Stratimir Zavidović, sin Zavide stariji brat Stefana Nemanje -Simeona Mirotočivog rođen je u Skadru 1099 .godine i vladao je oblastima oko Zapadne Morave,Velikog Drima ,Drivasta i Skadarskog jezera od 1163–1189 .godine .
O Stratimirovom ranom životu podatke nalazimo u Žitijama koje su pisali njegovi bratanci Sava Nemanjić i Vukan Nemanjić . Istraživanja o porijeklu Stratimira su brojna, budući da je on bio rođeni brat osnivača dinastije Nemanjića. On je bio drugi sin Zavide. Identitet njegove majke nije poznat. Imao je trojicu braće: Tihomira, Miroslava i Stefana Nemanju. Godinu rođenja Stratimira nalazimo u Vukanovom Žitiju Stefana Nemanje . Međutim, iz Žitija Svetog Simeona od Svetog Save saznajemo da je Stefan Nemanja bio rođen 1113. godine a Stratimir 1099 .godine Tihomir je, dakle, morao biti rođen barem nekoliko godina ranije, budući da je bio stariji i od Miroslava. Razlike u godinama među braćom danas nisu poznate, a ne postoje ni likovne predstave Stratimira, koje bi donekle pomogle u procjeni. Akademik Miloš Blagojević je smatrao da je Stratimir rođen prije 1099 . godine.Zavida je bio srodnik vladajuće raške dinastije Vukanovića. Otac mu se u nemirnim vremenima druge decenije 12. vijeka u Raškoj, izazvanih borbama oko prestola, sklonio u Duklju. Zavida se sa Nemanjom kasnije vratio u Rašku.Sa njima su došli i Tihomir, Stratimir i Miroslav. Tibor Živković je ovaj događaj hronološki smjestio u tridesete godine 12. vijeka, mada danas postoje i drugačija mišljenja da koja iznosi Akademik Miloš Blagojević da su Zavida i Nemanja i njegova braća došli u Duklju 1120 .godine.
Porodica Zavide vratila se u Srbiju oko 1143. godine. Nekakav nepoznati stariji ljetopisac bilježi da je Stefan Nemanja po drugi put kršten u Raškoj kada je imao trideset godina.Tu teoriju koja nema ne samo naučno utemeljenje, već podmuklo podriva temelje pravoslavlja,razvijajući papski iluzionizam i opsenarstvo koji su mnogi srpski naučnici ad hoc prihvatili autor ovog teksta negirao je iznijevši istorijske dokaze u Glasu Crnogoraca 23 .aprila 1999 .godine . Tekst sa naučnim dokazima Dejana Bešovića vjerovatno nikada ne bi ni bio objavljen da nije intervenisao veliki ,pravdoljubivi čestiti patriota tadašnji glavni i odgovorni urednik tog časopisa advokat Mlađen Mićović . Ne želeći da ovog puta patetišemo i opisujemo naš bratski odnos sa Mlađenom Mićovićem kao prilog ko je bio on ,neka posluži riječ Blaženog pomena Mitropolita Amfilohija na njegovom sprovodu u carstvo nebesko „Mlađen je bio stub pravoslavlja i ispovjednik vjere naše „
Ovo naučno dostignuće uvrstio je i Akademik prof dr . Miloš Blagojević ,šef katedre za istoriju Beogradskog univerziteta u monografiji “Srbija u doba Nemanjića “,naš najbolji poznavalac Srpskog srednjovjekovlja i Srpske države uopšte .
Svakako se tada, ako ne i ranije, i Stratimir obreo u Raškoj. Redoslijed velikih župana Raške u 12. vijeku danas je poznat. Petorica vladara zasigurno su pripadala dinastiji Vukanovića: Vukan, Uroš I, Uroš II, Beloš i Desa. Za Zavidu se danas smatra da potiče od iste dinastije, ali se ne zna u kom srodstvu je bio sa vladarima raške porodice. Godina u kojoj je Stratimir stekao posjede nije poznata. U utvrđivanju hronologije donekle može pomoći hronološki podaci iz žitija Stefana Nemanje. Srđan Pirivatrić je smatrao da je Stefan Nemanja svoje posjede dobio između 1159. i 1167. godine.U ovom periodu, ili nešto ranije, treba tražiti i godinu Stratimirovog uspona. Potvrdu ovakve pretpostavke nalazimo i u sticanju položaja njegovog mlađeg brata Miroslava. Izvorima je dobro potkrijepljena pretpostavka da je Miroslav došao na vlast u Humu početkom 1160-tih godina. Miodrag Marković je detaljno obrazložio datiranje njegovog ktitorskog natpisa u crkvi Svetog Petra na Limu u 1161/1162. godinu kao i natpis u Crkvi Svetog Jovana Krstitelja u Kuli Raškoj -Vraka . Upravo je to bilo vrijeme kada su se Zavidini sinovi uzdigli na političkoj sceni Raške.
