Zaštita srpskog kulturnog i duhovnog nasleđa na Kosovu i Metohiji u velikoj meri zavisi od međunarodne zajednice i njihovih obećanja i obaveza napisanih u konvenciji svetskog nasleđa Ujedinjenih nacija 1976. godine
Međunarodna naučna konferencija „Etničko-religijski problemi na Balkanu: teorija, praksa i politika” održana je u Sofiji u Bugarskoj u organizaciji Instituta za Balkanske studije Bugarske akademije nauka i Harvard univerziteta (SAD). Institut za Balkanske studije Bugarske akademije nauke osnovan je 1964. godine odlukom Saveta ministara Narodne Republike Bugarske. Glavni zadatak instituta jeste obrazovanje i istraživanje jezika, istorije, kulture i modernog razvoja Balkana.
Učesnici konferencije bili su profesori i stručnjaci koji se bave pitanjima vezanim za Balkan iz SAD, Velike Britanije, Srbije, Austrije, Azerbejdžana, Nemačke, Mađarske, Hrvatske, Crne Gore, Bosne i Hercegovine, Švajcarske, Turske i zemlje domaćina.
Prof. dr Nađa Bođajev jedna od glavnih organizatora konferencije Instituta za Balkanske studije Bugarske akademije nauka, istakla je važnost sagledavanja Balkanskog etničkog i religijskog prostora sa istorijskog stanovišta. Veliki broj učesnika se bavio istorijskim problemima na Balkanu, kao i savremenim kretanjima ka evropskim integracijama, o kojima je govorila prof. dr Jasminka Simić sa Fakulteta političkih nauka Univerziteta u Beogradu. Mogla su se čuti predavanja o slobodi izražavanja u multietničkom društvu prof. dr Metjua Kramera sa Kembridž univerziteta; političkim protestima i etničkim konfliktima na Kosovu prof. dr Marka Kramera sa Harvard univerziteta, do ruskog uticaja u Grčkoj sa religijskog, političkog i kulturnog aspekta prof. dr Golfa Aleksopulosa sa Univerziteta Južne Floride.
Autor ovog teksta, koji je učestvovao na panelu sa gore pomenutim predavačima, govorio je o duhovnom i kulturnom nasleđu Srbije u periodu nakon Drugog svetskog rata, istakavši da je glavni istorijski temelj očuvanja srpskog etničkog identiteta Srpska pravoslavna crkva (SPC). Nakon Drugog svetskog rata Titov komunistički režim je uništavao i konfiskovao mnogobrojna imanja Srpske pravoslavne crkve (preko 1.180 crkvenih imanja i fondova i preko 70.000 hektara zemljišnih poseda); crkveni fondovi su bili nacionalizovani, sveštenstvo je izgubilo plate i penzije. Za razliku od Kraljevine Jugoslavije, komunistička vlast nije imala nikakve obaveze prema SPC. SPC je dobila pomoć od države samo ako su njeni sveštenici sarađivali sa državnom vlašću.
Ona je gledala na religiju na marksističi način kao na „ostatak prošlosti” koju treba staviti na marginu društva. Jedan od metoda koje je nova vlast primenjivala je usađivanje materijalističkog pogleda na svet kako bi uticaj religije bio eliminisan.
Manastir Visoki Dečani na Kosovu i Metohiji je 1946. godine bio korišten kao dečji rekreativni centar, lokalna pošta i centar za mlade. Gračanica manastir je imao sličnu sudbinu koristeći posed za lokalni Narodni savet, Narodni front, Antifašistički front žena i različite pionirske organizacije, priredbe i druge događaje. Bio je samo jedan monah u manastiru koji je imao jednu prostoriju i kuhinju koja je korištena za manastirsku administraciju. Kasnije je Jugoslovenska narodna armija preuzela manastir i koristila kao skladište.
Otac i dr Savo B. Jović smatra da je komunističi režim ubio oko 400 sveštenih lica, a 700 je bilo uhapšeno i zatvarano uključujući i njega koji je proveo pet godina u zatvoru.
Nakon raspada Jugoslavije, srpsko kulturno i duhovno nasleđe je postala stalna meta albanskih ekstremista na Kosovu i Metohiji. Kulminacija je NATO bombardovanje Srbije 1999. godine kada je preko 46 crkava i manastira Srpske pravoslavne crkve uništeno ili oštećeno i više od 250.000 Srba i drugog nealbanskog stanovništva proterano sa teritorije Kosova i Metohije. Za vreme martovskog pogroma 2004. godine preko 31 crkve i manastira na Kosovo i Metohiji koji su izgrađeni u periodu od 12. do 19. veka bili su uništeni ili oštećeni uključujući i one pod zaštitom Uneska, kao što je manastir Visoki Dečani. Više od 115 srpskih crkava i manastira na Kosovu i Metohiji je uništeno ili demolirano za vreme boravka Kfora, koji je imao zadatak da zaštiti srpsko kulturno nasleđe.
Zaštita srpskog kulturnog i duhovnog nasleđa na Kosovu i Metohiji u velikoj meri zavisi od međunarodne zajednice i njihovih obećanja i obaveza napisanih u konvenciji svetskog nasleđa Ujedinjenih nacija 1976. godine: „Pravo svake zemlje je da bude u potpunosti suverena i naslednik svojih kulturnih vrednosti koja su plod njene istorije i njena dužnost je da ih čuva kao blago koje predstavljaju neodvojivi deo kulturnog nasleđa čovečanstva.”
Veliki Sveti Vasilije je rekao: „Ono što razlikuje dobrog čoveka od lošeg je to što dobar čovek koristi ono što mu je Bog dao da čini dobro, dok loš čovek to isto dobro pretvara u zlo.”
Autor: Miloš Rastović, Istraživač na Djukejn univerzitetu u Pitsburgu, SAD
Izvor: Politika
