lokalna udruženja privode kraju popis civilnih žrtava. Prema svedočenju Neđe Blagojevića, devojčica je usmrćena snajperom od strane hrvatskog vojnika zajedno sa Perom Vračom i Boškom Novićem u naselju Čardak. Nakon brojnih tortura i zlostavljanja ubijeni su supružnici Danica (38) i Čedo Ćudić (40), devojčica Dragana Nikolić (16), Milanka Blagojević (40), Ružica Savić (20), Ranko Đuraš (70), Vidosava Cvijetković (75), Pantelija Popović (71), Boris Stjepanović (60), Simeun Simikić (65) i mnogi drugi.
Emilija Pajić, supruga Mirka Pajića koji je bio zarobljen na Čardaku, a kasnije ubijen u Bosanskom Brodu, kaže da je njen muž ubijen zato što je novinarima rekao istinu.
„On je ceduljicu sa porukom da su u logoru žene i djeca i opisom stanja u kome ih drže ubacio u džep jednom od posmatrača koji su došli da ih obiću. Nakon toga je odveden i poslije tri sata nasilja je ubijen“, rekla je Pajićeva.
„Nisu bile pošteđene ni žene, djeca ni starci. Umjesto da se radujemo Vaskrsu, brojne porodice su tada zavijene u crno, a stanovništvo odvedeno u logore, iz kojih se jedan broj njih nikada živ nije vratio. U masovnoj grobnici pokraj magistralnog puta, koja je otkrivena nakon rata, pronađeno je 19 tijela Srba koji su bukvalno bili nabacani na jedno mjesto i preko kojih je navučena zemlja. To je bio neopisivi prizor i scenario koji ljudski um nije mogao smisliti“, rekao je predsednik Udruženja ratnih zarobljenika opštine Derventa Drago Knežević.
Tešku je sudbinu doživela i devojčica Dragana Nikolić, stara 16 godina, koju su prema podacima iz knjige „Mrtvi vječna opomena živima“ hrvatski vojnici zarobili i odveli u logor gde je danonoćno bila mučena, silovana i zlostavljana na različite načine. U logoru je u teškim mukama i skončala a njeno ime se i danas nalazi na evidenciji nestalih lica.
Tragedije su nastavile da se nižu i nakon rata pa je tako u naselju Čardak od eksplozije hrvatskog tromblona 1996. godine, poginulo dvoje a ranjeno četvoro dece srpske nacionalnosti.
Za zločine u derventskom naselju Čardak do sada su izrečene četiri presude među kojima i Azri Bašić, koja je osuđena na 14 godina zatvora zbog zločina počinjenih nad civilima i ratnim zarobljenicima u Derventi. Za zločine nad Srbima u Derventi osuđen Nihad Hamzić Fric na dve godine zatvora, Ivica Perković Mungos na četiri godine zatvora, zatim Esad Čavalić na pet i njegov brat Derviš na pet i po godina zatvora.
Tokom hrvatske agresije (1992-1995) ubijeno je i stradalo 608 boraca Vojske Republike Srpske kao i 144 civila uglavnom srpske nacionalnosti, među kojima i dvadeset i troje dece srpske i bošnjačke nacionalnosti. Ranjeno je, zlostavljano i mučeno više od osamdesetoro dece. Preko 5500 Derventskih Srba je tokom agresije ranjeno ili su prošli logorske torture. Udruženja žrtava podsećaju da u hrvatski agresori odgovorni za ubistvo, ranjavanje, zlostavljanje i zatvaranje i velikog broja nesrba: Muslimana, Jugoslovena, Ukrajinaca, Hrvata, Roma i pripadnika drugih nacionalnosti koji su bili građani Dervente.
