Srpska fabrika stakla – 112 godina tradicije

0
3898
Izvor: printscreen ( portal035.rs )

Pre 112 godina, na temeljima izgorele Minhove Tekstilne fabrike u Paraćinu podignuta je, Srpska fabrika stakla. Nastala je iz domaćeg akcionarskog kapitala, a grupu beogradskih trgovaca koji su bili prvi vlasnici fabrike predvodili su Milivoje Popović i Sava Savić koji je bio i narodni poslanik. Prvo je podignuta jedna staklarska peć od 14 lonaca za ručnu proizvodnju koja je zaposlila oko 350 radnika u proizvodnji šupljeg i presovanog stakla. Većina radnika je došla iz Češke, ali i iz tek zatvorene fabrike Nacka Jankovića u Jagodini.

Nacrt za fabriku napravio je profesor umetničke škole Josif Kovačević koji je putovao u Češku predstavljajući se kao trgovac staklom, posmatrao kako izgledaju češke fabrike, skicirao sve što je tamo video (mašine, prostore) i na osnovu sećanja napravio skicu buduće paraćinske staklare. U prvim godinama postojanja fabrika je širila svoju proizvodnju.

Veličinu ove srpske industrije ilustruje i činjenica da je za potrebe proizvodnje na Crnici 1911. izgrađena elektrana, koja je viškom električne energije snabdevala deo Paraćina (i prvi bioskop), a 1912. instalirana je i hidroelektrična centrala koja je “davala besplatnu motornu snagu za rad fabrike, a noću obezbeđivala osvetljenje varoši”. Međutim, rat i ratna razaranja nisu išla u prilog očekivanim investicijama. Tokom rata fabrika je opljačkana i gotovo opustošena. Tek 1922. godine se obnavlja proizvodnja stakla. Fabrika počinje da proizvodi kristalno staklo, uvodi se ručno-mašinska proizvodnja i proširuje asortiman na presovane čaše, tanjire, svećnjake, vaze.

Beogradska zadruga koja je 1913. godine preuzela fabriku, prodaje 1928. godine staklaru braći Abel, koji su bili vlasnici nekoliko fabrika stakla u Hrvatskoj i Sloveniji. Srpska fabrika stakla se podređuje drugim Abelovim fabrikama i zastaje u razvoju.

Staklara ubrzo ponovo menja vlasnika i 1934. biva pripojena društvu “Hrastnik” – Ujedinjene tvornice stakla, Zagreb.
Fabrika tridesetih godina doživljava svoj maksimum, koji je zaustavila svetska ekonomska kriza, što dovodi do redukcije proizvodnje na polovinu. Fabrika ponovo uspeva da se obnovi i da poveća proizvodnju, ali njen rad opet otežava i redukuje Drugi svetski rat. Najinteresantnije svedočanstvo o staklari daje uvid u proizvodnju stakla i njegovu obradu. U svom asortimanu pre Drugog svetskog rata staklara je imala oko 1.300 artikala, presovanog i duvanog stakla. Najviše se proizvodilo ambalažno staklo, za upotrebu u trgovini, ugostiteljstvu i privredi (boce, tegle, čaše i sl.). Najstarije staklarske tehnike bile su livenje stakla u kalupe, presovanje i duvanje (u kalupu i slobodno). Paraćinska staklara je proizvodila i predmete od kristalnog stakla u boji, tzv. iberfang. Po ovome je bila poznata kao jedina staklara u Jugoslaviji, i jedna od retkih u Evropi.
Izvor: printscreen ( portal035.rs )

U socijalističkoj državi, staklara je bila nosilac razvoja proizvodnje šupljeg stakla, staklene ambalaže posebno. Izgradnjom novih kapaciteta u SFS se proizvodi 55 odsto jugoslovenskog šupljeg stakla. Fabrika je posle rata imala tri staklarske peći, a sedamdesetih čak 14. Promene u pogledu vlasništva ozvaničene su marta 1992. i SFS postaje deoničarsko društvo u mešovitoj svojini. Početkom 2007. godine fabriku preuzima bugarska kompanija “Rubin iz Plevena a u poslednjih nekoliko godina smenjuju se stečaj i nedefinisani odnosi oko vlasničke strukture fabrike. Pre dve godine 300 ljudi je preko noći ostalo bez posla osvanuvši na oglasnoj tabli bez ikakvog obrazloženja i socijalnog programa. Od tada traju protesti radnika koji su sebe nazvali “Otpušteni preko fejsa” jer su preko društvene mreže Facebook saznali da više nisu radnici Srpske fabrike stakla. Fabrika danas zapošljava preko 500 radnika.

Da Vas podsetimo:  Srećan put za Ameriku i pitanja za patrijarha Porfirija
Izvor: portal035.rs

IZ ISTE RUBRIKE:PREPORUKA ZA VAS:

POSTAVI ODGOVOR

Unesite Vaš komentar
Molimo unesite vaše ime