Kada bi Francuza, Nemca, Rusa ili Italijana zamolili da nam nabroji nekoliko institucija od ključnog društvenog i javnog značaja u svojoj državi, svako od njih bi bez sumnje naveo i nacionalnu akademiju nauka i umetnosti.
U mnogim zemljama ova institucija smatra se stožerom naučnog života, jednim od nosioca nacionalne ideje, stubova državotvorne misli i kolektivne svesti naroda. Kao takva ona ima pravo ali i dužnost da se oglašava povodom svih najvažnijih društvenih pitanja, da daje smernice, predloge i savete za njihovo rešavanje i da bude faktički oslonac vlastima u donošenju odluka koje će u optimalnoj meri da zadovolje strateške državne i nacionalne interese njenog naroda.
Zbog toga vodeća mesta u njenoj strukturi treba da zasedaju najbolji, najstručniji, najplemenitiji i najzaslužniji predstavnici nacionalne intelektualne elite; oni kojima su stručnost i nacionalni interes iznad sitnopolitičkih interesa i lične koristi. Taj princip je ispoštovan u svakoj ozbiljnoj državi koja ima dugogodišnju politiku državotvornosti i gde „briga za nacionalni interes“ dominira među njenom intelektualnom i naučnom vrhuškom. Ali ne i u Srbiji.
U Srbiji je značaj te ustanove degradiran i sveden na puko političko sredstvo u rukama krugova koji u datom trenutku upravljaju državom. Srpska akademija nauka i umetnosti već godinama nije nezavisno telo, institucija sa kojom kao narod možemo da se ponosimo jer je njena struktura postala odraz zbivanja u političkom životu i nije više ogledalo stručnosti i savet „najboljih i najmudrijih“ već grupa ljudi koji su na taj položaj postavljeni na osnovu (političkih) preferencija vladajućih struktura.
Takvo stanje prouzrokovalo je da dođemo u situaciju da predsednik SANU kao njen zvanični predstavnik javno iznosi stav da Srbija mora da razmisli o „dostojanstvenom povlačenju sa Kosova i Metohije“ kao i da je želja srpskog naroda u BiH za nezavisnošću Republike Srpske „nerealna“ jer predstavlja neodgovoran potez koji bi doveo do destabilizacije prilika u regionu. Zamislite da predsednik izraelske akademije nauka i umetnosti izjavi kako Tel Aviv mora da se odrekne Zapadnog brega ili da to učini španska ANU povodom Katalonije ili britanska povodom Severne Irske. Nezamislivo.
Ovakvi ekscesi koji nam dolaze iz SANU nažalost nisu samo hir pojedinaca i proizvod trenutnih političkih i društvenih prilika u Srbiji. Oni su odraz višedecenijske zalutalosti srpske političke i intelektualne elite, odraz višedecenijskog smišljenog slabljenja autentične srpske naučne i intelektualne misli. Oni su odraz kontinuiteta antisrpske politike koja je intenzivnije počela da se sprovodi za vreme Prve Jugoslavije, a svoj vrhunac dostigla u Drugoj (Titovoj) Jugoslaviji, u kojoj su srpski nacionalni i tradicionalni duh smatrani za najveću pretnju njenom opstanku, a srpski intelektualci kao njegovi nosioci za najveće neprijatelje jednopartijskog sistema i „svetske komunističke revolucije“.
Svi znamo za pogubnu odluku srpske Vlade, koja je Niškom deklaracijom iz 1914. godine za glavni cilj spoljne politike tadašnje kraljevine Srbije proglasila oslobađanje svih južnoslovenskih naroda i stvaranje zajedničke države Srba, Hrvata i Slovenaca. Ovo je značilo napuštanje nacionalnog programa kralja Petra, programa oslobođenja i ujedinjenja srpskog naroda.
Ovom odlukom vodeći srpski političari i intelektualci tog vremena odabrali su pogrešan put, put koji nas je, kako će se pokazati u narednim godinama, odveo u nacionalni ćorsokak i državni sunovrat. Tada smo odbacili istorijsku priliku da stvorimo jedinstvenu srpsku državu na Balkanu, da učvrstimo svoj državnopravni i geopolitički subjektivitet u regionu i da sprečimo rastakanje srpskog političkog, nacionalnog i kulturnog bića koje su nam spremali naši novi „sunarodnici“ i njihovi pokrovitelji sa Zapada u periodu koji je sledio.
