Ratnim zločinima i zločincima u Plavnu i Gruborima kod Knina 1995. godine nema ko da sudi
Komemoracija srpskim civilima, uglavnom starim licima, koji su ubijeni u pogromu “Oluja” 1995. godine, održana je juče u selu Plavno i njegovom zaseoku Grubori kod Knina.
Specijalni izaslanik predsednika Srbije za rešavanje pitanja nestalih lica u Hrvatskoj Veran Matić, ukazao je na činjenicu da za ove zločine do danas niko nije odgovarao. “Treba prekinuti zavet ćutanja koji je karakterisao suđenje za ovaj zločin u Gruborima. U presudi piše da su civili ubijeni samo zato što su Srbi, zgrade su paljene samo zato što u njima žive Srbi”, istakao je Matić, prenosi RTRS. On je istakao da se nekažnjeni zločini uvek vraćaju i nanose zlo. “Za sve naše zemlje važi isto – da se moramo izboriti sa zlom u našim redovima, da zločini moraju biti kažnjeni, javno i stalno osuđivani, moraju postati deo narativa naših institucija na svim nivoima”, poručio je Matić.
Đuro Grubor je rekao da je među poginulima bio i njegov brat, koji je jedini bio nešto mlađi, dok su ostalo bili stari ljudi. “Osećaj nije nimalo ugodan, međutim idemo na to da moramo oprostiti, ali ne smemo zaboraviti”, poručio je Grubor.
Potpredsednik hrvatske vlade Branko Bačić, koji je prisustvovao komemoraciji, poručio je da je svojim dolaskom hteo da izjavi saučešće porodicama poginulih u Gruborima. “To je civilizacijski gest koji moramo napraviti jedni prema drugima, razumeti koliko bola su zločini prouzrokovali porodicama stradalih kako bi to bio iskorak u građenju uključivog društva” naveo je Bačić.
Komemoraciji, koju su organizovali SNV i Vijeće srpske nacionalne manjine Šibensko-kninske županije, prisustvovali su i poslanik u Hrvatskom saboru Boris Milošević, potpredsednik Vlade Anja Šimpraga, gradonačelnici Knina i Drniša, šibensko-kninski župan, te ambasador Hrvatske u Srbiji.
Srpske civile u zaseoku Grubori ubili su pripadnici antiterorističke jedinice “Lučko” u sastavu Specijalne policije Hrvatske tokom akcije “Oluja obruč”, odnosno nakon akcije “Oluja”, 25. avgusta 1995. godine. Tada su ubijeni Marija Grubor (90) Miloš Grubor (80), Jovan Grubor (73), Jovo Grubor (65), Milka Grubor (51) i Đuro Karanović (41), a sve kuće u Gruborima su zapaljene. Neke su žrtve ubijene hicima iz vatrenog oružja, neke zaklane, a neke zapaljene u svojim kućama.
Oslobađajuća presuda bivšim pripadnicima hrvatske Specijalne policije zbog ratnog zločina u Gruborima Županijsko državno tužilaštvo u Zagrebu podiglo je krajem 2010. godine optužnicu protiv trojice bivših pripadnika hrvatske Specijalne policije zbog ratnog zločina u Gruborima. Franjo Drlje, koji je bio komandir grupe, Božidar Krajina i Igor Beneti optuženi su da su 25. avgusta 1995. godine u Plavljanskoj dolini, tokom akcije pretraživanja terena nazvanoj “Oluja obruč”, ušli u zaseok Grubori, ubili šest preostalih srpskih civila i zapalili sve kuće.
Županijski sud u Zagrebu je 2014. godine doneo je oslobađajuću presudu, jer je zaključio da nema dokaza da su Drlje i Krajina počinili zločin koji im se stavlja na teret. ” U Gruborima je počinjen strašan zločin, počinili su ga pripadnici ATJ Lučko. Ubijeni su nevini, stari ljudi ispred svojih kuća. Za to nema nikakvog opravdanja”, rekao je sudija Zdravko Majerović tokom izricanja oslobađajuće presude.
Vrhovni sud Hrvatske je 2016. godine, nakon žalbe Tužilaštva, ukinuo presudu i vratio predmet na ponovljeno suđenje, ali je ono 2016. godine ponovo završeno oslobađajućom presudom. Tu presudu hrvatski Vrhovni sud, potvrdio je 2019. godine.
Kako se zločin dogodio
Pripadnici ATJ Lučko u Grubore su ušli u sklopu akcije Oluja – Obruč, odnosno pripreme i osiguranja terena za najavljeno putovanje predsednika RH Franje Tuđmana iz Zagreba u Split, neposredno nakon završetka akcije Oluja.
