Vek pogroma nad Srbimа

Nije tajna da odnose Srba i Hrvata gotovo nikada u istoriji nisu krasili prijateljski odnosi. Verske i političke netrpeljivosti, trvenja u vezi sa teritorijalnim rešenjima i nesuglasice oko tumačenja događaja iz prošlosti, bili su, pored ostalog, večni kamen spoticanja u življenju dva naroda. Sve te „kamene spoticanja“, kao prepreke zajedništvu koje su, inače, prihvatali obični ljudi, dolazile su iz dela takozvanih intelektualnih krugova, naročito, i pre svega, sa hrvatskih prostora.

Posebno aktivni u izazivanju „zle krvi“ između Hrvata i Srba, bili su u 19. i 20. veku „pravaši“ – čelnici Hrvatske stranke prava, Ante Starčević i Eugen Kvaternik. Kasnije, dolaskom mlađih snaga na hrvatskoj političkoj sceni, stranku pod nazivom „Čista stranka prava“, preuzima srbofob i ultranacionalni radikal Josip Franko, koga Hrvatska i danas slavi kao neumornog borca za „hrvatsku samostalnost i neovisnost“. Pravac političkog delovanja stranke u kojoj je posebno mesto zauzimala odbojnost prema svemu srpskom, ogledala se, pored ostalog, u nametanju shvatanja da su svi slovenski narodi poreklom Hrvati. Ni u bilo kojoj varijanti nisu priznavali postojanje srpske nacionalnosti, a za Slovence su tvrdili kako su to „planinski Hrvati“.

I Starčević i Kvaternik nisu štedeli reči kada je trebalo ignorisati postojanje srpske nacionalnosti. Među brojnim svedočanstvima koja odslikavaju politički i srbomrziteljski lik Starčevića, „oca domovine“ i „utemeljitelja moderne hrvatske državotvornosti“, spada svakako i obraćanje Bošnjacima u kome kaže: „Bošnjaci, znajte da za sve vas ne ima budućnosti nego ako se budete priznavali i smatrali braćom jednog naroda i jedne domovine, ako se uputite da Bosna i Dalmacija bijahu i da opet moraju biti ognjištem hrvatske slave i veličine“. U nastavku im savetuje kako da se reše onih koji se nazivaju Srbima. S tim u vezi im poručuje da će te ciljeve ostvariti „ako u Bosni izopćite Srbe onako kako smo ih mi izopćili“.

Velikohrvatske ideje „pravaša“ krajem 19. i u 20. veku, posebno uoči i tokom Drugog svetskog rata, prihvatile su i u praksi koristile ustaše, s Antom Pavelićem na čelu. Veliku podršku za antisrpske stavove i zlodela koja su činili nad Srbima, imali su od katoličke crkve. Među brojnim svedočanstvima o delovanju katoličkog klera, nedvosmisleno govore i reči nadbiskupa Alojzija Stepinca koji je u svom dvnevniku zapisao: „Da je veće slobode i dovoljno radnika, Srbija bi za dvadeset godina bila katolička.“ Tu ocenu Stepinac je zapisao 1933. godine, neposredno po povratku iz Beograda gde je, u skladu sa ondašnjim zakonom, kao novoimenovani nadbiskup, položio zakletvu kralju Aleksandru. Zakletvu je, međutim, pogazio neposredno po uspostavljanju Nezavisne Države Hrvatske, pre kapitulacije Kraljevine Jugoslavije, dakle, kada je pohitao da Anti Paveliću i generalu Slavku Kvaterniku čestita „osnivanje slobodne i nezavisne hrvatske države“. Takav postupak se svuda u svetu naziva izdajstvom i krivokletstvom. Time se, međutim, ne završava antidržavna delatnost sada već kardinala, Alojzija Stepinca. Iako ga poratne vlasti nisu procesuirale za ispoljeno antisrpstvo i blagosiljanje zločinačkog ustaštva, on nije prestajao sa porukama uperenim prema novom državnom ustrojstvu. Pored ostalog, objavio je „Pastirsko pismo“ u kome otvoreno napada novu, posleratnu, državnu vlast čiji je tekst javno čitan u svim katoličkim crkvama u Jugoslaviji. Iziritiran takvim delovanjem Stepinca, oglasio se čak i Josip Broz pitanjem: „Zašto nikada nije objavljeno pastirsko pismo o ubijanju Srba, Židova i Cigana?“

Stav katoličke crkve prema srpstvu i Srbima nije se izmenio ni u toku versko-građanskog rata tokom devedesetih godina prošlog veka. Antisrpske stavove u to vreme javno je ispoljavao i Sveti otac papa Jovan Pavle Drugi, koji je podržavao Klintonovu administraciju u bombardovanju Srbije tražeći da se „objavi rat ratu“. Zbog otvorenog zalaganja i blagoslova američkog bombardovanja Srba, koje je tražio „bez odlaganja“, papu su osudili mnogi intelektualci u svetu, pa čak i ljudi iz katoličke crkve. Tako, na primer, italijanski katolički sveštenik Albino Bizoto, kako prenose italijanski mediji, bombardovanje Srbije je osudio rečima „da ne razume one koji propovedaju milosrđe i vojnu intervenciju u isto vreme“.

Hrvatski izlivi mržnje

Optužbe Hrvatske za genocid koji su Srbi, navodno, počinili nad Hrvatima tokom versko-građanskog rata na prostorima bivše SFRJ, više su nego licemerne. Pripisujući genocidnost Srbima, današnje hrvatsko rukovodstvo ima, pored ostalog, za cilj da, kao svojevremeno Mesić i Tuđman, prikrije očigledne i istorijski neoborive činjenice o zločinima Hrvata nad Srbima, ne samo tokom sukoba u poslednjoj deceniji proteklog veka, već i o istorijskoj mržnji i dokazanim zločinima počinjenim nad Srbima pre i u vreme ratnih sukoba koji su obeležili dvadeseti vek. Zločine počinjene nad Srbima tokom “Bljeska” i “Oluje”, o kojima će kasnije biti više reči, Hrvati danas slave kao legitimne oslobodilačke postupke. To, svakako, ne ide u prilog jednostranim srpskim zalaganjima da se, posle svega, načine prvi koraci u produbljivanju dobrosusedskih odnosa. Hrvatima je do toga izgleda najmanje stalo, što je, jednom prilikom, kao poslanica Evrpskog parlamenta, potvrdila i gospođa Tanja Fajon. Ona je, pored ostalog, snažno osudila napade Hrvata na Srbe povratnike, kao i brojne turiste koji su pohrlili na hrvatsku obalu Jadranskog mora. Otvoreno je rekla da su u Hrvatskoj prisutni “mržnja i nacionalistički ispadi”.

