Iako je predizborna kampanja za opšte izbore u BiH formalno tek započela, u entitetu Republika Srpska, uzavrela politička borba vodi se već duže od godinu dana. Suočena sa gubitkom poverenja građana, koalicija okupljena oko SNSD-a i Milorada Dodika, ponovo je kandidovala nacionalne teme kao dominantno jezgro oko kojeg će se voditi ključne debate. Politička nekorektnost, jeftina demagogija i niski udarci i ovoga puta su nezaobilazan instrument u kampanji uprkos tome što svojim umerenim nacionalističkim opredeljenjem i neiskustvom pro-srpska opozicija ne može biti ozbiljna konkurencija vladajućem režimu.
Pravo iznenađenje na entitetskoj izbornoj sceni predstavlja hrvatska opcija na ovim izborima. Naime, jedinstvena odluka svih hrvatskih stranaka u BiH bila je da u trci za mesto potpredsednika RS poverenje poklone 28-godišnjem doktoru medicine iz Banjaluke Davoru Pranjiću.
Svesna činjenice da teško može ponoviti rezultate iz 1996. godine kada je bošnjačko biračko telo bilo dvostruko veće, bošnjačka zajednica u Republici Srpskoj okupljena je u Pokretu za državu gde sa unitaristički orijentisanim Srbima i Hrvatima nastoji da poboljša poziciju bošnjačkog faktora u srpskom entitetu.
SRPSKO-SRPSKI DUEL NA KLACKALICI JEFTINOG POLITIKANSTVA
Savez nezavisnih socijaldemokrata (SNSD) spremno dočekuje početak izborne kampanje u Republici Srpskoj. Za ovu najbrojniju srpsku stranku može se reći da nastavlja nesputano i odlučno da korača ka izbornoj pobedi budući da za nju kampanja nikada nije ni prestajala. Oslonjena na podršku zvaničnih vlasti u Beogradu, poruke koje se šalju u medijski etar, oslikavaju bespoštednu borbu domaćih lidera za suverenu Republiku Srpsku tek ponekad naglašavajući da ona ostaje deo Bosne i Hercegovine. „RS-EXIT“, „Samostalna Republika Srpska u BiH“ – naslovi su nekih od koncepata koje je republička vlast zvanično počela da afirmiše u javnosti. Istina, ove ustavne koncepcije nisu do kraja razrađene niti protumačene u pravnoj i političkoj teoriji ali se ipak, izvesnom analizom ponašanja entitetskih vlasti u praksi mogu nazreti neki njihovi elementi. Tako su krajem 2021. godine zaključcima Narodne Skupštine Republike Srpske povučene saglasnosti date na sporazume o prenosu nadležnosti u oblasti odbrane, indirektnog oporezivanja, pravosuđa na nivo BiH. Naredne godine pristupilo se osnivanju Agencije za lekove Republike Srpske a najavljen je i novi Ustav Republike Srpske.
Rat u Ukrajini povećao je vojni i politički pritisak Zapada i NATO-a u Bosni i Hercegovini zbog čega je rad na povratku dejtonskih nadležnosti i donošenju novog Ustava u Republici Srpskoj privremeno zaustavljen. No, čini se da je i najboljim politikolozima, psiholozima i marketinškim stručnjacima teško razlučiti šta od navedenog ponašanja stranaka na vlasti predstavlja iskrenu borbu za ustavnu Srpsku i uvažavanje sugestija pravne struke a šta je od toga tek politikantski trik i iluzija.
Kada je u pitanju pro-srpska opozicija u Republici Srpskoj situacija je nešto jasnija. Partija demokratskog progresa (PDP) na čelu sa Jelenom Trivić kao kandidatom za predsednika Republike Srpske pokušava da ide linijom duplog koloseka: sa jedne strane, ne želi da upadne u klopku nametnutih (nacionalnih ) tema koje su dominantne u medijskom prostoru (iako to neretko čini) dok istovremeno, ima za cilj da širem biračkom telu učini dostupnim delove programa svoje stranke ukazujući pritom, na afere koalicije na vlasti.
Za potencijalnu predsednicu RS tema vraćanja nadležnosti je obična farsa, kvazi-politička tema, kvazi-nacionalna priča od koje niko u Republici Srpskoj nema koristi. Istovremeno, ona ideju o referendumu kvalifikuje kao licemerje i zavaravanje naroda od strane vladajuće garniture. U javnosti su se mogle su se čuti i izjave poput onih kako su „kriminal i korupcija „izjeli i razorili“ živote i naroda i porodica u RS, a omogućila maloj grupi ljudi da se enormno obogati“ te kako se „imovina stečena kriminalom mora vratiti narodu!“
U osnovi programa njene stranke su, tvrdi ona, konkretni životni problemi građana. Na predizbornim skupovima čula su se tako i zalaganja vredna pohvale poput predloga za neradnu nedelju u oblastima gde je to ekonomski racionalno a proklamovana je i težnja ka višim vrednostima u društvu poput pravde, nezavisnog sudstva, rastuće privrede, stabilnog zdravstva i demografske obnove društva. Banjalučki ATV kampanju Trivićeve vidi kao deo šireg scenarija i politike Zapada pa tako konstatuje da se PDP odlučio na sličan obrazac ponašanja kao njihove kolege iz Srbije preuzimajući metodu bojkota TV duela, gostovanja na javnom servisu, komentarisanje tema od vitalnog nacionalnog značaja.
