Zašto dolazi do progona pravoslavne crkve?
- Odgovor je očigledan i jednostavan. Ukrajinska država treba da eliminiše UPC MP kao instituciju, kao izvor informacija koji su u suprotnosti sa zvaničnim ukrajinskim tumačenjem nedavnih događaja.
- Osim toga, to je zadovoljenje sopstvenih ambicija radi dobijanja pomesne autokefalne crkve
AUTOR: Viktor Mišćenko
Sada je postala aktuelna tema delovanje ukrajinskog predsednika V. Zelenskog u odnosu na arhijereje Ukrajinske pravoslavne crkve Moskovske patrijaršije (UPC-MP). Predsednik Ukrajine nije primio vladike UPC MP koji su se prijavili na audijenciju, ali ih je istovremeno naterao da ga sačekaju, a onda su, navodno, zbog vazdušnog naleta, gosti jednostavno izbačeni. Međutim, vladike su htele da razjasne situaciju – šta da rade u uslovima kada su monasi jednostavno prognani iz Kijevo-Pečerske lavre, pa čak i sprovode popis imovine. Ovo nije urađeno ni sa jednom crkvom, ni u jednoj državi. Ukrajina je i ovde „na celoj planeti ispred svih“.
Ove akcije su shvatljive u svetlu progona Ukrajinske pravoslavne crkve. V. Zelenski je 1. decembra 2022. objavio da je Savet za nacionalnu bezbednost i odbranu (SNBO) doneo odluku o merama protiv UPC MP. Navodno, to će omogućiti intenziviranje rada borbe protiv ruskih specijalnih službi. SBU – Služba bezbednosti Ukrajine je izvršila pretrese u manastirima Hersonske, Čerkaske, Žitomirske i Volinske oblasti. Kao rezultat „kontraobaveštajnih“ aktivnosti, ukrajinski obaveštajci su navodno pronašli ruske pasoše, propagandnu literaturu, tekstove molitava „Za Rusiju“ i zastavu DNR. Kao rezultat toga, sveštenstvo, koje nema nikakve veze sa politikom, procesuirano je pod optužbom za državnu izdaju.
Ipak, zašto se ovo dešava?
Zašto dolazi do progona pravoslavne crkve?
Odgovor je očigledan i jednostavan. Ukrajinska država treba da eliminiše UPC MP kao instituciju, kao izvor informacija koji su u suprotnosti sa zvaničnim ukrajinskim tumačenjem nedavnih događaja. Osim toga, to je zadovoljenje sopstvenih ambicija radi dobijanja pomesne autokefalne crkve. Istovremeno, Ukrajina proglašava rusku izdaju i, istovremno, da mora da uništi autokefalnost u Ukrajini. Da malo bolje pogledamo, operišući samo sa istorijskim činjenicama. Idemo po redu…
PRVI RUSKI PATRIJARH JOV …
Kijevska mitropolija Konstantinopoljske patrijaršije nastala je 1458. godine, kada je poljski kralj i veliki knez Litvanije Kazimir Jagelončik odbio da prizna mitropolita Jonu, nastojatelja ujedinjene Ruske pravoslavne crkve. Razlog za to je bila zavera K. Jaglončika sa konstantinopoljskim unijatskim patrijarhom u egzilu, Grigorijem III Mamom. Kao rezultat toga, ujedinjena Ruska pravoslavna crkva bila je podeljena na Moskovsku i Kijevsku mitropoliju. Kijevska mitropolija je postojala do maja 1686. godine.
Ruska pravoslavna crkva je dobila pravo da osnivanje pomesne crkve kao rezultat događaja 1588-1590, kada je juna 1588. godine, uz dozvolu turskog sultana, konstantinopoljski patrijarh Jeremija II stigao u Moskvu sa pratnjom od 27 ljudi, gde je ostao više od godinu dana. Boris Godunov je sve vreme dok je patrijarh bio na funkciji promovisao ideju da ostane u Moskvi i da istovremeno bude vaseljenski patrijarh konstantinopoljski. Jeremija se odlučio i počeli su sastanci sa carem Fedorom. Ali nije išlo. Ispostavilo se da su moskovsku katedralu više od sto godina držali ruski mitropoliti. Ali Jeremija je, za srdačnu dobrodošlicu, bio spreman da prizna i odobri istu autokefalnost Ruskoj crkvi, koja se nalazi u arhiepiskopiji Ahridskoj (Bugarskoj). Izbor prvog ruskog patrijarha obavljen je januara 1589. godine u Uspenskom saboru u Moskvi. Tako se u Rusiji pojavio prvi patrijarh Jov.