U Prvom i Drugom svetskom ratu, nijedan narod u Evropi, a i u ostalim delovima sveta, nije bio toliko izložen zverskim zločinima kakve su hrvatske vojne formacije počinile nad srpskim civilnim stanovništvom. Srbija je, naivno i na svoju štetu – ponajviše zahvaljujući svojim političarima, olako prelazila preko pogroma kojima je bio izložen njen narod tokom oslobodilačkih ratova koje je vodila protiv raznih zavojevača. A u tim zavojevačkim vojnim formacijama koje su tokom 20. veka dolazile sa zapada, redovno su se nalazili prema Srpstvu zločinački indoktrirani Hrvati. Mnoštvo neopozivih svedočanstva o tome ostavila su oba svetska rata, kao i sukobi novijeg datuma koji su rezultirali genocidnim akcijama “Bljesak”, “Oluja”, “Medački džep”… No, krenimo redom.

Kada je 1914. godine Austrougarska krenula u rat protiv Srbije, kolone zločinačke vojske prešle su preko Drine i Save, uverene da će za samo nekoliko dana baciti Srbiju na kolena. Tu vojsku su, poznato je, najvećim delom činili Hrvati, koji su posle poraza na Ceru, povlačeći se prema Drini i Kolubari, počinili nečuvena zverstva nad mirnim civilnim stanovništvom u selima i varošima Mačve i Podrinja. A to civilno stanovništvo predstavljali su starci, žene i deca. Narod na tim prostorima, više nego desetkovan, bio je žrtva ljudi koji su na razne načine pripremani za odiozan odnos prema svemu što je srpsko. Mada to hrvatski političari decenijama demantuju, te njihove demantije neopozivo demantuje zagrebačka štampa tog vremena, koja je prosto huškala svoje ljude – pripadnike austrougraske vojske, da nemilosrdno tamane Srbe. Evo nekoliko konkretnih primera.

Neposredno posle atentata u Sarajevu nad princem Ferdinandom i njegovom suprugom Sofijom, u hrvatskom “tisku” ne prestaju izlivi mržnje prema Srbima, posebno izraženim u listovima “Hrvatska” i “Hrvatski dnevnik”. Tako, na primer, list “Hrvatska” u broju 794 od 29. juna 1914. godine piše: I u našem krugu, na našem tijelu nalazi se sva sila krpuša i spodobi Srba i Slavosrba, koji nam prodaju grudu i more, a eto i kralja ubijaju! S njima moramo jednom za uvijek obračunati i uništiti ih. To nek nam bude od danas cilj.” Isti list, u istom broju, donosi i sledeće: “Ubojice, ime ti je Srbin! I jesi Srbin, prokleto ti sjeme i pleme, što ga vetar natrunio po našem hrvatskom tlu, da rađa zločin i zlobu, sije neslogu i razbojnički prolijeva krv… Srbi su ljute zmije od kojih si tek siguran onda kada im satareš glavu.” Sličnim sadržajima hrvatskom puku se obraća i “Hrvatski dnevnik” u broju 146, koji pored ostalog piše: „Kad god se bude spominjalo jedinstvo Srba i Hrvata, svakom će Hrvatu zasjati pred očima krvavi lik nadvojvode Franje Ferdinanda što su ga ubili Srbi. Oba zločina su učinili fanatični Srbi, sinovi onog kletog plemena, koje svuda sije mržnju, klanje i ubojstva, koje gramzeći za vlašću podlo obara pred sobom sve, umišljajući da će time zastrašiti hrvatski narod…”

S tim i takvim porukama krenuli su hrvatski korpusi, divizije i pukovi na Srbiju. O tome kako su se proveli na Ceru, Drini i Kolubari, veoma je dobro poznato. Decenijama su, međutim, u ime ugleda novostvorene Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, odnosno Kraljevine Jugoslavije, a zarad “bratstva i jedinstva” u zemlji socijalizma, prećutkivane sve strahote kroz koje je prolazilo stanovništvo onih mesta kroz koje su prolazili hrvatski delovi austrougarske vojske. O tome postoji niz dokumenata iz domaćih i stranih izvora kojima nikako ne može da se porekne autentičnost. Pored brojnih izjava stanovništa koje je bilo izloženo nečuvenim pljačkama, paljevinama i masakrima, govori veliki broj vojnih izveštaja koji neopozivo potvrđuju postojanje zločina. Posebno su, pri tome, dragocena svedočanstva Švajcarca dr Arčibalda Rajsa, kriminologa, koji je na licu mesta, u Podrinju i Mačvi, prikupljao podatke o zločinima austrougarske vojske. Pored ličnog uvida i razgovora sa preživelim stanovništvom, on je obavio razgovore sa velikim brojem austrougarskih zarobljenika, među kojima je bilo najviše Hrvata. Dr Rajs je pored istraživanja zločinstava počinjenih nad civilnim stanovništvom, sakupio i mnogo podataka o postupcima sa srpskim vojnicima koji su dopali u zarobljeništvo svojih neprijatelja. Prostor ne dozvoljava da se opišu svi zločini počinjeni nad spskim stanovništvom, zbog čega ćemo se ograničiti samo na nekoliko najupečatljivijih, koji ilustruju sveukupnu bestijalnost, odnosno nečuvena zločinačka iživljavanja Hrvata, pripadnika austrougarske vojske.