Stratimir i Miroslav predvodili su dva srpska napada na Dubrovačku republiku, tokom 1184. i 1185. godine. Podatke o ovim borbama sačuvali su dubrovački arhivi. Bio je to prvi pokušaj srpske države da zauzme bogati trgovački grad. Miroslav Zavidović je prikupio kopnenu vojsku, ali Nemanjina braća nisu raspolagala dovoljnim brojem brodova.Dubrovačka talasokratija spasla je grad osvajanja. Do pomorske bitke Dubrovčana i Miroslavljeve flote došlo je kod sela Poljica, prekoputa ostrva Koločepa, 18. avgusta 1184. godine. Ona je završena potpunim porazom kneza Miroslava. Na isti način je ubrzo završila i flota kneza Stracimira, pri napadu na Korčulu. Korčula je po tradiciji pripadala humskom knezu Miroslavu. Mavro Orbin piše da je napad uslijedio pošto stanovnici ostrva nisu poštovali Miroslavljeva prava. Dubrovčani su pomogli Korčulance da spale srpske brodove, što je onemogućilo osvajanje ostrva. Potom su povedeni pregovori. Rat je obnovljen 1185. godine. Miroslav je predvodio kopneni napad na Dubrovnik. Dubrovački izvori bilježe da je Miroslav vodio desetine hiljada vojnika, što ne može odgovarati istini. Iako je Miroslav spalio okolinu grada, gradske bedeme nije imao šanse probiti. Posle nedjelju dana opsade, 7. jula 1185. godine, Miroslav je napustio okolinu Dubrovnika. Mirovni sporazum između Stefana Nemanje i Dubrovčana zaključen je sledeće godine. Na sličan način doživjeće neuspjeh i napad kralja Uroša na Dubrovnik u 13. Vijeku.
Stratimir Zavidović se ponovo sreće u istorijskim izvorima prilikom sastanka svetorimskog cara Fridriha I Hoenštaufena sa Stefanom Nemanjom u Nišu. Riječ je o dobro poznatom događaju u nauci , koji se desio prilikom prolaska vojske njemačkog cara koja se kretala ka Svetoj zemlji. Pad Jerusalima 1187. godine u ruke ajubidskog vladara Saladina, nakon uništenja jerusalimske vojske u bici kod Hitina, dovela je do izbijanja Trećeg krstaškog rata. U njemu su učestvovali najmoćniji monarsi tadašnje Evrope, poput Ričarda I Plantageneta, Filipa II Avgusta i Fridriha Barbarose. Krstaška armija njemačkog cara bila je najbrojnija i kretala se tzv. balkanskom rutom, kojom su prošli i učesnici Prvog krstaškog rata.Anali arhiva u Kelnu bilježe da je 25. decembra 1188. godine u Nirnberg došlo poslanstvo raškog velikog župana, koji su caru prenijeli želje svog gospodara da ugosti domaćina u gradu koji želi učiniti prestonicom svoga kraljevstva. Preko Ugarske, krstaška vojska dospjela je na teritoriju današnje Srbije i, preko Beograda i Braničeva, pristigla u Niš. Do sastanka je došlo 27. jula 1189. godine.Fridriha su dočekali Stefan Nemanja i Stratimir.
Nakon razmene poklona, Nemanja je Fridrihu ponudio vojnu saradnju protiv vizantijskog cara Isaka II Anđela. Ansbert pominje da su Nemanja i Stratimir, zajedno sa njihovim trećim bratom Miroslavom (tertio fratre suo Mercilao) zauzeli „mačem i strijelama“ grad Niš i uzeli Vizantincima svu zemlju do Serdike (Sofije) do Korče (Gorice ) . Car je učtivo odbio Nemanjinu ponudu, ne želeći da se bespotrebno sukobljava sa zapadnim hrišćanima.
