U Srbiji 162 od 100.000 građana radi putem digitalnih platformi.
Istraživački tim Centra za istraživanje javnih politika angažovan je na sabiranju i analizi zastupljenosti frilensera u radnoj snazi Srbije, Crne Gore, Bosne i Hercegovine, Hrvatske, Mađarske, Bugarske, Severne Makedonije i Albanije. Podaci su dostupni na sajtu Gigmeter.
Istraživanja Centra pokazuju da platforme, uključujući Upwork, Freelancer, Guru, Fiverr, Engoo i ABC Tutor angažuju desetine hiljada radnica i radnika u regionu. Na Sajtu Gigmeter možete pratititi njihovu zastupljenost u pojedinim zemljama u komšiluku, kao i u regionima u Srbiji, za koju su podaci dati detaljnije. Statistički podaci o frilenserima takođe su razvrstani u kategorije po osnovi roda, primanja i zanimanja. Prati se šest grupa zanimanja: angažovanje na razvoju softvera i IT tehnologije, angažovanje u kreativnim industrijama i multimediji, pisanje i prevođenje, rad u prodaji i marketingu, birokratija i „profesionalne usluge“.
Najviše frilensera po broju stanovnika trenutno ima u Severnoj Makedoniji, gde 249 od 100.000 građana radi putem platformi. Srbija je druga sa 162 frilensera na 100.000 građana. U bogatijoj Mađarskoj znatno ih je manje: svega 25. U većini zemalja, osim Bugarske i Mađarske, broj digitalnih radnika i njihov udeo u radnoj snazi su u porastu.
Većina frilensera u Srbiji, oko 65%, angažovana je u regionima Beograda, Novog Sada, Niša i Kragujevca. U većini gradova u gig ekonomiji zasad radi manje od jednog procenta radne snage. Samo u pomenutim gradovima, te Subotici, Zrenjaninu i Pančevu, procenat angažovanih preko digitalnih platformi premašuje 1%.
Povod za ovakva istraživanja dala je studija Svetske banke iz 2015. godine, u kojoj se iznosi da je Srbija na vrhu lista zemalja formiranih po kriterijumu broja aktivnih digitalnih radnika po glavi stanovnika i njihovom udelu u domaćoj radnoj snazi. Global Gig-Economy Index pokazuje da proteklih godina čitav region zauzima sve važnije mesto na globalnom tržištu frilenserskih poslova.
Podatke koje koristi u istraživanjima Gigmeter crpi sa najpopularnije onlajn platforme na svetu, Upworka, a oslanja se i na Open Labour Index (OLI) koji je razvio Institut za internet sa Oksforda (Oxford Internet Institute).
Istraživanja poput ovih mogu se koristiti u borbi za radna prava angažovanih putem digitalnih platformi. Podsetimo, Evropska komisija je početkom decembra izašla sa setom mera za poboljšanje položaja platformskih radnika koje bi frilenserima trebalo da omoguće da uživaju radna i socijalna prava koja imaju i drugi zaposleni: pravo na minimalnu zaradu, kolektivno pregovaranje, radno vreme, zdravstvenu zaštitu, pravo na plaćeno odsustvo, bolji pristup zaštiti od nesreća na radu, naknade u slučaju nezaposlenosti ili bolovanja kao i garantovane penzije.
Ista Direktiva trebalo bi da doprinese boljem praćenju statistika u domenu rada preko platformi time što bi obavezala platforme koje rade u zemljama članicama EU i da podatke o svojim aktivnostima i zaposlenima dele sa državnim institucijama. Kao što smo već pisali, institucijama je do sada bilo teško da isprate ko zaista radi za platforme i kontrolišu poštovanje radnih prava, što je naročito bilo problem sa platformama koje rade u više zemalja.
