„Godine 6727. postavi se Sveti Sava prvi arhiepiskopom srpske zemlje. Godine 6728. postavi Sveti Sava prvog episkopa zetskog Ilariona Šišojevića u manastir crkve svetog Nikole u Vranjini, koju sagradi sveti Sava“, zapisao je vladika Vasilije Petrović u svom „Cetinjskom ljetopisu“.
Isti onaj vladika crnogorski koji je na kraju svoje „Istorije Crne Gore“ sastavio spisak „srpskih arhijereja pored mitropolita crnogorskog“ koji je obuhvatao sve srpske zemlje, što one pod Turcima, što one „u ćesarskoj oblasti“.
Na čelu svih tih arhijereja stoji arhiepsikog pećki koga Vasilije naziva „prirodnim (narodnim) patrijarhom“ srpskog naroda. Da su to Crnogorci i Brđani osjećali i znali, vidi se iz toga kako su se prema njemu ophodili. Vasilije bilježi da „kada pobježe Brđanima srpski patrijarh Arsenije Jovanović iz pećkog grada, (…) (pošto ga Turci htjedoše objesiti), (njega) Kuči i Vasojevići ispratiše u ćesarevu vojsku u grad Niš“.
Vasilijev sljedbenik, Sveti Petar Cetinjski, u svojoj istoriji opisuje kako poslije smrti Mitropolita Nikodima: „Crna Gora ostade bez svojega arhipastira i načalnika do dolaska Srbskoga Patrijarha, koji obično sedmo godište dolazaše u Eparhiju crnogorskoga Mitropolita.“ A koliko su Crnogorci značaja pridavali srpskom patrijarhu svjedoči i to što Sveti Petar Cetinjski tvrdi da je skadarski paša smišljao plan kako da Crnu Gori osvoji „pređe, nego li vrijeme dođe Patrijarhova dolaska u Crnu Goru“, jer „Crnogorci ne mogu u tursku zemlju nikoga k Patrijarhu poslati, da ga na stepen Mitropolita proizvede“. Dakle, bez Patrijarha nije bilo ni Mitropolita, a bez Mitropolita ni Crne Gore.
„Godine od Hristova Rođenja 1700. hritonisa se Danilo za vladiku od strane sveosvještenoga patrijarha srpskoga Arsenija Crnogorca u njemačkoj zemlji u mjestu Sečuju (…) Godine 1718. dođe patrijarh Mojsije u Crnu Goru i hritonosa Savu mjeseca januara 25. dan“, zapisivao je vladika Vasilije.
Kada su Turci nasilno ukinuli Pećku patrijaršiju, njen zbačeni poglavar, Vasilije Jovanović-Brkić, utočište nalazi u Crnoj Gori, gdje ga Crnogorci rado dočekuju. Ovaj „pećki patrijarh koji mnogo cijenjen u Crnoj Gori“, kako su primjetili Mlečani, je u njoj, svega godinu dana posle ukidanja Pećke patrijaršije hirotonisao Savinog naslednika, mitropolita Jovana Plamenca, šaljući zajedno sa Crnogorcima da ne priznaje ukidanje Pećke patrijaršije.
Pećka patrijaršija je, i posle njenog ukidanja, ostala za Crnogorce, riječima Svetog Petra Cetinjskog „mati svijeh srpskijeh crkavah, u koju su patrijarsi naši stojali i koju su cari naši ogradili“ i „svega slavenosrpskoga roda prvenstvujuščuja crkvka“. Oni su bili čuvari i nosioci zavjetne srpske ideje – a njihovi mitropoliti egzarsi tog svetoga trona. I kad nisu mogli više da idu u Peć, oni su pratili srpske patrijarhe i u strane zemlje.
Sveti Petar Cetinjski je, zajedno sa crnogorskim glavarima, planirajući njegovo zavladičenje pisao: „Želimo da Mitropolit Crnogorski zavisi od Pećkog Patrijarha. Kada sadašnji Mitropolit umre, pristajemo za sada da njegov naslednik bude rukopoložen u Karlovcima, (…) ali samo dotle dokle Turci vladaju Srbijom, te ne možemo da ga slobodno pošaljemo u Peć.“
Znali su Petrovići ko su i zbog toga su se iznova vraćali na Pećku Patrijaršiju, znajući da su od nje potekli. Znamo i mi ko smo, i zato dočekajmo našeg patrijarha usklicima: „Blagosloven koji dolazi u ime gospodnje!“
Isto bi uradili i Petrovići.