Nesporna svedočenja

General Pavle Jurišić Šturm, komandant Treće armije, prvi je obavestio Vrhovnu komandu i svetsku javnost o zverstvima i pljačkama vojske koja je krenula u pohod na Srbiju. Drugog dana rata, naime, u Operativnom izveštaju broj 403 od 13. avgusta 1914. godine, izveštava pored ostalog o stanju u Šapcu: “Sve se patrole slažu u tome da je saobraćaj preko Save pomoću čamaca vrlo živ. Drži se, da prenose pljačku na njihovu obalu. Neke su kuće zapalili. Žene i decu teraju iz varoši, ne dajući im da šta od stvari ponesu. Iz Loznice javljaju da neprijatelj pali sela.” Nedelju dana kasnije, 21. avgusta, Komanda ove armije javlja iz Osečine: “1. Austrijska vojska počinila je u našim krajevima strahovita zverstva. Kod mehane Krivajica nalazi se jedna grupa od 19 osoba (ljudi, žena i dece) povezani jedno za drugo konopcem i potom poklani i užasno unakaženi… Svuda po selima nalaze se grupe pobijenih i unakaženih, većinom dece i žena; 2. Pored već nađenih osakaćenih leševa, nađena je još jedna grupa od 12 osoba vezanih, pobijenih i unakaženih žena i dece.” Sutradan, 22. avgusta, komandant Treće armije izveštava o zverstvima 13. (zagrebačkog) korpusa i 42. domobranske divizije: “…Na celom putu (Krupanj – Zvornik) kojim je marševala Moravska divizija drugog poziva, saznao sam o strahovitom zverstvu koje je na svom putu neprijateljska vojska počinila: deca i žene nisu ni malo šteđeni, no su ih ubijali ili zverski unakažene ostavljali…”

O stravičnim događajima po kojima će prva ratna godina u Srbiji biti upamćena, dr Arčibald Rajs, stručnjak za sudsku medicinu, u knjizi “Šta sam video i preživeo u velikim danima”, navodi da je “… austrougarsko ratovanje u jesen 1914. po zverstvima koja su izvršili njeni pripadnici, udarilo svoj pečat celom ratu…”. U nizu autentičnih podataka, uz navođenje mesta, vremena, imena i formacijskih naziva jedinica, dr Rajs piše i sledeće: “Bilans rada Austro-Mađara do 25. septembra je ovaj: u Šapcu je razoreno ili ozbiljno oštećeno 2500 kuća; 1500 građana poginulo ili bilo odvedeno od neprijatelja; 537 porodica nestalo je… U Mačvanskom srezu: 457 kuća razorenih, 359 osoba ubijenih, 371 osoba odvedena od kojih je mnogo pobijeno usput. U Azbukovačkom srezu: 182 osobe ubijene, 228 zapaljenih kuća i 42 osobe odvedene. U Jadranskom srezu: 741 kuća razorena, 1738 porodica u bedi i mnogo iskasapljenih osoba… Lešnica: i tu se zbili grozni prizori za koje pošten čovek jedva može da veruje da su istiniti. Kada su doveli 109 prnjavorskih stanovnika, njihovi vojnici su već bili iskopali grob. Povezali su ih zajedno sa užetima i okružili grupu bodljikavom žicom. Onda su vojnici opalili jedan plotun. Cela grupa se skotrljala u raku. Izvesno je da mnogi nisu bili smrtno pogođeni, već su živi sahranjeni…”

Na kraju, umesto bilo kakvog komentara, zaključak prepuštamo dr Arčibaldu Rajsu koji kaže: “Ovo je jedan mali pregled onoga što su učinile trupe onih koji su sebe proglasili za Kulturtregere. Prelazeći danas, posle 14 godina, u mislima sve što sam video i čuo u Šapcu i dalje, obuzima me srdžba i ja se pitam: da li su krivci ispaštali? Zar nema onih koji su bili dželati srpskog naroda i koji, zaštićeni mestom rođenja, uživaju danas sva prava i slobode kao sunarodnici ovog istog naroda koji su hteli da unište sa jedinstvenom svirepošću?”

To, nažalost, nisu bili jedini zločini počinjeni nad Srbima u toku 20. veka. Dvadesetak godina kasnije, naime, na pomolu je bio Drugi svetski rat koji je nagoveštavao novi zločinački pir Hrvata nad Srbima. Počev od 1941. godine, usledili su još stravičniji zločini.
Ognjem i mačem na srpstvo

Jedva da su protekla tri dana od mučkog, bez objave rata, napada fašističke Nemačke na Kraljevinu Jugoslaviju, 6. aprila 1941. godine, u Hrvatskoj je proglašena Nezavisna Država Hrvatska (NDH). U euforičnom raspoloženju Hrvati su klicali novoj državi naglašavajući da je time “ostvaren tisućljetni hrvatski san o stvaranju vlastite države”, uz isticanje da su se oslobodili od “velikosrpske hegemonije”.

Taj 10. april 1941. godine slavljen je u Hrvatskoj kao najveći nacionalni praznik. A ulazak nemačke vojske u Zagreb predstavljao je jedan od najveličanstvenijh dana u “tisućljetnoj historiji Hrvatske”. Nikome dotle Zagreb nije toliko klicao i izražavao izlive oduševljenja kao prema nemačkoj soldateski koja je krenula u osvajanje sveta.
Dva dana pre nego što je Jugoslavija 17. aprila potpisala kapitulaciju, u Zagrebu se obreo poglavnik Ante Pavelić koji je odmah izdao naredbu o imenovanju prve hrvatske državne vlade u koju su, pored ostalih, ušli po zlu zapamćeni Slavko Kvaternik kao zamenik poglavnika i glavnokomandujući oružanih snaga NDH (Ustaška vojnica, domobrani, Hrvatsko oružništvo i policija), Andrija Artuković koji je dobio resor unutrašnjih poslova, Mile Budak i drugi srbofobi čija će osnovna aktivnost biti organizovanje pogroma nad Srbima, Jevrejima i Romima. Kao i mnogi Hrvati, novostvorenu državu među prvima je priznao Alojzije Stepinac. Pod pokroviteljstvom svog moćnog saveznika – fašističke Nemačke, NDH je mogla da krene u odstrel Srba.

I krenula je.

Proganjani kao divlje zveri, Srbi su, samo zato što su Srbi, od prvog dana proglašenja NDH, punili jame u koje su ih i mrtve i žive bacali ostrašćeni ustaški bojovnici. Mnogo takvih jama ostalo je do današnjih dana neistraženo, mada se zna i gde su i koliko je Srba, ni krivih ni dužnih, okončalo u njima živote. Jedna od najpoznatijih jama – Jadovno na Velebitu, “progutala“ je više desetina hiljada Srba. Sve je počelo 10. aprila – istog dana kada je obnarodovano stvaranje NDH. Tog dana, naime, ustaše preuzimaju vlast u Lici i hapse Srbe u Gospiću, Smiljanu, Medaku, Divoselu, Gračacu… U Teslinom Smiljanu je pobijeno i poklano 650 Srba od kojih su mnogi živi spaljeni u svojim kućama. U Divoselu je života lišeno oko 700, Medaku 1.000, a u Gračacu 500 ljudi, žena i dece. Na udaru su najpre bili sveštenici, učitelji i drugi viđeniji Srbi, a posle njih svi koji su im pali pod ruke. U Ličkom Petrovom Selu, na primer, ubijeno je 900 osoba srpske nacionalnosti, a u Vrhovinama i Otočcu i danas postoje neispitane masovne grobnice u kojima je pokopana srpska nejač, pobijena od ustaških pogromnika.

