Makarije Sokolović, patrijarh od 1557. do 1571, bio je brat od strica vezira Mehmeda Sokolovića. Posle ponovnog potpadanja Pećke patrijaršije pod Orhidsku arhiepiskopiju i gotovo stogodišnje pauze, upravo ju je Makarije vratio u život
Makarije Sokolović, koji je bio na mestu patrijarha od 1557. do 1571, smatra se jednim od naših najznačajnijih verskih poglavara. Makarije Sokolović, prema nekim zapisima brat od strica vezira Mehmeda Sokolovića, obnovio je Pećku patrijaršiju, koja je ponovo bila potčinjena Ohridskoj arhiepiskopiji, posle gotovo stogodišnje pauze. Vrativši život Pećkoj patrijašiji, od nje je stvorio odličnu organizaciju koja je ujedinila ceo srpski narod stvarajući tako duhovno jedinstvo.
Sveti Sava je 1219. u Nikeji izdejstvovao odvajanje Srpske crkve od Orhidske arhiepiskopije, kojoj je do tada bila potčinjena. Na čelu crkve su bili arhiepiskopi, da bi 1346. bila uvedena funkcija patrijarha. Kako je Srbija padala pod tursku vlast, tako su i eparhije, mahom južne, opet padale pod vlast Orhidske arhiepiskopije. Zapisi kažu da je smederevski episkop Pavle otkazao poslušnost Orhidskoj arhiepiskopiji i pokušavao da zadrži nasleđeno stanje, ali to je bilo gotovo nemoguće. Kada je Smederevo palo pod Turke (1459.), vlast Ohridske arhiepiskopije se mehanički proširila i na taj deo nekadašnje Pećke patrijaršije. Nesređeno stanje je trajalo sve do 1557, oko čak 100 godina, da bi te godine Srpska patrijaršija zalaganjem vezira Mehmeda Sokolovića bila priznata i data na upravljanje novom patrijarhu Makariju Sokoloviću.
– Iz ranijeg života patrijarha Makarija nije ništa poznato. Po jednima, zamonašio se u manastiru Mileševi, gde je kasnije postao i strešinom manstira. Po drugima, bio je iguman manastira Hilandara. Takođe, nije poznato kako je i kada došao na presto sv Save. Obično se uzima da je 1557. došao za patrijrha i ovo je bio najveći i najznačajniji događaj za srpski narod u vreme turske vladavine. Po njegovom zamašnom radu vidi se da su ga priznavale centralne turske vlasti – navodi se u knjizi episkopa Save šumadijskog “Srpski jerarsi”, kao i da je svaka oblast njegovog rada ukazivala na mudrog čoveka koji zna šta hoće.
– Obnavljajući Pećku patrijaršiju on je, stvarno, vaspostavljao narušeni crkveni i kanonski poredak u njoj onako kakav je on bio u Srpskoj crkvi u vreme njezinog punog cvetanja. Što se i u obnovljenoj Pećkoj patrijaršiji trajno očuvao i revnosno primenjivao saborni princip i izbegavala samovolja, to je posledica rada patrijarha Makarija. Postavši patrijarhom, Makarije je pristupio reorganizaciji Srpske patrijaršije.
Tada je Pećka patrijaršija dobila nove eparhije sa sedištem u Budimu, Pečuju, Segedinu, Aradu, Temišvaru, Vršcu, manastiru Orahovici, manastiru Rmnju (za Dalmaciju), a takođe i eparhije Samokovsku, Tetovsku i Mašku (o kojoj se ništa ne zna).
Patrijarh Makarije, što je bilo posebno važno, dobio je od sultana povlastice koje je imao i carigradski patrijarh. To je podrazumevalo upravljanje crkvenom imovinom, naplaćivanje crkvenih dažbina, nasleđivanje imovine onih koji su umrli bez naslednika.
– Za vreme patrijarha Makarija obnovljen je manastir Banja kod Priboja, Vinča kod Grocke i mnogi drugi manastiri i zapusteli parohijski hramovi. U manastiru Gračanici i Pećkoj patrijaršiji živopisne su priprate, a u manastiru Budisavcima hram. Patrijarh Makarije zapamćen je i kao veliki ljubitelj knjiga. Sakupljao ih je, kupovao i drugima poklanjao. Udahnuvši život zapusteloj Pećkoj patrijašiji, patrijarh Makarije stvorio je od nje odličnu orgnizaciju u verskom i nacionalnom pogledu koja je ujedinila ceo srpski narod. Na taj način patrijarh Makarije je ostvario duhovno jedinstvo srpskog naroda. U vremenu između 1570. i 1571. patrijarh Makarije se povukao zbog bolesti sa svog položaja i patrijašijski presto ustupio svome nasledniku Antoniju. O tome je sačuvana i freska u manstiru Banja kod Priboja – navodi se u knjizi “Srpski jerarsi”.
Patrijarh Makarije umro je početkom septembra 1574, a Pećka patrijaršija funkcionisala je do 1766. Tada je fermanom sultana Mustafe III ukinuta i potčinjena Carigradskoj patrijaršiji. Srpska patrijaršija ponovo je uspostavljena 1920, sa sedištem u Beogradu.
Spomenik braći Sokolović u Andrićgradu
U Višegradu, na ulazu u Andrićgrad, 2018. je svečano otkriven veliki spomenik braći Sokolović. Mehmed i Makarije Sokolović su prikazani u bratskom zagrljaju – jedan u odori osmanskog velikog vezira, drugi u odeždi velikodostojnika SPC.
Mehmed- paša Sokolović rođen je u Sokolovićima, u srpskoj pravoslavnoj porodici, a kao mlad je odveden u “danku u krvi”. Dospeo je do položaja velikog vezira. Njegovim zalaganjem izdat je berat kojim se dozvoljava obnova Pećke patrijaršije. Za patrijarha je postavljen njegov brat od strica Makarije Sokolović.
Autor: Ljubinka Petrović
Izvor: Opanak