Vrativši se u Konstantinopolj u proleće 1590. godine, Jeremija je, zajedno sa ostalim istočnim patrijarsima, sazvao Sabor o ruskoj stvari i zajednički odobrio tomos, po kome je Ruska patrijaršija zauvek odobrena i naznačena mu na petom mestu u diptihu ( spisak) pomesnih pravoslavnih crkava.
Moskva je, uspevši u teritorijalnim širenjima po uslovima „Večnog mira“ sa Reči Pospolitom, dobila saglasnost carigradskog patrijarha Dionisija IV na potčinjavanje Kijevske mitropolije Moskovskom patrijarhu. A već 1688. godine, sama titula Kijevskog mitropolita promenjena je u „Kijevski, Galicki i Maloruski“, odnosno Kijevska mitropolija je postala jedan od mnogih mitropolitskih gradova i eparhija nastalih tokom širenja Ruskog carstva. Pri tome su crkveno-administrativne aktivnosti u određenim geografskim koordinatama zamrznute na nekoliko vekova.
PROGON JE POČEO 1990. GODINE
U oktobru 1990. Vrhovni sovjet SSSR-a usvojio je Zakon o slobodi savesti i verskim organizacijama. U Ukrajini je odmah nastao sukob između UPC-MP i obnovljene Grkokatoličke (Unijatske) crkve. Predstojatelj Ukrajinske pravoslavne crkve Filaret (sadašnji mitropolit Ukrajinske pravoslavne crkve Kijevske patrijaršije) je izjavio: „… čim je novi zakon stupio na snagu, krenuli su u otvoreni napad na Pravoslavnu crkvu. Kao rezultat toga, naša crkva je izgubila mnogo crkava. U Ternopolju i Ivano-Frankivsku ranije smo imali 10 crkava, a danas nema nijedne. U Lavovu, gde smo imali 17 crkava, sve nam je oduzeto, uključujući i Saborni hram Svetog Đorđa i rezidenciju, a samo zahvaljujući našoj istrajnosti vratili smo jednu crkvu.“
Međutim, političke snage Ukrajine, koje su uložile u oživljavanje Grkokatoličke crkve u zapadnim oblastima Ukrajine, vrlo brzo su se uverile da se u njena nedra nije vratilo toliko vernika koliko su očekivali. Tada su počeli da oživljavaju takozvanu Ukrajinsku autokefalnu crkvu, kao „istinski nacionalnu“. Inicijatori njenog preporoda nisu bili pravoslavni vernici, već političke, necrkvene snage koje su se zalagale za odvajanje Ukrajine od SSSR-a. Tim snagama je bila potrebna pravoslavna crkva koja bi prekinula sve veze sa Moskvom.
Prvi predsednik Ukrajine Leonid Kravčuk, bivši sekretar Centralnog komiteta Komunističke partije Ukrajine za ideologiju, odlučio je da traži stvaranje nezavisne pomesne Ukrajinske pravoslavne crkve, koja bi bila van jurisdikcije Moskve, podržavajući njen autokefalni status. Mitropolit Filaret, koji se ranije protivio punoj autokefalnosti Ukrajinske crkve, do jeseni 1991. postao je njen aktivni pristalica.
SUJETA FILARETA…
Šta je podstaklo Filareta na tako radikalnu promenu stava? U junu 1990. godine, arhijerejski sabor je izabrao tri kandidata za prazan patrijaršijski tron, među njima je bio i Filaret. Mitropolit lenjingradski i novgorodski Aleksej (Ridiger) pobedio je na izboru patrijarha. Istovremeno, prema svedočenju mitropolita Nikodima (Rusnaka), mitropolita harkova i bogoduhovskog, Filaret je pokušao da pridobije podršku Centralnog komiteta Komunističke partije i KGB-a SSSR-a.