POLITIČKI PROGRAM HRVATA U REPUBLICI SRPSKOJ
Za dobre poznavaoce političkih zbivanja u Bosni i Hercegovini ovaj izborni ciklus predstavlja pozitivan izuzetak od već viđene, nezanimljive i mahom nekorektne kampanje. Naime, hrvatske stranke okupljene oko Hrvatskog narodnog sabora BiH kao krovne institucije Hrvata u BiH, donele su odluku da ovaj put ne uđu sa istim političkim subjektima u izazovnu arenu Republike Srpske. Tako se desilo da je umesto dosadašnjem dugogodišnjem potpredsedniku Republike Srpske Josipu Jerkoviću, podrška data politički neutralnom, mladom i nekompromitovanom doktoru medicine iz Banjaluke Davoru Pranjiću.
Iako se u rezultate, lične kvalitete, političko iskustvo a pre svega lojalnost Josipa Jerkovića entitetu u kojem deluje i živi – ne može sumnjati – očigledno je da je podršci mladom lideru hrvatskog naroda u Republici Srpskoj presudila nepoštena igra pojedinih činilaca van hrvatskog korpusa. Naime, neki subjekti koji su karijeru gradili sledeći interese bošnjačkih i/ ili srpskih stranaka kandidovali su se na ovim izborima kao predstavnici hrvatskog naroda. Zbog navedenog razloga potez hrvatskih političkih prvaka pokazaće se, vrlo verovatno, kao dobro sračunat i vizionarski korak ka ostvarivanju ciljeva autentične hrvatske politike u Republici Srpskoj.
Nužni reformski koraci koje čelni ljudi hrvatske zajednice u srpskom entitetu imaju i morali bi imati na svojoj agendi a idu na korist prosperitetu i perspektivama svog naroda su:
Stvaranje ekonomskih i infrastrukturnih preduslova za održivi povratak;
Reforma obrazovanja (hrvatski kandidat predstavio je program pomoći hrvatskim studentima na području RS kroz stipendije ali i stvaranje stručnog kadra
Srednje i visoko obrazovanje na hrvatskom jeziku;
Specijalne i paralelne veze Hrvatske i Republike Srpske
(Pranjić je obećao da će se zalagati za jačanje privrednih odnosa RS i RH)
Veća politička zastupljenost Hrvata u entitetskim i lokalnim institucijama
jačanje kulturnih institucija pa i entitetskog medijskog servisa na hrvatskom jeziku (RTRS 2)
decentralizacija kroz stvaranje manjih opština sa hrvatskom većinom (Tramošnica, Johovac i dr.).
Domaće zakonodavstvo predviđa da pobednik na predsedničkim izborima zauzima poziciju predsednika entiteta dok bošnjački i hrvatski kandidati za predsednika RS koji osvoje najviše glasova u okvirima svog naroda automatski postaju potpredsednici.
BOŠNjACI NA LINIJI IDEJE INTEGRALNOG BOSANSTVA
Mada je o ciljevima pro-bošnjačkih političkih stranaka već bilo reči u ranijim tekstovima portala Kompas (Republika Srpska: „Probosanski blok u kampanji za izbore 2022) nije na odmet pomenuti nekoliko ključnih stvari.
Rastuće nezadovoljstvo političkog Sarajeva izazvano pojačanom borbom Republike Srpske za svoja ustavom stečena prava ali i sopstvenom nemogućnošću da brojčanim prisustvom svog naroda promene stanje na terenu, rezultiralo je konkretnim akcijama na terenu političkog života u Republici Srpskoj. Tako se pod formulom „Pokret za državu“ tj. ideje jačanja državnih ovlašćenja Bosne i Hercegovine u entitetu Republika Srpska stvorio najpre pokret a potom i snažna politička lista koja osim bošnjačkih nacionalističkih krugova obuhvata i levo (građanski) orijentisane Srbe, Bošnjake-povratnike i Hrvate.
Ciljevi bošnjačkog političkog faktora okupljenog oko „Pokreta za državu“ su:
izborni rezultat od 70.000 i više glasova,
8 do 10 poslanika u Narodnoj Skupštini Republike Srpske
dva poslanika u Parlamentarnoj skupštini BiH sa teritorije RS
potpredsednici entiteta Republika Srpska iz reda bošnjačkog i hrvatskog naroda
Jačanje bosanskohercegovačkog identiteta u Republici Srpskoj
smanjenje uticaja politika koje deluju protivno Ustavu BiH (?!)
podrška članstvu BiH u EU I NATO savezu,
Heterogena i ideološki veoma raznolika struktura političkog bića u Republici Srpskoj obećava veliku izlaznost građana ali i opominje na njihovu presudnu ulogu u izbornom procesu.
Piše: Ivan Mitić
IZVOR:https://kompasportal.rs/
