Udarili na svetinje i u Vreocima

Vreoci mesto kod Lazarevca, nekada čuveno po vrednim i dobrim domaćinima, kulturnoj i verskoj baštini i prirodnim  lepotama, gotovo da je izbrisano sa geogafske karte. Ljudi su bukvalno naterani da odu sa svojih ognjišta zbog eksploatacije lignita, koja je potkopala temelje sela, a njihova donkihotovska borba sa vetrenjačama i nepravedna nadokanada zbog ekspoprijacije zemljišta, unapred je bila izgubljena.

Javno preduzeće Elektroprivreda Srbije ne osvrće se na vapaje meštana Vreoca, a najnovija samovolja ovog giganta ogleda se u odluci da se i dve crkve, dva bisera arhitekture, jedna s početka, druga iz sedamdesetih godina 18. veka, presele na drugu lokaciju iako je ovaj crkveni kompleks izuzet po urbanističkom planu od seobe. Crkve se nalaze u istočnom delu Vreoca i nisu ugrožene planom eksploatacije uglja, niti su obuhvaćene Rešenjem o utvrđivanju opšteg interesa za eksproprijaciju.

Uprkos tome, kao i činjenici da su obe crkve kulturna i duhovna dobra od posebnog značaja, JP EPS je brže-bolje raspisao tender i angažovao novosadsku firmu Ninamedia kliping da među bivšim i sadašnjim građanima Vreoca sprovede anketu  o novoj lokaciji za preseljenje crkava!!!. Nije vredelo ni mišljenje Zavoda za zaštitu spomenika kulture, kao ni geodetske struke koja je nedvosmisleno utvrdila da crkve apsolutno ne smeju biti ugrožene, niti smetaju iskopavanju lignita.

Dodatni razlog za očuvanje ovog izuzetno lepog i značajnog kompleksa je taj što JP EPS nije ispoštovao obavezu kolektivnog preseljenja naseljenog mesta Vreoci iz programske i planske dokumentacije koja reguliše ovu oblast, već je najveći deo raselio po principu individualnog raseljavanja – domaćinstvo po domaćinstvo, čime su socijalna prava na identitet i rodbinsko-porodične veze potpuno urušeni, tako da je taj crkveni kompleks, odnosno porta crkve u Vreocima jedino što je od Vreoca ostalo, a gde se bar na velike crkvene praznike mogu skupiti ljudi starosedeoci.

Srpski centar ekologije, na čijem čelu je Željko Stojković i sam radnik EPS-a, sa gomilom dokaza uputio je pisma ministrima, premijeru i predsedniku Srbije u kome ih obaveštava o neshvatljivoj nameri čelnika Elektroprivrede Srbije da iz Vreoca presele i crkve.

Potom se obratio direktno i direktoru Miloradu Grčiću (naslici desno) i upozorio ga da ne dira svetinje i predočio mu da je to nezakonito, da radi mimo urbanističkih planova i projektne i planske dokumentacije. Umesto očekivane reakcije državnih organa Željko je pozvan iz Kadrovske službe i po nalogu direktora, raspoređen na radno mesto početnika.

-Šokiran pasivnim stavom izvršnih vlasti, u ime Srpskog centra ekologije uputio sam direkoru Miloradu Grčiću poslednje upozorenje pred podnošenje krivične prijave, u kojoj će se teretiti za izvršenje krivičnog dela izazivanja opšte opasnosti. U pismu sam ga još jednom zamolio da obustavili protivpravno izvođenje rudarskih radova koji se obavljaju mimo projektne i planske dokumentacije, van granica definisanih Dopunskim rudarskom projektom PK Polje“D“ i Planom generalne regulacije za naselje Vreoci – kaže Željko Stojković za portal „Tamo daleko“.

Direktoru Grčiću takođe je skrenuo pažnju da crkve nisu u  u zoni napredovanja površinskog kopa, niti su crkveni objekti i katastarske parcele na kojima su sagrađeni obuhvaćeni Rešenjem o utvrđivanju opšteg interesa za eksproprijaciju.

„Ukoliko do 1. juna 2020. godine na adresu Srpskog centra ekologije ne budete dostavili informaciju o merama i rokovima sanacije i potpunom prestanku nelegalnog i protivzakonitog potkopavanja prostora koji urbanističkom dokumentacijom nije predviđen ni dozvoljen za kopanje, već 02. juna krivična prijava biće dostavljena nadležnom javnom tužilaštvu i medijima“, navodi se u pismu Srpskog centra za ekologiju. – Posle 23 godine staža, doživeo sam da me premeste na mesto početnika, ali moćnicima poručujem da nije bitno gde ću i da li ću da radim, ali za nelegalno, samovoljno i nezakonito potkopavanje crkve i industrijskih objekata „Kolubare“ u Vreocima, mimo projektne i planske dokumentacije neko će na robiju – ističe ogročeni Željko Stojković. Evo i nekoliko reči o svetinjama u Vreocima. Crkva brvnara Vavedenje Presvete Bogorodice sagrađena je 1815. godine. Spada u kulturna dobra od značaja za poznavanjenacionalne istorije. Pripada nacionalnoj stazi koja povezuje sakralne komplekse crkava-brvnara i spomen mesta iz XVIII i XIX veka. Čini celinu sa crkvama u Orašcu, Vraniću, selu Drlupi gde se Karađorđe borio sa Aganlijom 1804. godine i u selu Brajkovcu i druge spomenike.

Građevina ima sačuvana tri dela: trem, središnji deoi oltar. Ikonostas je delo zografa Konstantina, a ikone je oko 1844. godine uradio JeremijaPopović. Crkva je 1992. godine rekonstruisana i tom prilikom je stari krovni pokrivač odšindre zamenjen crepom i urađen novi pod od cigala. Danas je objekat u dobrom stanju.

Crkva Pokrov sv. Bogorodice sagrađena 1872. godine i nalazi se 20 metara zapadno od crkve brvnare. Koncipirana je kao jednobroda građevina sa petostranom oltarskom apsidom i bočnim polukružnim pevnicama. Na zapadnom delu nalazi se priprata iznad koje se uzdiže četvrtasti zvonik, završen osmougaonim kubetom.

Crkva je spolja i iznutra omalterisana. Fasade su oživljene plitkim nišama i pilasterima, između kojih se pojavljuju frizovi slepih arkadica. Unutrašnji zidovi su u novije vreme delimično živopisani a ikonostas sa ikonama akademskog slikara Nastasa Stefanovića potiče iz vremena izgradnje crkve. Opštim arhitektonskim izgledom, ova crkva predstavlja primer romantičarske arhitekture iz druge polovine XIX veka.

U porti crkve je i grob protojereja-stavrofora Srećka Ostojića, prvosveštenika srpske vojske iz Prvog svetskog rata, inače pukovnika-dobrovoljca i nosioca devet odlikovanja, koji je sa vojskom prošao Albansku Golgotu i vratio se nakon proboja Solunskog fronta u Vreoce da služi Bogu, odbivši povlastice, privilegije i ponuđene mu premeštaje na visoke položaje, shodno njegovim delima i položaju u vojsci i društvu.

Izvor: tamodaleko.co.rs