Svako ko bi se usprotivio takvoj agendi delovanja bivao bi označen „nepodobnim“, personom non grata i odmah uklonjen sa pozicije koju je obavljao i iz javnog života. Setimo se samo prisilnog penzionisanja slavnog srpskog vojvode Živojina Mišića kada se usprotivio odluci kralja Aleksandra Karađorđevića o stvaranju Jugoslavije jer nije hteo da srpski vojnik gine za oslobađanje onih koji su do juče ratovali protiv njega.
Tadašnja srpska politička vrhuška bila je bezmalo opijena idejom o „trojedinom narodu“, o potrebi stvaranja homogene jugoslovenske nacije nauštrb nepremostivim ekonomskim, jezičkim, kulturnim, verskim i istorijskim razlikama naroda koji su se preko noći našli u zajedničkoj državi.
Veliki uticaj koji su tada u krugovima srpskog kraljevog dvora imali Pariz i London utabao je put formiranju jedne anacionalne, antisrpske političke paradigme koja se zasnivala na tome da je novu jugoslovensku naciju najbolje praviti na eroziji srpske političke samobitnosti, na negaciji srpskog kulturnog identiteta, na suzbijanju njegove na Svetosavskom i Kosovskom zavetu izgrađene tradicionalne svesti.
Srpska kruna (kojom je krunisan kralj Petar Prvi) izlivena od gvožđa, uzetog sa jednog Karađorđevog topa, otišla je u muzej! Kralj Aleksandar nije bio krunisan, nije bio miropomazan, jugoslovenska kruna nikada nije iskovana. Vodio je računa da ne povredi protivsrpska osećanja svojih podanika Hrvata i Slovenaca, sastavnih činilaca njegovog „trojedinog naroda“. Starao se da sprovede u život integralno jugoslovenstvo.
Kako bi se dodvorili svojim zapadnim saveznicima koji su na kraljevinu Jugoslaviju gledali kao na deo „sanitarnog kordona„, na sredstvo odbrane svojih granica i sfera uticaja od komunističke pretnje koja je nadirala sa Istoka mnogi srpski intelektualci tog doba postali su glasnogovornici projekta učvršćivanja zajedničke države i ideje jugoslovenstva koju su odmah prihvatili kao svoju vrhovnu ideologiju.
Vodeće političke, naučne i kulturne institucije Srbije tog doba svesno su se odricale svog nacionalnog programa, zanemarivale interese sopstvenog naroda kako bi udovoljile drugima, olako su kao svoje prihvatale tuđe ideologije i nacionalne ciljeve. Ta slepa ulica u kojoj smo se tada kao narod našli stvorila je u našim očima jednu iluziju da će srpski interesi najbolje biti sačuvani i obezbeđeni u državi koja je najmanje bila srpska. Ta iluzija otvorila je vrata stvaranju još jedne veštačke tvorevine, još jedne utopije, ideokratske države, u kojoj je Srbima bila namenjena sudbina balkanskih Kurda – Titove Jugoslavije.
U njoj su birokratizovana, antinacionalna intelektualna vrhuška i diktatura komunističke partokratije stvorile atmosferu permanentne potrebe za borbom protiv „srpske pretnje“. Teror koji su titoističke vlasti vršile nad preostalim delom istinske, prosvećene srpske političke i naučne elite nije zabeležen skoro ni u jednoj drugoj državi čija istorija je obeležena komunističkom vladavinom, osim u Sovjetskom savezu. Srbi su u totalitarističkoj Jugoslaviji bili primorani da zaborave na svoju prošlost jer ih je čekala nova budućnost, budućnost zasnovana na antisrpskom narativu u kojoj je autošovinizam prema svemu srpskom postao jedina prihvatljiva ideologija u svim sferama društvenog života.
