U najnovijoj emisiji Razbuđivanje gostovao je Željko Utvar, diplomirani arhitetka, koji se već dve decenije aktivno bavi sakupljanjem kulturnog nasleđa Srba na Balkanu.
Željko Utvar je Srbin koji je rođen u Beogradu 1978. godine. Po završetku studija arhitekture, počeo je ozbiljnije da se bavi sakupljanjem predmeta koje su koristili naši preci, od srednjeg veka pa do Drugog svetskog rata. Za protekle dve decenije prikupio je ozbiljnu zbirku od preko 5.000 predmeta, u kojoj su ne samo narodne nošnje, no i mnoštvo predmeta za svakodnevnu upotrebu.
Što se narodnih nošnji tiče, Željko poseduje kolekciju od 68 kompleta muških i ženskih unikata, poreklom iz raznih krajeva srpskog etničkog prostora, kao što su: Vardarska dolina, kršna Bukovica i Dalmacija, Vranje i okolina, Šumadija, Crna Gora, Hercegovina… Poseduje jedan specijalni vez na nošnji iz Zmijanja, kao i ženski komplet svečane metohijske nošnje iz Prizrena.
Danas nema mnogo ljudi kao što je on, koji sve svoje slobodno vreme i novac usmeravaju na takve stvari.
Utvar je otkrio da državne institucije u Republici Srbiji, a pogotovo muzeji, do danas u depoima čuvaju ogromnu zbirke starih predmeta koje decenijama nikada nisu iznesene na uvid javnosti. Dok Etnografski muzej u Beogradu ima 10 pari različitih opanaka, on sam poseduje 300 komada. Najviše eksponata je, kako sam navodi, nažalost, nalazio po buvljacima – od Subotice do Vranja.
U emisiji Razbuđivanje, Utvar je naveo jedan zanimljiv podatak, a u vezi s bombardovanjem Etnografskog muzeja u Beogradu 1914. godine, od strane austrougarske artiljerije. Naime, bombardovanje je ciljano izvršeno radi uništenja naše veze s našim korenima. Takođe misli i da je Brozov režim uložio mnogo napora kako bi jugoslovenizovao Srbe i faktički ih odvojio od njihovog iskonskog kulturnog nasleđa, koje je mnogo starije nego što se misli, jer Srbi su imali državu i pre Nemanjića.
Kako Utvar veli, poslednjih decenija je odnos Srba prema vlastitoj tradiciji neodgovoran i nepromišljen, jer odričući se svog nasleđa stvaramo pogodno tlo da drugi preuzmu našu kulturu, a time i naš identitet, što znači da mi prestajemo biti Srbi, potomci Kralja Jovana Vladimira, Svetog Save, Cara Dušana, Kneza Lazara, Despota Stefana, vožda Karađorđa, uskoka Stojana, vojvode Mišića…
S druge strane, etnografi iz Zagreba su mu dolazili i nudili saradnju, sa ciljem da im proda bukovičke nošnje, ali je odustao, jer je video šta se sprema i kako oni to srpsko nasleđe nazivaju „hrvatske nošnje iz Primorja“. Slično je i sa našom baštinom u Bosni, u kojoj se krade naša istorija kroz stećke, za koje tvrdi da su pravoslavni, odnosno 100% srpski.
U novije vreme često dobija pozive iz inostranstva, pogotovo Nemačke, Austrije i Francuske, gde mu se dive zbog bogate kolekcije koju im je prezentovao. Voleo bi da mu neki grad u Srbiji omogući stalnu izložbu njegove kolekcije, kako bi naša deca imala šta da nauče i prenesu svojoj deci.
