Žarko i Pavle ( II deo )

Sa životom i delom Žarka Vidovića upoznao sam se čitajući njegov intervju koji je 2016. godine objavljen u Nedeljniku. Iako je tu izneo veliki broj zanimljivih stavova o istoriji i trenutnom položaju srpskog naroda, originalnost njegove misli učinila je da imam osećaj kao da sam tek zagrebao po površini onoga o čemu je pisao i govorio. Rođen je 1921. godine u Tešnju, u tadašnjoj Kraljevini SHS. Školovao se u Novom Sadu i Zagrebu. Bio je član SKOJ-a, Srbin projugoslovenske orijentacije i veliki protivnik hrvatskg separatizma. Čistom srećom se spasao Jasenovca, robijao je u komunističkim zatvorima….Jedna neverovatna, gotovo filmska životna priča. Svoj radni i životni vek proveo je u Jugoslaviji, odnosno Srbiji. Preminuo je u Beogradu 2016. godine. Njegovo polje interesovanja bilo je vrlo široko, bavio se istorijom, filozofijom, teologijom….Osnovna tema u njegovim delima bila je, pre svega, kulturna istorija Srba. Ovde ćemo se, ipak, posvetiti njegovim tekstovima koji se odnose na političku istoriju, a koji su objavljeni u knjizi ,,Srbi u Jugoslaviji i Evropiʻʻ.

