Zvuči potpuno neverovatno, ali na fotografiji koja je pred vama su – saborci naših predaka. Da, stvarno. Ovi ljudi su se sa Srbima zajedno borili u Prvom svetskom ratu. I to rame uz rame.
Sledi kratka priča o njima, ne zato što je, eto, fotografija zanimljiva, već zato što je red da znamo za dve hiljade neobičnih junaka sa Solunskog fronta.
Od 1916. do 1918. na Solunskom frontu su, uz naše pretke, učestvovale i savezničke snage, a bilo je tu i nekoliko jedinica iz (tada francuske) Indokine. Na fotografiji su saborci srpske vojske već iz maja 1916. – i to pripadnici 1. i 2. bataljona vijetnamske lake pešadije. Imajući u vidu da se ta zemlja do 1945. zvala Anam, u pitanju su „tiraljeri (lako-pešadinci) anamiti“, a upravo su i okom kamere „uhvaćeni“ tokom predaha pokraj Soluna.
Prvi bataljon tiraljera anamita, odnosno vijetnamske pešadije, bio je pod komandom majora Fijerara (hvala francuskom Institutu za uporednu strategiju na ovom podatku), koji je kao oficire imao četiri poručnika i dva potporučnika. Uglavnom, taj bataljon od oko hiljadu boraca došao je u pomoć Srbima već 10. maja 1916. Najpre je bio u kampu u Topsinu, oko 22 kilometara od Soluna, a od januara 1917. se kretao od Verije, Kočana, Serevije, Larise, Timrosa, u junu bio odgovoran za Trikala okrug, a 1917. se pridružio našim precima u oslobođenom Bitolju. U zapisima koje su Vijetnamci sačuvali piše da su u oktobru prvi put borili („blizu ohridskog jezera, sa 175. pukom“), te da su potom u julu 1918. „druga i treća četa, sa mitraljeskim odeljenjem odbili napad Austrijanaca“ (biće pre da su u pitanju bili okršaji s Nemcima iz 302. nemačke divizije, sastavnog dela 11. nemačke armije, ali to sad i nije toliko važno), a da su, posle povlačenja italijanskih snaga, odbili i tri napada Bugara 25. avgusta te godine. Usledili su nešto mirniji, više stražarski nego ofanzivni dani u blizini Struge, a Solun su napustili tek 30. januara 1919, i to – pravac za Rijeku, ali… to je neka druga priča.
Drugi bataljon tiraljera anamita koji je stigao u Solun takođe u maju 1916, bio je nešto iskusniji, jer su se novajlijama od početka (prvog dana nove godine) pridružili već utrenirani vojnici trećeg bataljona. Čim su stigli u Solun, 17. maja su odmenili alžirske snage u rovovima. U avgustu su postali deo francuskih „snaga kod Strume“ zajedno sa afričkim bataljonom i jednim eskadronom konjaninika, ali su junaci ove priče – imali i neke… svoje priče.
Tako su Vijetnamci iz drugog bataljona tokom izviđanja leve obale Strume ugledali bugarski rov, napali ga i – zarobili 15 neprijateljskih vojnika. Zamisli, Bugarin si, napadneš Srbiju – a zarobi te Vijetnamac. Pa, stvarno…
Elem, junaci ove priče su potom dobili prekomandu, pa su od novembra 1916. motrili na područja prema Albaniji, odakle su se, kao pomoć austrougarsko-nemačko-bugarskim snagama, neki lokalni moćnici organizovali da napadaju savezničke trupe. Drugi bataljon tiraljera anamita je odmah u decembru, severno od jezera Malika (inače isušeno 1953.), zauzeo jedno malo selo (Visavec), da bi u januaru tu, južno od ohridskog jezera, napao i zauzeo selo Veliterne, a u aprilu na okolnim obroncima dočekao veći albanski napad i kontranapadom ga potpuno razbio. I, nakon još nekih akcija, Vijetnamci su, zajedno sa srpskom vojskom, krenuli u proboj Solunskog fronta 1918, a „pobrinuli su se“ za prostor između dva jezera, Ohridskog i Prespanskog.
Tačan broj poginulih tiraljera anamita na Solunskom frontu nije poznat, ali, od francuskog Instituta za uporednu strategiju je, tokom istraživanja za nastavak knjige „Gvozdeni puk“, dobijen podatak da je oko 43.000 Vijetnamaca imalo status borca u Prvom svetskom ratu, a da ih je stradalo 1.123. To je oko 2,6 odsto. Imajući u vidu da su oko 2.000 tiraljera iz Anama, odnosno Vijetnama, bili saborci naših predaka koji su ispred Soluna glasno maštali o slobodi – ako ih je i tamo 2,6 odsto stradalo, logika kaže da je mrtvih onda bilo 52. Međutim, ne treba tek tako uzimati zdravo za gotovo ovu računicu, jer su na Zapadnom frontu mnogi Vijetnamci služili u brojnim drugim rodovima vojske, a „veoma često“, kako kažu u pomenutom Institutu, u neborbenim jedinicama (sanitet, vozači, inžinjerija…), a u Solun su stigli samo borci iz Anama. Dakle, može biti da ih je za slobodu Srbije poginulo i više od 52, pomislio sam kada sam istraživao ovu priču i onda pogledao podatke sa Zejtinlika. Svi znamo koliko je to groblje bitno za nas, naravno, ali – da li ste znali da je tamo više sahranjenih vojnika Francuske (8.089) nego Kraljevine Srbije (oko 7.500)? A među onim francuskim grobovima je „… 398 grobova tiraljera anamita i Madagaskaraca…“
Bog duše da prosti svima pomenutima i nepomenutima u ovoj priči koji su pomogli da srpska vojska izdrži 1916, 1917. i 1918. na Solunskom frontu, a onda krene u juriš – kojim nas i danas podseća na snagu vere, ljubavi i neodustajanja.
Hvala svima njima, a hvala i svima koji doprinose da knjiga „Gvozdeni puk“ uskoro ponovo ugleda svetlost dana. Ako želite i vi da pomognete da ova ideja nastavi da živi, možete i sami da to učinite. Na primer, na mesečnom nivou putem ove, platforme Patreon https://www.patreon.com/gvozdenipuk na kojoj se upravo nalazite, ili na neki od načina koje možete pronaći na www.gvozdenipuk.rs
Prosto… Da ne zaboravimo ko smo.
I ko je bio uz nas kada je bilo baš teško.
Autor: Darko Nikolić
Izvor: Patreon
