Od sedam opština u Šumadijskom okrugu, čak četiri nikada nisu raspisale konkurs za sufinansiranje medijskih sadržaja. U ostatku Srbije ovaj trend pratila je samo po jedna opština u Pčinjskom, Zlatiborskom i Nišavskom okrugu
Grad Kragujevac, kao neprikosnoveni i najpoznatiji lider ignorisanja medijskih konkursa, ali i komšijske opštine Batočina, Lapovo i Rača nisu izdvojili ni dinar za projektno sufinansiranje medija od 2015. godine, kada je stupio na snagu novi Zakon o javnom informisanju.
Šumadijski okrug je tako postao rekorder u ignorisanju medija, ali i potrebe građana da budu kvalitetnije informisani na lokalu, budući da više od polovine opština nikada nije sprovelo konkurs. Preostale tri od sedam šumadijskih opština – Aranđelovac, Topola i Knić – raspisivale su konkurse, ali je bilo i nepravilnosti u njihovom sprovođenju i raspodeli novca.
Od četiri šumadijske opštine koje nikada nisu raspisale konkurs, medijska scena postoji jedino u Kragujevcu, mada je i tamo došlo do drastičnog smanjivanja broja medija, između ostalog i zbog ovakvog nezakonitog ponašanja gradskih vlasti.
U Batočini od 2018. godine postoji Hit plus televizija, koju je osnovalo udruženje „Lokalno organizovanje“. Oni se pretežno bavi humanitarnim radom, a jedna od delatnosti im je i proizvodnja i emitovanje televizijskog programa.
U Lapovu i Rači ne postoji nijedna televizija, radio, portal ili novine, pa se građani tih opština o lokalnim problemima informišu preko medija iz Kragujevca, Topole i Smederevske Palanke.
Na čitavoj teritoriji Srbije još samo tri opštine nikada nisu raspisale konkurs za sufinansiranje medijskih sadržaja. Reč je o opštinama Bosilegrad, Gadžin Han i Sjenica.
Batočina: Ni para, ni medija
Iako konkurs nikada nisu raspisale, šumadijske opštine su uredno svake godine u budžetu izdvajale novac za njega. Izuzetak predstavlja samo opština Lapovo u kojoj je u programu „Razvoj kulture i informisanja“ sav novac uvek bio namenjen „funkcionisanju lokalnih ustanova kulture i jačanju kulturne produkcije i umetničkih sadržaja“.
Za razliku od Lapova, Batočina je 2017. i 2018. godine medijima namenila milion dinara, da bi rebalansom taj iznos bio prepolovljen. Za razvoj informisanja je 2019. i 2020. godine namenjeno 600.000, odnosno 500.000 dinara. Slično je i u Rači, koja je godinama za medije u budžetu predviđala oko milion dinara.
Za konkurs su u kragujevačkom budžetu sume bile znatno veće – od 20 miliona 2017. do čak 80 miliona dinara 2016. godine.
O razlozima zbog kojih Kragujevac nije raspisao konkurs za sufinansiranje medijskih sadržaja Cenzolovka je ranije već pisala. Bivši gradonačelnik Radomir Nikolić godinama je govorio da novca u budžetu nema, a zatim je sav novac davao Radio-televiziji Kragujevac, koja je već treću godinu, posle propale privatizacije, nezakonito u vlasništvu Grada.
Cenzolovka je pokušala da dobije informacije i iz ostalih opština, ali do pisanja ovog teksta odgovore su nam poslali samo iz Batočine.
Predsednik te opštine Zdravko Mladenović kaže da je informisanje verovatno jedina oblast u nadležnosti lokalne samouprave u kojoj nije sve realizovano na način na koji bi trebalo u skladu sa zakonom. Prema njegovim rečima, za to postoje opravdani razlozi:
„Naša opština predstavlja jednu od manjih lokalnih samouprava i u proteklom periodu je imala velike kadrovske poteškoće. One se ogledaju u malom broju zaposlenih i velikom obimu posla koji je iz godine u godinu obimniji. Takođe, Batočina je kako teritorijalno tako i populaciono mala i do pre nekoliko godina nije bilo lokalnih medija registrovanih u skladu sa zakonom. Najbitniji razlog je, ipak, nasleđena teška finansijska situacija.“
Mladenović je objasnio da je u julu 2016. godine, kada je sadašnja vlast došla na čelo opštine, zatekla višemilionska dugovanja bivšeg komunalnog preduzeća čiji je osnivač Opština Batočina.