Talas nasilja brzo se širio i u ostalim delovima NDH. Na udaru su bili Srbi, Jevreji i Romi koji su masovno ubijani, bacani u jame ili, u najboljem slučaju, sprovođeni u ustaške kazamate. U Bosni, recimo, u trouglu Bihać–Bosanska Krupa–Cazin, avgusta meseca 1941, ubijeno je oko 20.000 srpskih civila oba pola i svih uzrasta – od novorođenčadi, do starih u poodmaklim godinama. Masakri i zatiranje Srba nastavljeno je te i narednih godina u Slavoniji, Sremu, Dalmaciji, Hercegovini – praktično na celoj teritoriji Endehazije. Sve to bilo je “pokriveno” odgovarajućim zakonskim odredbama. Ustaška vlada je, u stvari, donela niz akata putem kojih se ozakonjuju genocidne akcije nad Srbima, Jevrejima i Romima. Raznim odlukama, odredbama, naredbama, uputstvima i drugim aktima, ozakonjeni su zločini i genocidi širokih razmera. Pored ostalih donete su: Odredba o sakupljanju Jevreja i Roma u koncentracione logore, Odluka o obeležavanju Jevreja žutim, a Srba belim trakama, Odredba o prekom i pokretnom prekom sudu, Zakonski akt o prekrštanju Srba na katolicizam, Nalog za hapšenje i otpremanje Srba, Jevreja i Roma u koncentracione logore, Uputstvo o postupku sa licima koja se upućuju u logore, Odredba da se za jednog ubijenog ustašu strelja 10, za podoficira 20, a za oficira 50 zarobljenih partizana, odnosno članova njihovih porodica…

Fratri i ustaše kolju

Zločini koje je ustaška NDH počinila nad srpskom nejači, prevazilazi sve u istoriji čovečanstva poznate horore. O tome su, takođe, ostala neoboriva svedočanstva koja su, gotovo do kraja dvadesetog veka, bila prekrivena ćutanjem i velom zaborava. Ćutalo se o zdravom razumu neshvatljivim zverstvima nad nedužnom decom, opet radi procvata “bratstva i jedinstva” između srpskog, hrvatskog i drugih naroda i narodnosti. Reč je, konkretno, o brutalnom – dotle nezapamćenom, masakru u selima Drakuliću, Motikama i Šargovcu, februara 1942. godine. O tome je javno progovorio, a u knjizi “Fratri i ustaše kolju” pretočio magistar Lazar Lukajić, profesor književnosti i jedan od istaknutih istraživača ustaških zločina u Drugom svetskom ratu nad srpskim življem.

Maja meseca 2003. godine, neposredno pre najavljene posete pape Pavla Drugog franjevačkom manastiru Petrićevac, mr Lukajić je na oko 50 adresa u zemlji i svetu, uputio protestno pismo u kome pored ostalog navodi da su na tom području, 7. februara 1942, fratri i ustaše u samo jednom danu “poklali oko 2.500 Srba”, zbog čega nije uputno da na mestu “fratarskih i ustaških velikih zločina” papa vrši beatifikaciju. U pismu posebno ističe da je pokolj Srba u Motikama, Šargovcu i Drakuliću, u Petrićevačkoj župi, jedinstven zločin u istoriji čovečanstva. “Nikad i nigde”, piše on, “nije jedna država za nekoliko sati poklala 2.500 svojih mirnih, lojalnih podanika u njihovim kućama, kao Pavelićeve ustaše u navedenim selima kod Banja Luke”.

U okviru počinjenih zločina, stravično deluje priča o pokolju dece u osnovnoj školi u Drakuliću, počinjenom pod rukovodstvom Tomislava Filipovića, fratra samostana u Petrićevcu. Evo šta o tome, pozivajući se na brojne arhivske podatke i izjave brojnih svedoka, očevidaca, doslovno piše mr Lazar Lukajić:

“Fratar Vjekoslav Filipović, oponašajući Isusa Hrista i 12 njegovih apostola, došao je u osnovnu školu u Drakuliću i naredio učiteljici Dobrili Martinović da iz školske klupe izvede jedno srpsko dete. Ne znajući šta će biti (mislila je da dete treba nešto da recituje), izvela je lepuškastu i urednu Radojku Glamočanin, kćerkicu uglednog domaćina Đure Glamočanina, koji je tada bio u zarobljeništvu u Nemačkoj. Dok je učiteljica stajala kod prozora, a 12 ustaša kod vrata, fra Filipović je za katedrom prihvatio dete, nežno ga pomilovao, podigao na katedru i – počeo natenane da ga kolje. Dok se dečja krv slivala niz katedru, a deca skakala i vrištala od užasa, fratar se smireno i dostojanstveno obratio svojim ustašama rečima – ‘Ustaše, ovo ja u ime Boga pokrštavam ove izrode, a od vas tražim da slijedite moj put. Ja primam ove grijehe na moju dušu, a vas ću ispovijediti i riješiti svih grijeha’.“

Posle navedenog čina je naredio da se sva deca izvedu u školsko dvorište gde je, na utabanom snegu, postavio u krug 12 ustaša. Teško je, zaista veoma teško, nastaviti dalje sa opisom pokolja koji je posle toga nastao. Završimo stoga ovaj deo priče samo podatkom da je na snegu crvene boje od krvi, na najbrutalniji način, poklano i masakrirano svih 62 dečaka i devojčica. Za pokolj u Drakuliću ustaške vlasti su nagradile fra Filipovića postavljanjem za upravnika logora u Jasenovcu.

