Prastara je istina da veliko vreme rađa i uzdiže velike ljude.
Da nije bilo Francuske građanske revolucije (1789) ne bi se na pozornicu svetske povesnice uzdigao Korzikanac Napoleon Bonaparta (1769–1821). Da se nije dogodila Srpska seljačka buna koju je 1804. podigao Đorđe Petrović zvani Karađorđe (1768–1817), vožd Srpske revolucije bi ostao običan srpski seljak i trgovac stokom.
Napoleon Bonaparta (Napoléon Buonaparte) je rođen 15. avgusta 1769. godine u gradiću Ajačo na ostrvu Korzici u skromnoj plemićkoj porodici kao drugo od osmoro dece. Godinu dana ranije, 1768. godine, Republika Đenova (danas grad u Italiji) je zbog dugova ostrvo Korziku ustupila Francuskoj.
Iste 1768. godine u šumadijskom selu Viševac rođen je vožd Srpske revolucije Đorđe Petrović zvani Karađorđe. Rođen je 14. novembra, na praznik Obnovljenja hrama sv. velikomučenika Georgija, poznat u narodu kao Đurđic, pa je po ovom svetom ratniku Georgiju dobio ime Đorđe.
***
Napoleon je sa dvanaest godina upisan u vojnu školu u kojoj se isticao u matematici i istoriji. Jezici mu nisu bili jača strana. Francuski pravopis nikad nije valjano naučio, a jezik je govorio s jakim korzikanskim naglaskom. Ali je zato s druge strane već sa samo 16 godina preuzeo dužnost artiljerijskog potporučnika, i od tada se Korzikančeva karijera meteorski uzdiže. Po izbijanju Francuske revolucije (1789) Napoleon je imao samo 20 godina i čin generala! Napoleon je 11. novembra 1799. sa svojom vojskom izvršio državni udar i proglasio se za prvog konzula Francuske Republike.
Kada je papa nevoljno blagoslovio kraljevske simbole i krunu, Napoleon je 18. maja 1804. u Bogorodičnoj katedrali Notr Dam u Parizu krunisao samog sebe, a zatim i svoju suprugu Žozefinu. Sledeće godine (26. maja 1805) Napoleon se u Milanskoj katedrali krunisao krunom Lombardije kao kralj Italije. Kao apsolutistički imperator vladao je, dakle, od maja 1804. do aprila 1814. kada je abdicirao u korist svoga sina. Zato se to burno i metežno razdoblje od 1799. do 1815. s pravom u istoriji naziva Napoleonovim dobom, a brojni ratni sukobi i osvajanja širom Evrope i severne Afrike istoričari nazivaju Napoleonovim ratovima.
Tokom prve dekade 19. veka, Napoleon je zaratio sa skoro svakom važnijom evropskom silom, dominirajući kontinentalnom Evropom nizom pobeda – od koje su najslavnije one kod Austerlica i Fridlanda – i uspostavljanjem saveza, imenujući bliske saradnike i članove porodice za vladare ili ministre u državama kojima su dominirali Francuzi.
***
Od početka ustanka 1804. srpski vožd Karađorđe traži za svoju srpsku državu u nastajanju moćnog zaštitnika i pokrovitelja i vodi vrlo mudru i živu diplomatsku aktivnost. U više navrata Vožd šalje svoje emisare na bečki i petrogradski dvor tražeći političku podršku i konkretnu vojnu pomoć. Zauzvrat nudi čvrsto geopolitičko savezništvo. Neiskrena i kolebljiva Austrija ga odbija, dok ga Rusija pomaže neodlučno i tajno, stavljajući na drugu stranu težište svojih balkanskih geopolitičkih interesa.
