Istina o Zajednici srpskih opština na Kosovu

Po Briselskom sporazumau ZSO će biti pravni entitet koji ima svoju teritoriju, budžet, grb, zastavu, svoje upravljačke organe na čelu sa Skupštinom, direktne veze sa centralnim vlastima u Beogradu i pravo da sklapa čak i međunarodne ugovore

Piše: Dušan Marić

Uporedo sa polemikom oko evropskog predloga za pregovore o KiM, u javnosti se lome koplja i oko Zajednice srpskih opština. Dok deo smatra da je njeno formiranje od suštinskog značaja za zaštitu srpskog naroda u okupiranoj pokrajini, ima i onih koji iznose potpuno drugačiji stav. Jedni zato što u to veruju a drugi, posebno predstavnici dela opozicije, zato što misle da će umanjivanjem značaja ZSO naneti štetu Aleksandru Vučiću, predstavljajući ga kao lošeg pregovarača. Tako je bivši predsednik Srbije Boris Tadić izjavio da se „veštački pumpa značaj ZSO“.

Ako ZSO bude formirana na principima koji su definisani (osnovnim) Briselskim sporazumom, koji je potpisan 29. aprila 2013. i sporazumom od 25. avgusta 2015. godine, kojim su razrađeni i dodatno precizirani principi iz osnovnog sporazuma, značaj formiranja te Zajednice je toliko očigledan i nesporan za Srbe na KiM da nema nikakve potrebe za njegovim „veštačkim pumpanjem“.

Nije Veton Suroi, vodeći prištinski intelektualac, u analizi Briselskog sporazuma (autorski tekst, prištinski dnevni list „Koha ditore“, 27. avgusta 2015. godine), tek tako napisao da bi sa ZSO, kakva je dogovorena, Srbi dobili novu Republiku Srpsku a Kosovo se zauvek oprostilo od snova o svom suverenitetu.

Po tekstu Briselskog sporazuma i 22 dogovorena principa, ZSO će biti pravni entitet koji ima svoju teritoriju, svoj budžet, svoj grb, svoju zastavu, svoje upravljačke organe na čelu sa Skupštinom (parlamentom), direktne veze sa centralnim vlastima u Beogradu i pravo da sklapa čak i međunarodne ugovore.

Ovaj pravni entitet nosi naziv Asocijacija/Zajednica opština sa većinskim srpskim stanovništvom i činiće ga deset opština.

Organizacionu strukturu, prema sporazumu, činiće Skupština (parlament), kao vrhovno upravljačko telo, sastavljeno od poslanika koji će se birati u opštinama, predsednik i potpredsednik parlamenta, Savet (nešto kao vlada), Odbor, Administracija, šef Administracije i Kancelarija za žalbe. Parlament ZSO će, između ostalog, imati pravo da uspostavlja odnose i sklapa ugovore o saradnji sa drugim asocijacijama opština, domaćim i međunarodnim.

Zajednica će imati svoju pokretnu i nepokretnu imovinu, imaće pravo da samostalno ili sa delimičnim učešćem osniva ustanove i kompanije, pružaće javne usluge opštinama članicama i njihovim stanovnicima, vršiće puni nadzor razvoja lokalne ekonomije, uređivaće stanje u oblasti obrazovanja, primarne i sekundarne zdravstvene zaštite, urbanističkog i ruralnog planiranja, vršiće nadzor povratka raseljenih i sl.

Direktne veze sa Srbijom

Po sporazumu, Zajednica ima svoj budžet a „finansira se iz priloga njenih članica, prihoda i sredstava od usluga koje pruža sa svojim preduzećima ili iz sredstava proisteklih iz njene pokretne ili nepokretne imovine, transfera centralnih vlasti“, zatim iz „priloga, bespovratnih zajmova, donacija kao i preko finansijske podrške drugih asocijacija i organizacija, kako lokalnih tako i međunarodnih, kao i preko Republike Srbije“.

Zajednica će predlagati svoje predstavnike u nadležnim organima centralne vlasti. Četiri opštine na severu Kosova i Metohije će imati dodatno pravo da predlažu kandidate za mesto regionalnog komandanta policije, bez prava rukovodstva MUP-a u Prištini da za komandanta izabere lice koje nije na spisku predloženih.

Sporazumom je predviđeno da „Zajednica radi sa centralnim vlastima na osnovu međusobne saradnje i razmene informacija“.

Asocijacija/Zajednica je ovim sporazumom izuzeta od plaćanja carine i poreza u realizaciji svojih ciljeva, po istoj osnovi kao i opštine-članice.

U završnim odredbama stoji da je Zajednica otvorena za svaku drugu opštinu „pod uslovom da se opštine-članice o tome slože“, da se može raspustiti „samo donošenjem odluke Skupštine koju je usvojila dvotrećinska većina opština-članica“ i da ima pravo na „zvanične simbole (grb i zastava) u skladu sa zakonima Kosova“.