I već sa prvim pitanjem u ovoj knjizi Vidović počinje da razgrađuje opnu koju su ideologije postavile oko pitanja Kosova – Zašto nije potpisan mir sa Hitlerovim saveznicima? Pitanje deluje u isto vreme i logično i potpuno neverovatno. Naravno ovde se ne misli na Japan i Italiju, pitanje se odnosi na saveznike ove dve fašističke sile koji su učestvovali u komadanju Kraljevine Jugoslavije: Hrvate, Bugare i Albance! Jer 1941. napadnuti su isključivo Srbi! Odnosno Hitler jeste izvršio agresiju na Kraljevinu Jugoslaviju, ali je rat vođen isključivo protiv Srba i u tom ratu učešće na strani fašističke Nemačke uzela su i tri gore pomenuta naroda. Bugari su jedan deo teritorije okupirali i stavili pod svoju upravu dok su Hrvati i Albanci stvorili svoje nezavisne (bar formalno nezavisne) države – NDH i Veliku Albaniju! Na teritorijama obe ove marionetske, fašističke države, nad Srbima su vršeni nečuveni zločini! Otuda i legitimno pitanje koje postavlja Vidović- Zašto nakon završetka rata nije došlo do potpisivanja ugovora između napadnutog i agresora, zašto nije došlo do pravnog završetka rata? Odgovor na ovo pitanje umnogome objašnjava današnji položaj Kosova i Metohije. Pre nego što iznesemo Vidovićev odgovor i objašnjenje da vidimo šta se to dešavalo na Kosovu za vreme Drugog svetskog rata. Odmah nakon sloma aprila 1941. nemačke jedinice okupiraju teritoriju Kosova i Metohije i 23. aprila 1943. Nemci potpisuju sporazum sa fašističkom Italijom kojim je Kosovo podeljeno između italijanskog, nemačkog i bugarskog okupatora. Najveći deo Kosova ostao je pod italijanskom okupacijom i 12. avgusta 1941. godine anektiran je Velikoj Albaniji. Metohija, Prizrenska kotlina, centralni deo Kosova, deo Gornjeg Pomoravlja, Nerodimlje i Drenica, a od aprila 1942. i Ibarski Kolašin postaju deo tada novostvorene albanske države. Odmah nakon njenog stvaranja srpski narod izložen je sistematskom nasilju. Zločini nisu bili sporadični i obuhvatali su sve delove Kosova i Metohije koji su se našli pod vlašću Velike Albanije. Ubistva, silovanja, proterivanja, pljačke, spaljivanje imovine, uništavanje crkava i manastira traju nesmanjenom žestinom do kraja rata. Pojedina nedela se po brutalnosti jedino mogu uporediti sa zločinima počinjenim u NDH. Navoditi konkretne primere oduzelo bi previše prostora, jer je takvih primera bilo na hiljade. Vrlo bitno pitanje je i ko je počinio sve nabrojane zločine?! Posleratna istoriografija ova nedela uglanom je pripisivala malobrojnim reakcionarnim ekstremističkim grupama. Izvori govore drugačije! Socijalna struktura agresora nije kompaktna, odnosno u zločinima učestvuju kako obični građani tako i oni na visokim pozicijama, kako siromašniji tako i bogatiji i uticajniji slojevi. Stvorene su vojne formacije i političke organizacije kao što su Druga Prizrenska liga. O stanju na Kosovu i Metohiji tokom Drugog svetskog rata moglo bi se reći još dosta toga. Konačni broj žrtava ovog bezumlja nikada nije tačno utvrđen. Veruje se da je Kosovo i Metohiju (sve okupacione zone) napustilo oko 100.000 ljudi, dok se broj stradalih procenjuje na oko 10.000 ljudi. Najviše odbeglih bilo je iz italijanske okupacione zone, 40.000. To je, ukratko, Kosovo 1941 – 1945. Nakon završetka rata vlast na prostorima Kraljevine Jugoslavije preuzima KPJ. Njeno tumačenje rata ni na koji način ne odgovara istini, onome što se stvarno dešavalo na Kosovu, a i u ostatku Jugoslavije. Umesto te istine, kao ideološka osnova izgradnje nove države uzeta je revolucija, ili bolje rečeno – mit revolucije! Upravo to tumačenje je svojim tekstovima razgrađivao Vidović, jer je po njegovom shvatanju mit revolucije ključ za objašnjenje nesrećnog položaja u koji je krajem 20. veka dospeo srpski narod. Počeo je od samog načina dolaska komunista na vlast. Zvanična teza posleratnih vlasti bila je da je Jugoslaviju srušila revolucija, odnosno da je revolucija, u kojoj su podjednko učestvovali svi narodi, srušila Kraljevinu i omogućila dolazak Tita na vlast. Vidović tu uočava dva bitna i međusobno povezana momenta: pitanje legaliteta i pitanje odnosa snaga na terenu. Jer Jugoslaviju, a sa njom i pravnu državu nije srušila revolucija, već Hitlerova agresija. Samim tim jedini legalni predstavnik vlasti u Jugoslaviji jeste Kraljevska vlada u Londonu. Zbog toga se pitanje legalnosti novih vlasti moralo rešiti sporazumom sa vladom u Londonu, što je i učinjeno sporazumom Tito – Šubašić na Visu, u leto 1944. Što se stanja na terenu tiče, komunisti nisu imali snage da oružanom akcijom preuzmu vlast , tu snagu donela im je Crvena armija u jesen 1944. Dakle, preuzimanje vlasti od strane KPJ nije posledica zajedničke borbe naroda i narodnosti Jugoslavije, nije to ni mogla biti, jer su Albanci i Hrvati ratovali na strani fašista a protiv Srba. Ovo je istina o ratu na prostorima Jugoslavije! Prikrivanjem te istine mitom revolucije, omogućeno je da nemačke saveznice budu pošteđene i preobraćene u članice antifašističke koalicije. Jer revolucija najveću opasnost nije videla u Hitlerovim saveznicima, nego u Srbima, u velikosrpskoj ideji. Upravo na taj način su Albanci pošteđeni odgovornosti za dešavanja na Kosovu za vreme Drugog svetskog rata. Ali ovde se, na žalost, ne završava uticaj Tita i KPJ na trenutno stanje Kosova i Metohije. Njihovi posleratni potezi stavljaju pred nas jedno strašno pitanje, pitanje koje u svojim radovima postavlja i sam Vidović: Da li su potezima komunističkih vlasti u Jugoslaviji sačuvane tekovine fašističke okupcije?! Odmah nakon završetka rata nove vlasti zabranjuju povratak proteranim Srbima a Kosovo dobija novi status, proglašena je Autonomna Kosovsko-Metohijska oblast. Novim Ustavom iz 1963. Kosovo postaje „Autonomna Pokrajina“, a Metohija se izbacuje iz zvaničnog naziva. Ustavom SFRJ iz 1974. Kosovo dobija pravo na sopstveni Ustav, koji je iste godine i usvojen. Za sve ovo vreme traje nasilje Albanaca nad Srbima, nasilje koje vlasti ne sankcionišu. Ono je praćeno iseljavanjem srpskog stanovništva koje poprima tolike razmere da je, gledajući sa određene vremenske distance, potpuno neshvatljivo da tadašnje vlasti nisu ništa preduzele. Razlog za ovakvo stanje Vidović, pre svega, vidi u igri velikih sila. One su i dovele Tita na vlast, njima i jeste u interesu postojanje baš takve Juoslavije, sa granicama koje su uspostavljene (po kojima će se Jugoslavija i raspasti) i, još bitnije, sa ideologijom koja je uspostavljena – sa mitom revolucije i svim njegovim posledicama. Jedino takva je i mogla biti obnovljena.

( Nastaviće se… )

Stefan Radosavljević

Pročitajte i: Žarko i Pavle ( I deo )