„Radi se o platama zaposlenih, potraživanjima dobavljača i ogromnim dugovanjima prema Poreskoj upravi i JKP ’Vodovod i kanalizacija’ Kragujevac. Tu su i krediti koje je uzela prethodna vlast, a koji sada dolaze na naplatu. Samo te obaveze pokrivaju skoro godišnji budžet naše opštine“, objašnjava Mladenović.
Kragujevac: Za konkurs nema para, za reklame ima
Iako su iz gradske uprave u Kragujevcu godinama govorili da nema para za projektno finansiranje, istraživanje Šumadijskog centra za građanski aktivizam „Res publika“ pokazalo je da je od 2015. do 2019. godine Grad Kragujevac na medije potrošio 195 miliona dinara.
Od toga je 188 miliona otišlo na finansiranje Radio-televizije Kragujevac, a ostalo na reklame i oglašavanje u nacionalnim medijima, kao što su Srpski telegraf, Informer, Danas, Pink.
Posebno je sporno 500.000 dinara, koliko je Grad platio za snimanje „Žikine šarenice“, emisije koja je emitovana iz Kragujevca povodom obeležavanja dva veka od proglašenja Kragujevca za prvu prestonicu moderne Srbije. Ta isplata bila je predmet istrage Državne revizorske institucije.
Situacija je nešto drugačija u Rači, koja je, bar prema podacima sa zvaničnog sajta Opštine, novac medijima dodeljivala na osnovu javnih nabavki. One su raspisane 2018. i 2019. godine i radilo se o finansiranju emisija koje su promovisale mere populacione politike.
Tako je Opština Rača 2018. godine sa preduzećem za proizvodnju i emitovanje radio-programa OP TOP ITD GROUP iz Topole sklopila ugovor vredan 192.000 dinara.
Godinu dana kasnije sa Radio-televizijom Jasenica iz Smederevske Palanke sklopljen je ugovor vredan 393.000 dinara. Iz navedenih podataka vidi se da je novac potrošen na ove javne nabavke mnogo manji od onog koji je u budžetu namenjen za sufinansiranje medijskih sadržaja (milion dinara).
Mladenović kaže da je Batočina u protekle tri godine zaključila ugovor o kupovini vremena za emitovanje programa u skladu sa odredbama Zakona o javnim nabavkama sa udruženjem „Lokalno organizovanje“, u čijem je vlasništvu Hit plus televizija.
Cilj tih ugovora je, po njegovim rečima, bio da obaveste javnost o radu organa uprave, što je i dužnost Opštine u skladu sa Zakonom o lokalnoj samoupravi.
Iz Opštine Lapovo nismo dobili podatke da li je ta opština na bilo koji način finansirala medije.
KNIĆ – MALO, ALI PO ZAKONU
Preostale tri opštine u Šumadijskom okrugu – Aranđelovac, Topola i Knić – za razliku od svojih komšija, konkurs su raspisivale svake godine. Knić je jedina opština u kojoj je konkurs svake godine sprovođen u skladu sa zakonom.
Knić dodeljuje najmanji iznos za konkurs u Srbiji, svake godine po 200.000 dinara. Budući da u opštini nema lokalnih medija, novac su dobijali mediji iz Kragujevca, pa čak i iz Beograda.
Topola je na konkursu 2015. izdvojila 1,9 miliona dinara, a od 2016. svake godine po 1,4 miliona. U ovoj opštini nije bilo problema sa realizacijom konkursa sve do 2018. godine, kada je Opštinsko veće bez konsultacije sa članovima komisije preinačilo njihov predlog u dva slučaja.
Veće je agenciji „Gerila ADV“ smanjilo dodeljeni iznos sa 150.000 na 50.000, a agenciji „Biro konto“ povećalo iznos sa 100.000 na 120.000 dinara. Takođe, odlučili su da razliku od 80.000 dinara ostave neraspoređenu.
Opštinsko veće je tada navelo da je odluku donelo na osnovu „poznavanja rada medija i uticaja na informisanost građana Topole“, kao i na osnovu „predloga komisije i sopstvenog uvida u prispele projekte“.
Medijska udruženja su tražila da se konkurs poništi jer se na ovaj način obesmišljava njegovo postojanje.
Slično se desilo iste godine u Aranđelovcu, kada je medij koji je učestvovao na konkursu tužio opštinsku upravu. Naime, Opština je tada odlučila da finansira televiziju čiji je račun bio u blokadi od 2016. godine.
Takođe, trebalo je da budu sufinansirani i projekti dve produkcije koji bi se realizovali na toj televiziji. Novac na konkursu tada je dobio i medij koji nije bio registrovan, kao i dnevni list Kurir, štampani medij koji je jedan od lidera u kršenju novinarskog kodeksa.
