Kada se u julu mesecu 1941.godine spontano pokrenu masovni srpski ustanak u NDH, i kada se rukovodstvo KPH odmah planski uključi da se nametne srpskim ustanicima, počeše u avgustu mesecu u Zagreb da pristižu navodni španski borci, kako će se nazvati internirci iz logora u Francuskoj, koje tada drže nemačke okupacione vlasti.
Reč je o bivšim interbrigadistima iz španskog građanskog rata, državljanima kraljevine Jugoslavije koji su 39. godine izbegli u Francusku posle vojničkog sloma i bili smešteni u prihvatne logore, gde su ih nemački vojnici zatekli posle svoje okupacije Francuske!
Čim su u maju 41.god počeli pregovore oko stvaranja KP NDH, dalo je ustaško rukovodstvo saglasnost da se pojedinci rodom iz NDH mogu vratili iz tih logora u domovinu, te je ta akcija hrvatskih vlasti počela pre nemačkog napada na Sovjetski savez!
Koliko su pedantni Nemci izvršili obaveštajnu pripremu za kontrolu angažovanja tih „španaca“ nakon njihovog dolaska u Zagreb, gde su svi stizali vozom iz Nemačke jer su dobrovoljno već prethodno radili u fabrikama vojne industrije, nije dovoljno istraženo u vreme bravarove države jer bi izazvalo još veću podozrivost oko stvarne pozadine angažovanja tih pojedinaca u NOB!
Činjenica je da je među samim „špancima“ postojala oštra podela na grupu koja se još pre rata vratila u Jugoslaviju, oni su se uglavnom preko Beograda uključivali u ustaničke odrede, i na zagrebačku grupu koja se angažovala na teritoriji NDH u čisto srpskim sredinama, kao tobožnji vojni stručnjaci da se nametnu ustaničkoj masi umesto retkih oficira jugoslovenske vojske koji su izbegli zarobljavanje, i kao patrioti se uključili u ustanak protiv hrvatskih klerofašista koji vrše genocid!
Činjenica je da su ti „španci“ odmah na terenu počeli oštar međusobni obračun sa grupom „španaca“koji su još 37.godine u samoj Španiji dali političku podršku Milanu Gorkiću a ne bravaru Brozu, te su sada koristili stanje konfuzije da opštenarodni ustanak usmere za političko osvajanje vlasti, pritom uporno tvrdeći srpskom narodu da oni imaju podršku Rusije, kako su tendenciozno zvali Sovjetski savez!
Kada su u Krajinu počeli stizati emisari JBuO sa Ravne gore, sa zadatkom uvezivanja ustaničkih grupa u jedinstven antifašistički front otpora, počeli su ti „španci“ obračun sa njima, i kasnu jesen su obeležila brojna ubistva tih emisara ali i narodnih vođa koji su se suprostavili nameri da se umesto oružanog obračuna sa hrvatskom vojskom i organima vlasti otpočne oružana borba sa talijanskim vojnim posadama, koje do tada uopšte nisu napadale srpsku ustaničku vojsku, već su čak pokušani i međusobni sporazumi o nenapadanju (na talijansku inicijativu)!
U ovim aktivnostima, u Krajini su se naročito isticali crnogorski „španci“, zagrebački studenti, sinovi nekadašnjih zelenaša iz Božićne pobune, porodično vaspitani u srbofobiji!
Indikativno je da su oni odmah povučeni iz Krajine kada su uspeli da ustaničku borbu preusmere na sukob sa talijanskim okupatorima, te se tada posledično nastavljaju akcije ustaških pokolja srpskog civilnog stanovništva po selima, jer su partizani angažovani na blokadi mesta u kojima su smeštene talijanske posade!
Ne slučajno, tokom trajanja bravarove države u svim zatvorenim sukobima unutar vrha jugoslovenskih komunista uvek su ti „španci“ bili u savezu sa kroatokomunistima u borbi sa navodnim „velikosrpskim snagama“!
Deca tih „španaca“ su u devedesetim godinama prošlog veka u Beogradu činila udarnu grupu drugosrbijanskih aktivista, koji su nastavili porodičnu tradiciju borbe protiv „velikosrpstva“, kao zla vaskolikog na prostoru nekadašnje Jugoslavije!
Potomci tih „španaca“ su danas u brojnim naučno-istraživačkim institucijama, raznim i brojnim NVO civilnog društva, raznim savetodavnim telima EU i Amerike koja pomažu demokratizaciju Srbije (kako nazivaju meku okupaciju), koja se polako ali sigurno uspravlja, pritom razobličavajući štetno delovanje tih usrećitelja!
Napisao Vladimir FROLOV