Za sve navedeno u knjizi “Fratri u ustaše kolju”, uključujući i pokolj dece, “postoje svedoci i dokumenti”, kaže mr Lazar Lukajić. Jedno od verodojstojnih svedočanstava o pokolju u Petrićevačkoj župi, svakako je i Izvještaj ustaške nadzorne službe (UNS) iz Banja Luke broj 69/42, otpremljen 11. veljače 1942. godine Zapovjedništvu UNS (na ruke gosp. Eugena Kvaternika). Tekst Izvještaja koji je potpisao Veliki župan pukovnik Aleman, doslovno glasi:

“Jedna ustaška satnija bojne pod zapovjedništvom nadporučnika Josipa Mišlova u pratnji župnika fra Vjekoslava Filipovića dana 7. veljače u 4 sata ujutro zaposjela rudnik Rakovac i poubijala krampom 37 radnika grkoistočnjaka. Nastavila sa ubijanjem krampom i sjekirom grkoistočnjaka muškaraca, žena i djece u selima Motike, gdje je ubijeno 750, Drakulić i Šargovac, gdje je ubijeno oko 1500 osoba. Ubijanje je završeno istog dana oko 14 sati. Od tada pa sve do danas ustaše prevoze hranu, stoku i pokućstvo iz kuća pobijenih u svoja skladišta. Gornji izvještaj točan. Obširan izvještaj slijedi.”

Jasenovac – „Fabrika smrti“

O koncentracionom logoru u Jasenovcu se gotovo sve zna. O zločinima počinjenom u ovoj “Fabrici smrti” napisani su tomovi knjiga, na svetlo dana su izbila i brojna svedočenja preživelih logoraša. Posleratnim istraživanjima, koja su obavili istaknuti vojni istoričari i drugi naučni radnici, sveobuhvatno je javnosti predočeno na hiljade ustaških dokumenata koji potvrđuju počinjena zločinstva nad nedužnim civilnim stanovništvom. Pukovnik JNA Antun Miletić iz Vojnoistorijskog instituta, autor više radova o koncentracionom logoru u Jasenovcu, na primer, istražio je, prikupio i obelodanio veliki broj dokumenata koji svedoče ne samo o stanju u logoru, već i o ozakonjenju zločinačkih i genocidnih postupaka NDH. Nemoguće je, naravno, citirati sva ta dokumenta koja sadrže više hiljada stranica, ali i kroz navođenje nekoliko njihovih naziva moguće je steći sliku o zločinačkoj prirodi NDH i njenih čelnika.

Jedna od prvih zakonskih odredbi, donetih nakom formiranja NDH, nosi naziv: “Vanredna zakonska odredba i zapovest poglavnika ustaške NDH Ante Pavelića o nadležnosti prekih sudova i skupljanju Jevreja u koncentracione logore pod vedrim nebom”. Odredba je na snagu stupila 26. juna 1941. godine, a posle nje, 5. jula, sledi: “Zakonska odredba poglavnika ustaške NDH Ante Pavelića o prekim i pokretnim prekim sudovima”. Ovom odredbom se, pored ostalog, zaprećuje preduzimanje mera protiv svih koji “idu za tim da stvore uvjerenje ili raspoloženje da se neki dio NDH odcijepi od celine, ili kao samostalna država, ili da se spoji s kojom drugom državom, ili da se promjeni današnje državno uređenje…” Sledi 8. jula “Nalog ravnateljstvu za javni red i sigurnost ustaške NDH župskim redarstvenim ravnateljstvima o upućivanju svih Srba i Jevreja u koncentracioni logor”. Tu je i veliki broj odluka o upućivanju pojedinaca, manjih i većih grupa Srba u “Fabriku smrti”. Takvim odredbama posebno je obilovala 1942. godina, kada je gotovo svakodnevno na desetine hiljada Srba, uglavnom starih, žena i dece, utamničeno u zloglasnom Jasenovcu. Primera radi, a bilo ih je na stotine, navedimo akt od 16. aprila “Prepis okružnice vojskovođe domobranstva NDH koga sve treba upućivati u koncentracioni logor Jasenovac”. U tom zvaničnom aktu se, pored ostalog, navodi da u srpskim selima, u svim domovima gde nema muškaraca, „sve osobe, ženske i muške, starce i djecu odvesti kao taoce u koncentracione logore”.

O maltretiranju zatvorenika u Jasenovcu i uslovima života, svedoči i “Izveštaj Predsedništva Vlade Kraljevine Jugoslavije u Londonu od 22. jula 1942. godine o stanju u koncentracionom logoru Jasenovac”. U ovom dokumentu koji je dostavio predsednik Ministarskog saveta i zastupnik Ministarstva vojske, mornarice i vazduhoplovstva (potpis nečitak) stoji da u logoru u Jasenovcu ustaše upućuju sve istaknutije Srbe i Jevreje, a da se logor sastoji od drvenih baraka sagrađenih od neke stare građe, kroz koje prolazi kiša, a zimi sneg. “U barakama prošle zime nije ložena vatra, zbog čega je mnogo starih ljudi pomrlo od zime”, a hrana je, kako stoji dalje u izveštaju, “strahovita: prvih 45 dana davali su zatočenicima samo po dva krompira i 100 grama hleba dnevno…” Navodi se, uz to, da je ustaško osoblje logora u toku zime 1941/1942. godinu “naterivalo zatvorenike da se u toku noći valjaju u donjem vešu po snegu, a zatim ih odvodili u hladne prostorije, gde su ujutru pronalaženi mrtvi”. O neljudskom odnosu prema logorašima posebno svedoči podatak da stražari, bez ikakve odgovornosti, mogu da ubiju koga hoće i kada hoće, tako da je često u delovima baraka gde je smešteno destak ljudi, osvanjivala samo polovina – ostali su ubijani bez ikakvog povoda. A evo i jednog groznog citata koji odslikava životinje u ljudskom obliku. U navedenom izveštaju doslovno stoji sledeće: “Jednu devojku su doterali sa rukama vezanim žicom, uveli su je u stražaru, prvo je tukli a zatim jedan po jedan silovali. Kad su se svi izređali, naterali su osuđenike da je siluju”. Posle ovoga, zaista nema smisla bilo šta navoditi o “Fabrici smrti”. Umesto bilo kakvog zaključka, dovoljno je navesti deo izveštaja koji je posle rata Jugoslovenka komisija za utvrđivanje zločina poslala vojnom sudu u Nirnbergu: “Nema pera koje bi bilo u stanju opisati strahote i užasnu atmosferu Jasenovca. To premašuje svaku ljudsku fantaziju. Pakao, inkvizicija, najužasniji teror, kakovi nikad u historiji nije postojao, krvološtvo divljih zveri, izbijanje na površinu najtamnijih i najogavnijih instikata, kakovi se dosad kod ljudi uopće nisu pojavljivali – to je malo rečeno…” Ovaj deo izveštaja koji je prosleđen vojnom sudu u Nirnbergu, citat je iz svedočenja Mladena Ivekovića, jednog od retkih ljudi koji su preživeli strahote Jasenovca.