U takvim okolnostima stvarali su i radili oni čiji naslednici danas zasedaju ključna mesta u svim najvažnijim naučnim institucijama u Srbiji. Dok su srpski intelektualci sanjali o „večnom bratstvu i jedinstvu“ i za najveći uspeh srpske politike predstavljali najveću zabludu našeg naroda – jugoslovenstvo, ostali narodi, pre svega Slovenci i Hrvati, vešto su radili na unapređenju i realizaciji svojih nacionalnih težnji.
U svom članku o pravu naroda na samoopredeljenje, objavljenom prošle godine u izdanju magazina „Mladina“, bivši slovenački diplomata, jedan od idejnih inicijatora izlaska Ljubljane iz zajedničke jugoslovenske države, nekadašnji službenik slovenačke Vlade na Kosovu i Metohiji, Vojko Volk, govori kako su Slovenci Jugoslaviju uvek percipirali kao „privremeno rešenje“, kao prolaznu stanicu ka svojoj nezavisnoj državi.
On navodi kako je 1989. godine, u praskozorje krvavog raspada SFRJ, grupa slovenačkih intelektualaca i predstavnika tadašnje republičke vlasti iz redova socijalista uputila pismo Vilijamu Brantu, tadašnjem predsedniku Socijalističke internacionale, u kojem ga upozorava na opasnost izbijanja građanskog rata u federaciji i to ni manje ni više nego zbog „pokušaja saveznih organa u Beogradu da silom uguše demokratske tendencije slovenačkog i hrvatskog naroda za samostalnošću“.
Tom prilikom jedan od članova te grupe ističe: „Nestanak Jugoslavije sa političke mape Evrope za svet neće biti potresan događaj. Naprotiv, ukoliko se ona održi, postaće izvor trajnih regionalnih nestabilnosti“.
Dok su ostali narodi aktivno radili na svom ujedinjavanju, gradeći samostalnost na otimačini tragova srpske istorijske državotvornosti Srbi su slepo verovali u „bratstvo i jedinstvo“ i Jugoslaviju tretirali kao „najviši stepen svog političkog razvoja“, kao konačnu stanicu u realizaciji svog nacionalnog programa.
Naša opijenost jugoslovenskom idejom u mnogo čemu je doprinela da zanemarimo naše najvažnije strateške interese; ona je dala vetar u leđa procesu stvaranju novih, izmišljenih nacija (Bošnjaka, Crnogoraca), podstakla velikoalbanske separatističke tendencije Šiptara i srpsku državu dovela na rub političke i privredne propasti, a srpski narod na ivicu biološkog nestanka.
Istu grešku kao nekada sa jugoslovenstvom sada pravimo i sa evropskim integracijama. Među vodećim srpskim intelektualcima kao da vladaju stid i sramota jer su Srbi. U svom podilaženju „zapadnim, evropskim vrednostima“, koje su danas postale paravan za rasparčavanje srpske teritorije i obuzdavanje srpske države, oni ne poznaju granice. Radi nekoliko mrvica pažnje i mesta među „elitom obećane EU“ spremni su da se odreknu sebe i svojih korena.
Mislim da u Srbiji uprkos dugogodišnjim pokušajima da se satre i slomi naša istinska, autentična nacionalna, rodoljubiva intelektualna elita još uvek postoje pojedinci koji su dostojni tog naziva. Upravo oni treba da budu ono zdravo jezgro oko kojeg će se okupljati budući srpski mladi intelektualci kojima će u središtu pažnje ponovo biti „srpski nacionalni interes“. Oni koji će umeti da osvetle put svom narodu da više ne zalazi na stranputice, već da krene glavnim putem, putem obnove svog državnog suvereniteta, nacionalnog identiteta i da Srpskoj akademiji nauka i umetnosti povrate integritet i dostojanstvo koje zaslužuje.
Okanimo se zabluda, okrenimo se sopstvenim, dugoročnim nacionalnim interesima. Oni se ogledaju u institucionalnom, ekonomskom, bezbednosnom i kulturnom povezivanju srpskih zemalja, u stvaranju jedinstvenog i koherentnog srpskog (geo)političkog prostora na Balkanu.
Mr Danijel Igrec
www.vidovdan.org
