U nekadašnjoj zajedničkoj državi VELEBIT je bio najduži planinski lanac, masiv koji sa primorske strane krasi krš, a sa kontinentalne strane guste šume i planinski pašnjaci.
Današnja hrvatska vlast reklamira ga u EU kao svojevrsan park prirode idealan za ekstremne sportove kao trčanje u divljini, planinarenje, speleološke izazove, alpinizam, vožnju bicikla uređenim stazama!
Jednom rečju dar božiji u današnjem betonskom svetu da se posetilac rekreira, nadiše čistog vazduha i čio i oran vrati radnim obavezama u veliki grad!
Premrežen je raznim vidljivim oznakama za ovo i ono, obavezno na engleskom jeziku, samo nema nijedne oznake da se tu nalazi mesto gde ptice ni danas ne pevaju, udolina gde je u NDH bio hrvatski logor za likvidaciju Srba, zloglasno JADOVNO!
Već krajem aprila 1941.godine tu su planski dovođeni Srbi iz cele novostvorene NDH, od Sremskih Karlovaca do Mostara – srpski činovnici, policajci, žandari, učitelji, nekadašnji stranački prvaci, naročito srpski dobrovoljci iz Velikog rata, tu su doživeli strašan kraj.
Puna 132 dana radila je ta fabrika smrti bez zastoja, čak je bila organizovana i svojevrsna škola klanja, gde su mlade ustaše učile praktično kako se to radi, nožem, maljem, sekirom, a kraške jame u blizini logora bile su prirodne skrivene grobnice, obrasle grmljem i rastinjem u nenaseljenom kraju, gde su i retka naselja bila podalje, a toga leta ni čobani sa stadima nisu navraćali, i oni su kao i ptice izbegli podalje.
Samo iz jedne jame izvađeno je šesnaest kubika kostiju, što odgovara brojki od oko 40000 ljudi, ali tu ima više bezdani koje su punjene leševima, ali nisu istražene!
Pored Srba, tu su svoj kraj našli i brojni među zagrebačkim Židovima, dok su se u njihove vile i stanove useljavali povratnici-ustaše iz Italije i Mađarske, kao zaslužni građani novoproglašene države.
Julski ustanak Krajinskih Srba prekinuo je dalji bezbedni dovoz Srba i Židova železnicom, a odluka talijanske okupacione vlasti da ponovo zaposedne drugu okupacionu zonu potpuno je prekinula te transporte.
Ustaše su zato na brzinu poklale sve logoraše na ostrvu Pag kao svojevrsnom depandansu logora Jadovno, pritom spaljujući leševe, te je upravo to potaklo talijansku vojsku da formira službenu komisiju, i izvrši asanaciju terena.
Tako je zapravo nastao prvi službeni zapis o ustaškim zverstvima, jer je lekar Stazzi Dr. Santo detaljno opisao nalaz na leševima, pa potaknut strahotama prikupio i saznanja o dolasku žrtava na PAG, gde su dospeli preko Gospića kao stvarnog odredišta svog poslednjeg putovanja u teretnim vagonima, sa tretmanom gorim od stoke!
Posle pobede nad hrvatskim klerofašizmom, proglašeno „bratstvo-jedinstvo“ cementiralo je svaki pokušaj pojedinaca da detaljnije istraže sudbinu žrtava.
Tek je u leto 1961.godine, organizovano na Jadovno najavila dolazak velika grupa majki, žena i sestara pobijenih Srba iz slavonskog mesta Grubišno Polje, koje su zahtevale da obeleže dvadesetogodišnjicu stradanja svojih najmilijih, koji su pobijeni samo zato što su bili Srbi, pravoslavne vere!
Drugovi kroatokomunisti su na sve načine otežavali akciju podizanja spomenika na mestu logora JADOVNO, uporno zabranjujući dolazak pravoslavnog sveštenika i obred parastosa žrtvama, kao tobožnji pokušaj rušenja „bratstva -jedinstva“!
Tek je u leto 1990.godine, pre početka sukoba sa Srbima u navodno mladoj demokratskoj Hrvatskoj, održano opelo žrtvama koje je služio tadašnji vladika Gornjokarlovački u prisustvu veće grupe rodbine žrtava.
Građanski rat u Hrvatskoj i događanja sa „BLjESKOM“ i „OLUJOM“ potpuno su onemogućila ponovni parastos i organizovano održavanje sećanja na nevine žrtve.
Tek 2010.godine ponovo je pokrenuta akcija pronalaženja lokacije samog logora JADOVNO, pošto je lokalna vlast u Gospiću službeno izjavila da nema nikakvih saznanja o mestu koje se traži.
Iako u dubokoj starosti, dr ĐURO ZATEZALO, istraživač u regionalnom dokumentacionom centru u Karlovcu, odveo je članove istraživačkog tima iz Beograda na Velebit, i uprkos potpuno izmenjene slike okoline logora (jer su iz šumarije Gospić planski sekli šumu u okolini da promene vizuelnu sliku), pronašao je samu lokaciju i ostatke miniranog spomenika, pošto su mlade ustaše po drugi put ubijale i samo sećanje na Srbe, tokom oružanog sukoba!
Svake godine na prigodni parastos dolaze potomci žrtava, a lokalna vlast se uporno trudi da im oteža posetu kako bi odustali, jer u samom Gospiću žive brojni potomci nekadašnjih koljača sa Jadovnog, koji su jelte uzorni katolički kršćani, koji su samo bili „ekolozi“!
A VREME JAČA SEĆANjE ……………
Napisao Vladimir FROLOV