U takvoj situaciji Karađorđe se okreće Francuskoj, novoj sili u usponu koja je naglo zagospodarila najvećim delom Evrope. Posle osvajanja većeg dela Ilirika (današnjeg zapadnog Balkana) car Napoleon tada formira „Ilirske provincije” sa sedištem u Ljubljani, šireći svoj uticaj na Dalmaciju, Dubrovnik, Boku i zemlje južno od Save i Dunava. Zato Karađorđe 16. avgusta 1809. šalje Napoleonu svog specijalnog izaslanika, kapetana Rada Vučinića, Srbina iz Gospića, za to vreme vrlo obrazovanog čoveka vičnog diplomatiji. Vučinić imperatora nalazi kod Beča i predaje mu pismo Vožda i Praviteljstvujućeg sovjeta, u kojem ga mole da primi pokroviteljstvo nad pravoslavnim Srbima, a zauzvrat bi oni uz logističku pomoć njegove moćne armije rasterali Turke sa obala Save i Une i stvorili veliku ilirsku državu koja bi u svoje gradove primila njegove trupe i bila odan francuski saveznik.
Karađorđe je Napoleonu nudio da okupira srpske gradove, tvrdeći da su Srbi nezavisni i slobodni, kao i da Srbi iz Srbije mogu pridobiti svoje sunarodnike iz Bosne, Hercegovine i Makedonije da se bore za Francusku. (Miloš Ković, „Napoleonova Evropa i Karađorđeva Srbija“ u knjizi „Velike sile i Srbi“, Beograd, 2022, str. 158) Srpski predstavnici uspeli su da organizuju sastanak sa francuskim ministrom spoljnih poslova Žan-Batistom de Šampanjijem, koji ih je u ime imperatora izvestio da Francuska ne može prihvatiti njihovu ponudu i da Francuska želi da nastavi održavanje dobrih odnosa sa Turskom. (Ković, Isto delo, str. 159)
Na žalost Vožda i srpskih ustanika, Bonaparta u tom trenutku ne želi da kvari odnose s Turcima dok se ne reši svojih glavnih protivnika, Rusije i Austrije, ali izjavljuje „da ne može ostati ravnodušan prema narodu koji je pokazao toliko hrabrosti i istrajnosti”. Pri tome odlučuje da kapetana Vučinića zadrži u Parizu, dajući mu stan i platu dok se stvari u Podunavlju ne razbistre, a francuskom vicekonzulu u Bukureštu zapoveda da drži tajne veze sa Srbima. Karađorđe istovremeno, kao neku vrstu stalnog diplomatskog predstavnika, postavlja Srbina Nikolu Škuljevića, pri sedištu maršala Marmona u Ljubljani, a na istom zadatku je i bivši mitropolit dabrobosanski Venedikt Kraljević, dokazani „francuski čovek”. (Dragan Mijović, „Kako je Napoleon proglasio Karađorđa najvećim vojskovođom“, Glas Srpske, 30. maj 2021; Ković, Navedeno delo)
Posle bitke kod Ašperna 22. maja 1809. godine Napoleonovi generali su bili puni hvale za svog vrhovnog komandanta, pa su ga proglasili najvećim vojskovođom svih vremena. Opisujući srpske ustanike, Đuzepe Barbanti–Brodano, italijanski novinar i garibaldinski dobrovoljac u srpsko–turskom ratu 1876–78. je u svom ratnom dnevniku naveo Bonapartin skromni odgovor generalima: „Lako je meni biti veliki sa našom iskusnom vojskom i ogromnim sredstvima, ali daleko na jugu, u Iliriku, postoji jedan vojskovođa, iznikao iz prostog seljačkog naroda, koji je, okupivši oko sebe svoje čobane, uspeo bez oružja i samo sa trešnjevim topovima, da potrese temelje svemoćnog Osmanskog carstva i da tako oslobodi svoj porobljeni narod. To je Karađorđe, njemu pripada slava najvećeg vojskovođe”. (G. Barbanti–Brodano, volontario nella guerra Serbo-Turca,`SERBIA`, Ricordi e studi Slavi, Bologna, Societá editrice delle `Pagine Sparse`, 1877)
Autor: Dragan R. Mlađenović