Samo ozlojeđenost i želja da se po svaku cenu postane patrijarh može objasniti takav preokret, koji je doveo pravoslavlje Ukrajine do raskola posle 1993. godine i iznedrio tri pravoslavne crkve: Ukrajinsku pravoslavnu crkvu Moskovske patrijaršije (UPC-MP), Ukrajinsku pravoslavnu crkvu Kijevske patrijaršije (UPC KP), koju je stvorio Filaret, kao i Ukrajinsku autokefalnu pravoslavnu crkvu (UAPC). Međutim, graditelji nezavisne ukrajinske crkve su shvatili da Filaretova UPC Kijevske Patrijaršije čini 25,3% vernika, UAPC 4,6% vernika, a da UPC Moskovske Patrijaršije ima 39,4% od ukupnog broja vernika u Ukrajini. A mnogo pre tomosa, patrijarh Filaret je izjavio da u Ukrajini više neće biti Moskovske patrijaršije, već će postojati Jedinstvena pravoslavna pomesna ukrajinska crkva (JPPUC), koja bi trebalo da postane najveća crkva na svetu. Tek sada, za sprovođenje ovog obrasca, potrebno je okupiti parohijane sve tri pravoslavne crkve pod jednim krovom. A isto tako, Ukrajinska pravoslavna crkva Moskovske patrijaršije je suvišna. Od 1991. godine, ogromna manjina (UPC-KP i UAPC) je zauzela oko 3.000 parohija od većinske crkve (UPC-MP), pri čemuje i krv je prolivena više puta.
Davanje tomosa i proglašenje pomesne ukrajinske crkve nije ujedinjenje ukrajinskog pravoslavlja, već stvaranje drugog pravnog lica, u čijem sastavu su Ukrajinska pravoslavna crkva Kijevske patrijaršije i Ukrajinska autokefalna pravoslavna crkva. I koliko god se političari trudili da uguraju zvaničnu crkve među u ovu novu strukuru, od toga ništa nije bilo. Još uvek mi je sveža priča kako su se rukovodstvo UPC MP i predsednik Ukrajine Petro Porošenko dogovorili da održe sastanak na kojem bi se razgovaralo o trenutnoj situaciji. Ali to se nije dogodilo: njegovi učesnici su čekali jedni druge na različitim mestima. Dakle, predsednik Petro Porošenko je pozvao jerarhe u Ukrajinski dom. Episkopi UPC su takođe obavestili šefa države da će ga čekati u Kijevo-pečerskoj lavri, gde je istog dana trebalo da se održi arhijerejski sabor. Kako prenose ukrajinski mediji, Porošenko je nekoliko puta zvao Lavru, bukvalno zahtevajući da mu vladike dođu u susret, ali je odbijen. Takođe je odbio da komunicira sa arhijerejima na njihovoj teritoriji. I sada su članovi sinoda kanonske Ukrajinske pravoslavne crkve Moskovske patrijaršije, na čelu sa mitropolitom Onufrijem, sami došli kod predsednika Ukrajinske pravoslavne crkve da prenesu stav Crkve u vezi sa zahtevom ukrajinskih vlasti da napuste Kijevopečerska lavra. A ispada da predsednik nema šta da kaže mitropolitu.
Mitropolit Onufrije deluje u interesu parohijana, jer njihov položaj direktno utiče na stanje stvari u zemlji. A to što je mitropolit došao u kabinet predsednika pokazuje očiglednu stvar: Onufrije je, kao poglavar Crkve, veći patriota Ukrajine od V. Zelenskog, kao predsednika države. Takoa se među pravoslavnom pastvom u Ukrajini u periodu Specijalne vojne operacije Oružanih snaga Ruske Federacije pojavio još jedan važan cilj – odbrana kanonskog Pravoslavlja!
S ruskog preveo Zoran Milošević