Ponavljanje istorije

Više od četrdeset pet godina proteklo je od dana kada je zadat poslednji udarac fašističkoj soldateski, a nad Srbijom se ponovo oglasiše ratne trube. Globalistička invazija koja je poput vihora nadirala sa zapadnih strana, nagoveštavala je još jednu kataklizmu, treću po redu u 20. veku, koja se nadvijala nad srpskim narodom.

Uljuljkivani decenijama o neophodnosti bratskog suživota sa Hrvatima i drugim narodima, prihvatiše Srbi da “bratstvo i jedinstvo čuvaju kao zenicu oka svoga”. Zaboraviše na zatiranja svega srpskog u Prvom i Drugom svetskom ratu. Nigde se u udžbenicima istorije ne pomenuše stradanja Srba od hrvatskih i drugih zlotvora u tim ratovima. Za poratne naraštaje mladih Srba, zadojenih vrednostima koje donesoše zapadni vetrovi, srpska ratna prošlost, slobodarske tradicije i rodoljublje, predstavljali su retrogradne gluposti njihovih očeva, dedova i pradedova. Malo ko je, uz to, slutio da se Srbima i Srbiji mogu ponoviti progoni i desetkovanja kakvim su bili izloženi u drugoj i petoj deceniji veka koji je ostao za nama. Na srpsku propast i nesreću isto to, samo u daleko stravičnijem obliku, ponovilo se i u poslednjoj deceniji dvadesetog veka. Najgore u svemu je, pri tome, što se za sva stradanja koja su pretrpeli u versko-građanskom ratu, Srbi optužuju kao glavni vinovnici. A optužuju ih pred Međunarodnim sudom u Hagu, upravo Hrvati – narod koji je u oba svetska rata, kao i u ovom poslednjem, pored dokazanih zločina, na stotine hiljada Srba proterao sa svojih vekovnih ognjišta.

Opisivanje svih zločina i genocidnih postupaka prema Srbima na njihovim vekovnim etničkim prostorima u Slavoniji, Lici, Kordunu i Baniji, zahteva daleko više prostora nego što to može ovaj prilog da pruži. Osvrnućemo se stoga samo na one najkarakterističnije kao što su Miljevački plato, Medački džep, “Bljesak” i “Oluja”, mada su, počev od 1991. godine u mnogim mestima Srbi iz dana u dan bili izloženi genocidnim akcijama.

Jedna od prvih zločinačkih akcija hrvatske vojske posle preuzimanja Unprofora uloge zaštitnih snaga u Republici Srpskoj Krajini (RSK), zbila se 21. juna 1991. godine na takozvanom Miljevačkom platou. Ne mareći mnogo za prisustvo Unproforaca, Hrvati su upali na Miljevački plato i tu bez milosti ubili 40, a zarobili 17 srpskih milicionera. Time se, međutim, ne završava krvavi pir Hrvata. Sedamnaestorici zarobljenih milicionera naređeno je da im se pridruže u masakriranju svojih pobijenih drugova, a da ih zatim bace u jednu od obližnjih jama koja je posle zlodela zatrpana velikom količinom smeća. Dva meseca kasnije, Unprofor je omogućio vađenje tela iz jame, kako bi rodbina mogla da preuzme posmrtne ostatke. Tela su, međutim, bila toliko izmasakrirana da patolozi nisu mogli nijedno da sastave. Miljevački plato je, najkraće rečeno, bio jedan u nizu monstruoznih hrvatskih zločina nad Srbima.

Medački džep je naziv za područje u zahvatu Divosela, Čitluka i Počitelja, nedaleko od Gospića u Lici. U tim selima i zaseocima oko njih, vekovima bitiše srpska populacija na koju su i ovog puta, kao i u Drugom svetskom ratu, nasrnule horde željne srpske krvi. Na ova podvelebitska naselja, mada su bila pod zaštitom Ujedinjenih nacija (UN), nasrnula je 21. juna 1993. hrvatska 9. gardijska brigada, s ciljem da to područje potpuno uništi i učini ga nenastanjivim. Bio je to u pravom smislu te reči genocidni akt o kome postoji više svedočanstava, među kojima i dosta onih koja potiču od stranih državljana. Svi oni tvrde da je sve to: ubistva oko 90 ljudi, među kojima i 17 žena, porušene i popaljene kuće, planski učinjeno, uz znanje najviših vojnih rukovodioca hrvatske vojske. Zamenik komandanta zaštitinih snaga UN, kanadski oficir Džon Mek Kvins, na primer, izjavio je haškim istražiteljima da je hrvatski politički i vojni vrh znao za sve to, odnosno da je to planski učinjeno. Bivši pripadnik civilne policije UN Olaf Sandgren navodi da je Hrvatska u Medačkom džepu “provela potpuno etničko čišćenje”. On je, inače, posle te akcije o svemu obavestio lično Gojka Sušaka, ministra odbrane Hrvatske, koji je obećao da će “ceo slučaj istražiti”. Naravno, to nikada nije učinio. Sve što je učinio svelo se na dodelu visokih hrvatskih odlikovanja tvorcima i učesnicima etničkog čišćenja u Medačkom džepu. Da su sva sela na ovom području opljačkana i rušenjem i paljevinama sravnjena sa zemljom, potvrdio je i francuski general Žan Kot, koji je posle obilaska ovog područja septembra iste godine izjavio: “Nisam našao znakove života, ni ljudi ni životinja u nekoliko sela kroz koja sam prošao. Razaranje je potpuno, sistematsko i namerno.” Dodajmo još i to, kada je o Medačkom džepu reč, da u Haškoj optužnici stoji, pored ostalog, da su hrvatski generali Janko Bobetko i Rahim Ademi morali znati da njihove potčinjene jedinice čine ratne zločine, ali da nisu preduzeli nikakve mere da spreče takva zlodela. Nisu čak smatrali potrebnim da sankcionišu učinioce navedenih nedela, što potvrđuje činjenicu da je akcija Medački džep isplanirana na najvišem nivou hrvatske vojske i vlasti. Epilog optužbi protiv Bobetka i Ademija je poznat – prvi je u međuvremnu preminuo, dok je Rahim Ademi, čije je suđenje Tribunal prepustio hrvatskom pravosuđu, i pored nepobitnih dokaza o komandnoj odgovornosti, oglašen nevinim. Njegov potčinjeni Mirko Norac, komandant 9. gardijske brigade, osuđen je na samo sedam godina zatvora, a iz zatvora pušten znatno pre isteka tog vremena. Srbe je Haški tribunal u međuvremenu osuđivao na dugogodišnje i doživotne robije.

