Hrvati opet svojataju Teslu: Rešili da ga predstave svetu kao svoj najveći brend

Iz Zagreba su odlučili da nova tematska oblast koja će predstavljati njihovu zemlju u nemačkom „Evropa parku“ nosi naziv „Teslina prelepa Hrvatska“

Nemački „Evropa park“, najposećeniji zabavni park u Evropi nakon pariskog „Diznilenda“, do 2024. godine će otvoriti još jedno novo tematsko područje posvećeno Hrvatskoj, njenim lepotama, hrvatskim velikanima i njihovim dostignućima. Iz Zagreba su odlučili da ova nova tematska oblast nosi naziv „Teslina prelepa Hrvatska“.

Pokušaji Hrvatske da „brendira“ lik jednog od najznamenitijih ljudi rođenih na njenoj današnjoj teritoriji, kako vreme odmiče, sve su smeliji, glasniji i učestaliji.

Taj odnos zvanične Hrvatske prema Nikoli Tesli imao je svoje faze i putanju, koja je i danas opterećena nelagodnošću zbog njegovog srpskog porekla. Možda bismo taj turbulentni odnos Zagreba prema Tesli kroz poslednje tri decenije najslikovitije mogli da ilustrujemo na primeru Gospića, grada u Lici svega nekoliko kilometara udaljenog od Teslinog rodnog sela Smiljan.

Ovde je njegov otac Milutin Tesla službovao kao paroh u Crkvi Svetog velikomučenika Georgija, koja je dva puta rušena, najpre u Drugom svetskom ratu, a onda i u onom poslednjem, devedesetih godina prošlog veka. Taj drugi put, zajedno s parohijskim domom, srušena je do temelja, a na njenom mestu je dugo nakon toga bio parking. I još godinama nakon rata nisu ispunjena obećanja o njenoj obnovi.

Na gradskom trgu u Gospiću do poslednjeg rata je bio i spomenik posvećen velikom naučniku. Devedesetih godina prošlog veka je miniran, a počinitelj ovog nedela do danas je ostao nepoznat. Nakon rata gradska uprava Gospića odlučuje da se izradi novi spomenik, isti kao onaj koji se od 1981. do rata tu nalazio i da se postavi na isto mesto.

Posao je poveren poznatom vajaru Franu Kršiniću. Od tog trenutka može se najbolje i videti odnos današnje Hrvatske prema slavnom izumitelju „srpskog roda i hrvatske domovine“. Spomenik je odliven 2006. godine i od tada je punih 15 godina skupljao prašinu u skladištu livnice.

Uz objašnjenje da ranije „nije bilo dovoljno sredstava za taj projekat“, tek 2021. godine spomenik je ponovo postavljen u Gospiću. Ali ne na istom, centralnom gradskom mestu, već malo dalje, po strani, ispred Kulturno-informativnog centra. Mnogo puta i na mnoge načine manifestovana nelagoda oko Nikole Tesle i njegovog srpskog porekla na ovom primeru možda se i najjasnije ogleda.

Uvek je prisutna neka zadrška, u većoj ili manjoj meri, samo što se ta zadrška nekako sve lakše podnosi kako se otvaraju prilike za turističko iskorišćavanje „genija iz Smiljana“.

Tako je pre oko mesec dana u Karlovcu otvoren „Nikola Tesla ekspirijens centar“, edukativni inovacijski centar s interaktivnim i multimedijalnim postavkama o Teslinom životu i delu i stručnim savetovanjem za inovatore i buduće preduzetnike.

Centar je podignut na temeljima trošne kućice u kojoj je Tesla stanovao dok je pohađao karlovačku gimnaziju i najavljen je kao velika turistička atrakcija. Međutim, uz nespretna objašnjenja, gimnazija u kojoj je Tesla maturirao pre 150 godina i zbog koje je i stanovao u ovom gradu odbila je inicijativu građana da bude nazvana po svom najpoznatijem učeniku.

Pre toga, mnogo manje učestalo, javljale su se inicijative i realizovale ideje da se na različite načine „oda priznanje“ Nikoli Tesli. Od 150. godišnjice njegovog rođenja 2006. godine, kada je otvoren Memorijalni centar u Smiljanu i obnovljena njegova rodna kuća, intenzivnije je počelo da se radi na „rehabilitaciji“ nepravedno skrajnutog genija.

U centru Zagreba te iste godine postavljen je spomenik Tesli, rad Ivana Meštrovića. Osam godina kasnije, 2014, Teslin rođendan, 10. jul, proglašen je Nacionalnim danom Nikole Tesle – Danom nauke, tehnologije i inovacija.

Od 2015. godine zagrebački Tehnički muzej nosi naziv Tehnički muzej „Nikola Tesla“. U Meštrovićevom paviljonu Hrvatskog doma likovnih umetnika u Zagrebu 2017. godine otvorena je velika multimedijalna izložba „Nikola Tesla – genije iz budućnosti“, predstavljena kao najveći umetnički projekat u modernoj istoriji Hrvatske.

Od 1. januara ove godine kad je Hrvatska s kune prešla na evro, na poleđini kovanica od 10, 20 i 50 centi nalazi se Teslin lik. U vreme kad se o ovom rešenju još raspravljalo, iz Srbije su se mogle čuti mnoge osude i negodovanja, najčešće da je reč o prisvajanju kulturnog i naučnog nasleđa srpskog naroda.

Međutim, Boris Milošević, tadašnji potpredsednik Vlade Hrvatske iz redova srpske zajednice, podržao je ovaj predlog i istakao da je Tesla simbol koji Srbe i Hrvate spaja s celim svetom.

„Građani Hrvatske su svojim glasovima odabrali da Srbin iz Hrvatske, koji se ponosio svojim rodom i domovinom, koji je ostao uvek veran svojoj baštini, tipičnoj krajiškoj, prečanskoj, bude na hrvatskoj evrokovanici kao jedan od simbola prepoznatljivosti Republike Hrvatske“, rekao je tada Milošević, dodajući da je ponosan i srećan što su upravo građani predložili ovo rešenje.

U zemlji u kojoj se pre 167 godina rodio Nikola Tesla mnogi njegovi sunarodnici ni danas, u 21. veku, nemaju struje. Nedaleko od skretanja s auto-puta ka Gospiću postavljena je tabla koja namernike upućuje na rodno mesto velikog genija. A malo dalje od nje još jedna, ona koja ističe drugog „velikana“ ovih prostora – Antu Starčevića, „oca domovine“, sa svom simbolikom koju nosi.

Ta dva prizora pored puta slika su i odnosa prema Nikoli Tesli i prema preostalim Srbima koji danas još žive u Hrvatskoj i njihovoj ukupnoj baštini.

Na pravoslavnom groblju Jasikovac u Gospiću tek pre nekoliko godina obnovljeni su spomenici Teslinim roditeljima, nakon višedecenijskog propadanja i opasnosti od urušavanja, i to na inicijativu paroha gospićko-smiljanskog i zahvaljujući pomoći pojedinaca. Dakle, bez podrške onih institucija koje Teslu danas brendiraju. A mnogo godina očekivani spomenik Nikoli Tesli u Gospiću potpisan je isključivo latiničnim pismom. Od pisma Nikole Tesle i njegovih sunarodnika ni slova.