Potom su Stratimir i Nemanja izašli sa drugom ponudom. Ona je predviđala brak između ćerke Bertolda, markgrofa Istre i „vojvode Dalmacije, takođezvane Hrvatske ili Meranija“ i sina njihovog brata Miroslava, kneza Zahumlja i Raške (comitis et principis Chelmenie et Crazzie), odnosno oblasti koje su se graničile sa Bertoldovim. Bertold od Andreksa se zakleo da će se njegova ćerka Ivana na dan Svetog Đorđa (24. april 1190) udati na Maloj Istri za Miroslavljevog sina Todora „Tohua“ (iuveni Tohu). Zauzvrat, Todor je imao naslijediti svog oca u Humu, sa čim su se Nemanja i Stratimir složili. Bertold od Andeksa pripadao je porodici Vitelsbah, jednoj od najmoćnijih u carstvu. Njegove oblasti nalazile su se u susjedstvu Nemanjinih. U tome je ležao i značaj ovog braka. Konstantin Jireček je identifikovao takozvanog sina Tohua sa Miroslavljevim sinom Toljenom a Akademik Miloš Blagojević i Dejan Bešović identifikuju Tohua sa srednjim sinom Stratimira Todorom Nemanjićem na osnovu Esfigmenske povelje iz 1189 .godine . Majka Todora Nemanjića bila je sestra bosanskog bana Kulina a obred vjenčanja ovavio je mladi jeromonah Sava Nemanjić potonji prvi Srpski Arhiepiskop u gradu Skadru godine 1189 u Crkvi Svetog Nikole zadužbini njegovog strica Stratimira i oca Stefana Nemanje . Zanimljivo je da se u Esfigmenskoj -Šimenskoj povelji nigdje ne spominje prelazak Ivane od Vitelsbaha u pravoslavlje . Po dostupnim izvorima iz Esfigmenske povelje 1189 .godine ona je već bila primila vjeru pravoslavnu 1187.godine u Kuli Raškoj a sveštenik koji ju je krstio zvao se Nikola Krsto(vić ) starešina drevne Crkve Svetog Jovana Krstitelja u Kuli Raškoj ( danas Vraka Albanija ) u narodu poznatog još i kao Crkva Jovana Raškog . Tačna godina rođenja smrti Stratimira Zavidovića nije poznata. Poslednji put se pominje kao živ u pismu pape Klimenta Trećeg kojim preporučuje novog dubrovačkog nadbiskupa. Pismo je datovano na 25. novembr 1189. godine, što znači da je Stratimir umro posle tog datuma.Podatak da Stratimirovi eventualni potomci ukoliko ih je imao ,krajnje je istorijski neodrživ .Stratimir je imao šestoro djece :Gojka ,Pipa ,Vasa ,Bratimira, Ivana i ćerku Irinu (monahinju Evgeniju ) Još zlonamjerniji podatak je da su „njegove oblasti uključene su u sastav Nemanjine države, dok su njegovi eventualni sinovi utopljeni u redove lokalne vlastele“ .To se zove istorijski falsifikat ,koji je neodrživ u nauci. U prilog našoj tvrdnji navešćemo samo izvjesne i provjerene izvore .Gojko Stratimirović je vladao Podgoricom a njegov sin Ilarion Šišević Stratimirović -u narodu poznat i kao Iveza Dajbapski postaće 1220 .godine prvi episkop Zete posle uspostavljanja Žičke Arhiepiskopije . Pipo Stratimirović bio je župan Skadarski i Lješki i u Kroji je započeo izgradnju zamka koji će u vrijeme Đurađa Kastriotića postati mjesto iz koga će se upravljati Albanonom .Vaso Stratimirović bio je župan Raške i arhont donje Zete u manastiru Svetih apostola u mjestu Stari Ras . Ivan Stratimirović je otišao u Korču .Tamo se oženio sa najmlađom ćerkom Dejana Dejanovića, Isidorom Dejanović .Imali su sina Pavla Mrasorovića ,upravnika Gorice i Epira koji se s kraja 14 .vijeka preselio u zetsku niziju ,a od kojeg je nastalo pleme Bjelopavlići .
Branimir Stratimirović ,bio je župan današnjih Brda u Crnoj Gori i Vračke nizije ,kao i ktitor Manastira u Kamenici Skadarskoj . Upokojio se u Skadru gdje je i sahranjen u svojoj zadužbini na obali Skadarskog jezera u Grilu ( od 1993 .godine katolički samostan ) . Najmlađe dijete Stratimira Irina u monaštvu Evgenija ,zamonašena je u manastiru Svete Ane u Skadru gdje joj do današnjeg dana počivaju mošti . Sava Nemanjić u žitiju svog oca Stefana Nemanje spominje svoju sestru od strica “blagočestivu podvižnici kraljevskog roda Evgeniju koja mu je bila uzor za odabir monaškog života ” -Dimitrije Bogdanović “Nemanjićka Srbija ” Beograd 1983 .g .str .33-44
Takođe u žitiju Stefana Nemanje Sava Nemanjić spominje i Dokla Stratimirovića (u monaštvu Germana ) drugog episkopa zetskog ,igumana Kule Raške -Vraka.
Autor: Dejan Bešović
Izvor: Srpska 24