„Bljesak“ i „Oluja“

Posle niza počinjenih zločina nad srpskim stanovništvom, odnosno masovnih likvidacija Srba u Marinom Selu, Pakračkoj Poljani, Miljevačkom platou, Maslenici, Medačkom džepu i mnogim drugim mestima, usledila je 1. maja 1995. godine genocidna oružana akcija “Bljesak”, a nedugo zatim, 4. avgusta, i “Oluja”. Javnosti su, uglavnom, poznati mnogi detalji u vezi sa ovim, s pravom nazvanim “udruženim zločinima”, zbog čega će, u najkraćim crtama, biti navedeni neki osnovni podaci o srpskim stradanjima na zemlji njihovih praotaca.

U okviru “Bljeska” Hrvatska je izvršila agresiju na srpske etničke prostore u Zapadnoj Slavoniji, koji su u to vreme bili pod zaštitom UN (sektor Zapad). Zaštitne snage su se, međutim, povukle u trenutku nailaska hrvatskog ekspedicionog korpusa, a narod, koji je trebalo da štite, ostavile na milost i nemilost ostrašćenih Hrvata. U toj akciji je, prema podacima “Veritasa”, poginulo i nestalo blizu 400 Srba. Narod ovog kraja, kome je u sećanju ostao Jasenovac, masovno je napuštao svoje domove i sa zavežljajima u rukama grabio put Srbije. Na putu prema mostu na reci Savi, međutim, na kolone izbeglih ljudi, žena i dece, obrušile su se avionske bombe, projektili maljutki iz helikoptera, artiljerijske granate, mitraljeska i snajperska zrna…

“Oluja”, odnosno udruženi zločinački poduhvat Hrvata i muslimana, uz podršku NATO, predstavljala je klasično etničko čišćenje srpskog stanovništva sa područja severne Dalmacije, Like, Korduna i Banije. I ovo područje je bilo pod zaštitom UN (sektori Jug i Sever), što zločinačkim snagama, koje su brojale oko 200.000 ljudi, nije predstavljalo nikakvu smetnju da ognjem i mačem jedan deo Srba masakriraju, a ostale proteraju iz pradedovskih domova. O broju proteranih najbolje svedoči popis iz 1991. godine po kome je u Hrvatskoj bilo 581.663 Srba i 106.041 Jugoslovena (najvećim delom srpske nacinalnosti). S tim u vezi, predsednik Dokumentaciono-informativnog centra centra „Veritas“ Savo Štrbac reče: “Ono što Paveliću nije pošlo za rukom za vrijema NDH, od 1941. do 1945, ostvario je Tuđman 1995. U tome mu je pomogla međunarodna zajednica, ali i Srbi sa prostora prethodne Jugoslavije svojim nejedinstvom u najkritičnijim momentima svoje istorije… Tuđmanov režim je Srbe, od konstitutivnog naroda, sveo na minornu, obespravljenu, proganjanu i uplašenu manjinu. Hrvatska je država u kojoj je najveći greh biti Srbin. Hrvatski etnocid nad Srbima je realizovan, ali ne i okončan.“

Nemilosrdni anđeo

Od 24. marta do 10. juna 1999. godine, punih 78 dana dakle, devetnaest zemalja NATO alijanse mučki je kidisalo na srpsku zemlju i njene žitelje. Gazeći Povelju UN, ignorišući Savet bezbednosti i međunarodno pravo, bezobzirno i bestidno zasipali su tepisima kasetnih bombi i vođenih raketa srpske zaseoke, sela i gradove. Pored materijalne štete nanete Srbiji, koja prema nekim procenama iznosi blizu sto milijardi dolara, mnogi srpski građani, uključujući i veliki broj dece, pali su kao žrtve agresije cinično nazvane „Milosrdni anđeo“. Prema zvaničnim podacima, od ukupnog broja ubijenih civila tokom NATO agresije, oko 30% se odnosi na decu. Među tom, dečjom, populacijom bilo je čak i nešto više od 40% ranjenih.

Zbog nebrige i neodgovornosti prethodnih vlasti u Srbiji, ne postoje, nažalost, potpuni podaci o žrtvama odojčadi, predškolske i školske dece. To potvrđuje i primer porodice Tošović iz Merdara o čemu u pismu upućenom iz Kuršumlije, autoru ovih redova piše zastavnik 1. klase u penziji Gordan Mihajlović koji, pored ostalog navodi: „ … Na televiziji i drugim medijima najčešće se pominju gradovi koji su bombardovani tokom ničim izazvane agresije. Kuršumlija se gotovo nigde ne pominje, mada je bila među prvima na udaru. Ovde su pale i prve žrtve: dvanaestoro mrtvih i veliki broj ranjenih. To je mnogo za našu malu sredinu. Znam, stradali su i drugi, ali boli nas što se zaboravljaju mnoge žrtve, među kojima su jedanestomesečna beba Bojana Tošović i njen otac Božin iz Merdara, sela na administrativnoj granici sa Kosovom i Metohijom. U trenutku dok je Božin svoju jedinicu držao u naručju, doleteo je „Milosrdni anđeo“ i lišio ih života. NATO je prekinuo igru male Bojane sa prvom lutkom, ali i mnogih drugih neznanih devojčica i dečaka širom Srbije…“