U srpskoj javnosti je malo poznato da je parlament u Prištini potvrdio Briselski sporazum. Učinjeno je to na sednici održanoj 27. juna 2013. godine usvajanjem Zakona o ratifikaciji sporazuma Srbije i Kosova, za koji su glasala čak 84 poslanika.

Bez obzira da li Kosovo ostalo u sastavu Srbije ili uspelo u zaokruživanju svoje nezavisnosti, sporazum o ZSO, koji ima karakter međunarodsnog ugovora, Srbima na Kosovu i Metohiji daje veliki stepen autonomije u odnosu na centralne vlasti u Prištini i garancije za institucionalne veze sa centralnim vlastima u Beogradu.

Evropski primeri za rešavanje pitanja Zajednice opština sa srpskom većinom

U pomenutoj analizi Veton Suroi konstatuje da vlasti Asocijacije/Zajednice mogu da blokiraju izvršenje odluka centralnih prištinskih organa na svojoj teritoriji, da traže njihove izmene ili da ih potpuno ospore na raznim sudskim instancama, što podrazumeva i Ustavni sud. Ili da urade sve tri stvari odjednom.

Po meni, dva pitanja su suštinska. Prvo je da Srbija ne sme da pristane da u formiranju ZSO bude odstupanja od već dogovorenih principa, niti da se daljnjom razradom tih principa isti razvodne tako da dogovorena prava srpske zajednice budu umanjena. Dakle, ne bilo kakva ZSO, već ZSO kakva je dogovorena pre osam godina.

Drugo, još značajnije: Srbija ne bi smela da pristaje na bilo kakve suštinske pregovore o takozvanom evropskom predlogu za rešavanje problema KiM, a kamoli da pristaje na dogovore, sve dok ne bude završeno formiranje ZSO.

Insistirati na punoj primeni Briselskog sporazuma

Srbija je ispunila svoje obaveze iz Briselskog sporazuma a osnovno pravilo bilateralnih, a posebno međunarodnih sporazuma, nalaže da i druga strana ispuni svoje.

U suprotnom, Srbija rizikuje dve stvari, kojima može da se kompromituje i upropasti. Prva je da ozbiljno naruši svoj kredibilitet i međunarodni ugled. Da je čak i one zemlje koje je podržavaju u pravednoj borbi za svoju južnu pokrajinu počnu shvatati kao neozbiljnog partnera, partnera koji pristaje da bude namagarčen.

Druga je da ponovo bude namagarčena. Kao što je bila više puta do sada: od Vensovog plana (garantovanje zaštite srpskih zona u Hrvatskoj od strane UN), preko Rezolucije 1244 i Kumanovskog sporazuma (garantovanje bezbednosti srpskom stanovništvu i povratak 1.000 vojnika i policajaca u okupiranu pokrajinu) do Dejtonskog sporazuma (otimanje nadležnosti Republici Srpskoj) i Briselskog sporazuma.

Uz sve to: insistiranjem na punoj primeni Briselskog sporazuma i na formiranju Zajednice srpskih opština Srbija, pre bilo kakvih novih dogovora, Srbija ne samo što bi štitila svoje državne i nacionalne interese, i interese srpskog naroda na KiM, već bi i kupila vreme. Dok ne bude bar malo jasnije hoće li Putin i Rusija i sledećih meseci ostati zaglavljeni oko raznih Soledara i sličnih selendri ili će smoći snage da naprave preokret i tako ojačaju ne samo međunarodni i pregovarački položaj Moskve, nego i Beograda.

One koji će kao kontraargument protiv ovde navedenih argumenata potegnuti činjenicu da je Kosovo sastavni deo Srbije i da treba odbiti bilo kakve pregovore o njegovoj budućnosti, podsećam da je za SAD, Nemačku, Ebglesku, Francusku, Italiju, Kanadu itd. Kosovo nezavisna država. Jeste međunarodno pravo na srpskoj strani ali međunarodno pravo je na srpskoj strani bilo i 1999. godine pa to najvećim zapadnim silama, na čelu sa Amerikom, nije ni malo smetalo da bombarduju SR Jugoslaviju i okupiraju Kosovo i Metohiju. Ili da Hrvatskoj, samo nekoliko dana nakon što su krajiški Srbi odbili da prihvate Plan Z4, pomognu da okupira Republiku Srpsku Krajinu i protera 250.000 Srba, iako je ista bila pod zaštitom UN. Ili da Republici Srpskoj otmu više od stotinu nadležnosti koje joj garantuje Dejtonski sporazum.

Bog silu ne voli, ali sila boga ne moli.