Pripadnici ATJ Lučko spalili su Grubore te su ubijali stoku, a nakon Grubora spalili su susedno selo Ramljane. Pripadnici UN videli su požar i dim nad Gruborima, otišli su na lice mesta i prepisali registracije policijskih vozila koja su zatekli. Hrvatske vlasti ubrzo su počele zataškavati zločin, a službena tvrdnja je glasila da su Grubori bili jako “četničko uporište”, te da su žrtve posledica oružanog sukoba s pripadnicima ATJ Lučko. Međutim, uprkos tim zataškavanjima sudski je utvrđeno da u Gruborima 25. Avgusta 1995. Godine nije bilo oružanog sukoba. Nakon ubistva civila i paljenja sela zapovednici ATJ Lučko pisali su lažne izveštaje na zahtev svojih pretpostavljenih. U tim se izveštajima spominjao oružani otpor 8 do 10 neprijateljskih vojnika. U pisanju lažnih izveštaja učestvovao je zapovednik ATJ Lučko na terenu (nije osobno bio u Gruborima) Josip Čelić, a na sudu je izjavio da je drugi izveštaj pisao po diktatu Željka Sačića, tada zamenika zapovednika Specijalne policije, danas zastupnik u Hrvatskom saboru. I sam Sačić je bio obuhvaćen istragom u kojoj je njegov postupak izdvojen od ostalih.
Nakon toga 2015. Godine podignuta je optužnica, ali odlukom samog DORHa ona je odbačena i predmet je vraćen u istragu, koja je nakon roka od 5 godina završila u zastari. Lažni izveštaji pisani su nakon što su predstavnici međunarodne zajednice videli i utvrdili da su Grubori spaljeni i da su ubijeni civili, a njihova je svrha bilo prikrivanje odgovornosti zapovednika i neposrednih počinilaca. Istraga o zločinu počinjenom u Gruborima započela je tek 2009.godine. 2010. Godine za zločin su optuženi pripadnici ATJ Lučko Frano Drljo, Božo Krajina i Igor Beneta. Beneta koji je bio u bekstvu, prema službenoj informaciji, a koju nezavisne organizacije ne smatraju uverljivom, počinio je samoubistvo. Prvom prvostepenom presudom Županijskog suda u Zagrebu iz 2014. Godine Drljo i Krajina su oslobođeni. Vrhovni sud vratio je predmet na ponovno postupanje istom sudu, ali potpuno izmenjenom veću i ono je optužene presudom iz 2016. Godine oslobodilo. Vrhovni sud potvrdio je oslobađajuću presudu u septembru 2019. Godine. Županijski sud je zaključio a Vrhovni sud potvrdio da je među svedocima na delu bio čvrst zovet ćutnje. Utvrđeno je i da je kompletna zapovedna linija ”propustila preduzeti dužne radnje” kako bi se otkrili počinitelji, a umesto otkrivanja odgovornih za ubistvo civila “samo zato što su bili Srbi” i paljenju kuća “samo zato što su u njima živeli Srbi, na delu je bila sramna konstrukcija o izmišljenom “četničkom napadu” i bešćutno ignorisanje ratnog zločina protiv civilnog stanovništva. Sudskim putem utvrđeno je da se radi o kaznenim delima – zločinu protiv čovečnosti i kršenju zakona i običaja ratovanja.
Selo Plavno prema popisu stanovništva 1991. godine imalo je 1720 stanovnika, a njih 1708 izjasnilo se kao Srbi. Prema popisu stanovništva 2011. godine u Plavnom živi 253 stanovnika. Većina stanovnika selo je napustila 4. avgusta 1995 godine. Hrvatska vojska ušla je u selo dva dana kasnije. Hrvatski helsinški odbor u svom izveštaju navodio da je u selu ubijeno 16 ljudi. Mnogi od njih ubijeni su neposredno nakon ulaska Hrvatske vojske u Plavno. Među žrtvama bilo je više veoma starih ljudi, i muškaraca i žena u dobi od 87 do 97 godina. Većina žrtava ubijeno je hicima iz vatrenog oružja, ali pojedine žrtve ubijene su veoma brutalno. Među žrtvama bila je i osoba sa invaliditetom, i osoba s intelektualnim teškoćama, navodi HHO. Bio je i jedan Musliman: Dokumentaciono informacioni centar Veritas navodi 33 žrtve u Plavnom za vreme i nakon Oluje. Selo je opljačkano i spaljeno. Kuće u Plavnom i njegovim zaseocima paljene su i pljačkane krajem avgusta i početkom septembra 1995. Godine, a u tome su učestvovali pripadnici Hrvatske vojske ili osobe u uniformama Hrvatske vojske. O pljačkama i paležu izveštavali su međunarodni posmatrači. Oni su beležili oznake na uniformama HV koji su pljačkali stoku, nameštaj, građevinski materijal i drugu vrednu imovinu. Slučajevi maltretiranja, pljačkanja i pretnji preostalim stanovnicima Plavnog beleženi su i sredinom 1996.godine, gotovo godinu dana posle Oluje. U selu i okolini je uništena i javna infrastruktura. HHO navodi da su telefonski stubovi i žice sistemski rušeni i odvoženi, a samo selo je nekada imalo tri stotinjak telefonskih priključaka. Da nije kamenito, preorali bi ga, da se niko nikad ne vrati.