I pored svega, međutim, postojeći validni podaci ukazuju na nečuvena stradanja Srba na kraju veka u kome su bili izloženi raznim pogromima. A ti pogromi nedvosmisleno ukazuju da su bili upereni ne samo protiv ovih, već i dolazećih generacija srpske populacije. Kako je, inače, moguće na drugačiji način objasniti upotrebu zabranjenh kasetnih bombi i posebno, projektila sa osiromašenim uranijumom. Tome valja dodati i ekološku katastrofu izazvanu bombardovanjem naftnih postrojenja i hemijskih fabrika, što je, smatraju mnogi domaći i svetski stručnjaci, praktično imalo efekte hemijskog rata kojim su nedopustivo kršeni svi međunarodni propisi i konvencije. Upotrebom takozvanih „mekih bombi“ na visokonaponske vodove, Srbiju su ostavljali bez struje i vode, a bombardovanjem električnih transformatora izazivano je curenje piralena – otrovnog kancerogena koji, pored ostalog, izaziva i genetske promene. Te neosporne činjenice potvrdili su brojni domaći i strani naučnici. Neposredno po završeku agresije, na primer, iz naučnih institucija se čulo da će posledice osećati ne samo ljudi u Srbiji, već i u većem delu Evrope, s obzirom da „otrovi ne poznaju granice“. Posebno je ukazivano da su jezgra razne municije i projektila bačenih na Srbiju, izrađena od radioaktivnog otpada uranijuma U-238 koji poseduje visok stepen radioaktivnosti i toksičnosti.

Ukazujući na obim ugroženosti ljudi i prirodne sredine, vrsni nepristrasni svetski stručnjaci pisali su posle agresije, a pišu i danas, da je Srbija bila „poprište hemijskog i niskodoziranog nuklearnog rata“. Prostor Srbije je, dakle, bio meta jednog zamašnog, ali istovremeno i zločinačkog eksperimenta u kome su Srbi bili u ulozi zamorčića. I danas, mada je od agresije protekla jedna i po decenija, u svetu ne prestaju ukazivanja na ekološku i humanitarnu katastrofu koju je „Milosrdni anđeo“ podario Srbiji. Ti „darovi“ se mere količinom od preko 30.000 tona eksploziva koliko je bačeno na zemlju Srbiju.

U rušilačkom pohodu na Srbiju NATO nije birao žrtve. Stradanjima i fizičkom uništenju bili su izloženi uglavnom civili, a među njima i znatan broj novorođenčadi, žena, staraca, porodilja… Dejstvovali su po izbegličkim kolonama, autobusima, železničkim putničkim vozovima, bolnicama, pijacama, mostovima, bolnicama i stambenim zgradama. Mnogi od navedenih zločinačkih poduhvata javnosti su vrlo dobro poznati. Nemoguće je zaboraviti malu Milicu iz Batajnice, žrtve na mostu kod Varvarina, niške pijace, porodičnim ognjištima aleksinačkih rudara, putničkom vozu nedaleko od Grdelice…

Etničko čišćenje

Vekovima su Srbi proganjani sa Kosmeta – najsvetijeg dela svoje zemlje. Od Maričke i Kosovske bitke u 14. Veku, do obnavljanja Pećke patrijaršije i opsade Beča u 16. veku, Srbi su, pritisnuti turskom silom, oličenom u likvidaciji i islamizaciji hrišćana, bili prinuđeni da napuštaju svoja ognjišta. Istoriji vrlo dobro poznate turske zulume nad srpskom rajom i uzimanje „danka u krvi“, prevazišao je NATO posle šest vekova od tog perioda. NATO teror nad Srbima, evoluirao je nad turskim nabijanjem na kolac tako što je zatiranje Srba „osavremenio“ ubojitijim sredstvima. Tela ubijenih Srba, naime, za razliku od njihovih dalekih predaka palih od turske ruke, bilo je nemoguće identifikovati posle doletanja „Milosrdnog anđela“.

Nikada Srbi, od turskih osvajanja i Velike seobe pod Arsenijem Čarnojevićem, nisu u tolikom broju napuštali Kosmet kao posle NATO agresije, odnosno dolaska UNMIK-a, KFOR-a i Euleksa, posle kojih je Kosmet gotovo potpuno očišćen od nealbanskog stanovništva. Sa Kosova i Metohije je posle agresije proterano oko 250.000 nealbanaca, među kojima oko 230.000 Srba. Prema zvaničnim podacima Koordinacionog centra za Kosmet, južnu srpsku pokrajinu napustilo je oko 190.000 Srba koji su utočište našli u ostalom delu Srbije. Reč je o zvanično evidentiranom broju, mada je očigledno da mnogi nisu obuhvaćeni evidencijom Koordinacionog centra, dok se jedan broj naselio u susedne i druge zemlje. U mnogim gradovima i selima u kojima je živeo veliki broj Srba, danas se, kao nekada, ne čuje srpski jezik. Do dolaska KFOR-a, na primer, u Prištini je živelo više od 20.000 ljudi srpske nacionalnosti, u Prizrenu oko 10.000, Peći isto toliko, Gnjilanu 8.000, Uroševcu 5.300, Kosovu Polju 6.000 … Danas ih u mnogim od navedenim mesta nema, a u nekima se mogu prebrojati na prstima jedne ruke.

Progoni Srba od albanskih ekstremista, uz blagoslov albanskih vlasti i međunarodnih snaga, nastavljaju se do današnjih dana. Prema zvaničnim podacima Ministarstva unutrašnjih poslova Srbije, albanski su teroristi do avgusta 2003.godine, izveli 6.535 napada u kojima je bilo ubijeno 1.201 lice, ranjeno 1.328, a oteto 1.146. Mnogi od navedenih napada događali su se u blizini KFOR-a i policije UNMIK-a, pri čemu su počinioci najčešće ostajali nepoznati. Takav je slučaj sa vrlo dobro poznatim ubistvima dece u Goraždevcu, koja su se kupala u reci Bistrici kraj rodnog sela, žetelaca koji su ubirali letinu i drugim zlodelima činjenim nad sve malobrojnijim srpskim stanovništvom. Nažalost, još uvek je neutvrđen broj poginulih i proteranih Srba, popaljenih domova i svakodnevnog siledžijskog ponašanja kosmetskih Albanaca nad srpskim življem posle proglašenja nezavisnosti fantomske države Kosovo.

S pravom se, stoga, može zaključiti da se, nesmanjenom žestinom, vreme pogroma nad Srbima nastavlja i u dvadesetprvom veku.

Radisav T. Ristić

Vidovdan