Samo pre nekoliko dana iz pravoslavne crkve Preobraženja Gospodnjeg u Zagrebu ukradena je vredne ikone u srebrnom okovu Svetog Nektarija Eginskog koja se nalazila na mestu gde su stajale i druge ikone koje se čuvaju u hramu i pred kojom su se vernici molili. Inače je ikona nabavljena u manastiru gde je Nektarije živio a crkvi je poklonila jedna vernica. Sveti Nektarije Eginski je grčki monah koji je bio nadstojnik manastira na ostrvu Egina pored Atine. Živeo je polovinom 19 veka a preminuo 1920. godine. Posebno mu se mole bolesnici koji boluju od kancera i malignih bolesti.
Već godinama ukazujemo na činjenicu da je sa progonom Srba iz Srpske Krajine i Hrvatske tokom građanskog rata 1991 – 1995, došlo do sistematskog uništavanja spomenika kulture kako bi se uklonili tragovi milenijskog prisustva Srba na tim prostorima. Ali sa time se nije prestalo nego je pljačka nastavljena i u narednom periodu. Zato se postavlja suštinsko pitanje gde je završilo oko 7.000 ikona koje su nestale u ratnom vihoru tokom devedesetih u Hrvatskoj? Nisu samo nestale ikone, već i bogoslužbene knjige, arhivska građa i još mnogo toga što je pripadalo Srbima.
Nažalost, institucije kulture u Hrvatskoj koje se bave ovom problematikom ovome ne poklanjaju dovoljnu pažnju. Osim krađe ikona registrovani su napadi na sveštenstvo i objekte Srpske pravoslavne crkve.
Zato još jednom smatramo apsurdnim zahteve Hrvatske da se vrate ikone i drugi bogoslužbeni predmeti koji su za vreme rata preneseni u Srbiju i tako spašeni od sigurnog uništenja. Ako hrvatska policija nije u stanju da otkrije počinioce ovih krađa i napada, kako planiraju zaštititi to kulturno blago kada bi došlo do njegovog povratka.
U ovakvim okolnostima bilo bi neodgovorno ispuniti ove zahteve, jer bi onaj koji bi tu ulogu preuzeo na sebe preuzeo i samu odgovornost. Tim više jer ikone nisu samo umjetničko blago, one su i kultni predmeti i njihov je vlasnik najpre SPC, a onda i srpski narod.
Upada u oči da se i dalje o evakuisanom kulturnom blagu govori kao o „otuđenom”. Međutim, ovde se ne može govoriti ni o kakvom „otuđivanju”, već da je kulturno blago sklonjeno da bi bilo sačuvano i vraćeno tamo odakle potiče – „kada se za to steknu uslovi”. To sticanje uslova regulisano jeProtokolom o povratku iz 2012. godine između dva ministarstva kulture. Pre vraćanja određenog kulturnog dobra Srpsko-hrvatska komisija izlazi na teren da utvrdi da li su se stekli uslovi da ono bude bezbedno vraćeno. Sve što je do sada vraćeno u okviru rada komisije, vraćeno je odakle je i evakuisano.
Ova poslednja krađa iz zagrebačke pravoslavne crkve Preobraženja Gospodnjeg koja se nalazi u centru Zagreba, samo pokazuje koliko bi tek bile ugrožene one ikone koje bi se vratile u ona mesta i parohijske crkve koja su ostale gotovo bez Srba. Zato još jednom apelujemo na one koji odlučuju da se te dragocenosti ne vraćaju dok se Srbi ne vrate i normalizuju uslovi za njihov život, dok se ne obnove porušene crkve i dok se trajno ne obezbedi srpsko crkveno blago od propadanja, pljačke i devastiranja.
Milojko Budimir
www.nspm.rs
