U Evropi se povećava broj slučajeva takozvanih „slapp“ tužbi, čija je svrha da političari i kompanije zaplaše nezavisne novinare, aktiviste, nevladine organizacije i kritički nastrojene intelektualce.
Najveći broj takvih tužbi podnosi se u Poljskoj, dok je Srbija na 10. mestu od 35 posmatranih evropskih država, pišu portali VOICE i Autonomija.
„Slapp“ (Strategic Lawsuits Against Public Participation), odnosno strateške tužbe protiv javnog istupanja, označavaju tužbe koje su usmerene kao pritisak na medije i pojedince da bi ih odvratili od kritičkog istupanja.
Cilj tužioca nije da dobije obeštećenje i pravdu na sudu već da zaplaši tuženog i izloži ga trošku dok ne odustane od daljeg pisanja i izveštavanja.
Na meti „slapp“ tužbi su najčešće novinari, medijske organizacije, urednici, aktivisti i nevladine organizacije, a najčešće ih pokreću kompanije i političari.
U 2022. godini u Evropi je zabeleženo 570 slučajeva „slapp“ tužbi, a u ovoj godini do sada je već bilo 820 slučajeva prema podacima CASE koalicije, mreže organizacija koja od 2019. godine sarađuje sa Amsterdamskim pravnim klinikama s ciljem da evidentira i analizira „slapp“ slučajeve širom Evrope, navode VOICE i Autonomija.
U Evropskoj uniji na vrhu je Poljska sa 128 „slapp“ tužbi, nakon čega slede Malta sa 88 i Francuska sa 76.
„Slapp tužbe zapravo predstavljaju zabrinjavajuću pretnju demokratiji širom Evrope“, naveli su iz CASE koalicije.
U Srbiji je u poslednjih godinu dana zabeleženo 28 „slapp“ tužbi, a ispred nje u regionu su Hrvatska sa 54 slučaja, Bosna i Hercegovina sa 43, kao i Slovenija sa 42.
U Severnoj Makedoniji registrovano je pet slučajeva, dok jedino u Crnoj Gori nema registrovanih takvih tužbi, navodi Autonomija.
Istraživačica na Evropskom univerzitetskom institutu EUI (European University Institute) Paulina Milevska iz Poljske kazala je da u toj zemlji vladajuća partija koristi „slapp“ tužbe protiv nezavisnih medija i aktivista, kao i svih koji iznose drugačije mišljenje i kritike na račun vlasti.
Prema njenim rečima, u Poljskoj i Mađarskoj „slapp“ tužbe vlasti koriste kao metod za uništavanje nezavisnih medija.
Milevska je za VOICE i Autonomiju kazala da najveći poljski dnevni list „Gazeta Viborča“ ima trenutno preko 90 „slapp“ tužbi pokrenutih od strane Ministarstva pravde, zamenika premijera Jaroslava Kačinjskog i funkcionera vladajuće partije Pravo i Pravda, čiji je Kačinjski lider.
Navela je da je i veliki broj „slapp“ postupaka protiv aktivista, a jedan od najpoznatijih slučajeva bio je “Atlas mržnje“, mreža za podršku LGBTQ, koja je bila izložena velikom broju „slapp“ tužbi.
U tekstu se navodi da, prema direktivi na kojoj EU radi, u budućnosti će možda sudovi odmah odbacivati „slapp“ tužbe, ali dok ta direktiva ne stupi na snagu, proći će bar još nekoliko godina.
