Prelepo neobarokno zdanje sa zvučnom adresom Terazije 34 Beograđani znaju pod brojnim imenima – Krsmanovićeva kuća, Zgrada SHS, Zgrada Protokola… Ipak, oni koji se prolazeći pored nje, zaustave i pročitaju neke od tabli, osim imena saznaće i ovo – 1. decembra 1918. godine u njoj je proglašeno ujedinjenje Srba, Hrvata i Slovenaca i stvorena država koja će kasnije poneti naziv Jugoslavija!
Kada je, krajem 19. veka podignuta kuća na adresi Terazije 34 Beograđani su je, sa divljenjem i pomalo zavisti, opisivali kao “mali dvorac neobaroka”. Sa osnovom od neverovatnih 30 metara, bogato dekorisano spolja i iznutra i sa velelepnom dvorišnom terasom sa stepeništem, ovo zdanje je zaista i bilo pre dvor nego “obična” gradska kuća.
Silom prilika – dvor
Kuća je sagrađena 1885. godine kao dom za beogradskog trgovca Jocu M. Markovića. Tri godine kasnije, raskošna vila došla je u posed poznatog trgovca, izvoznika šljiva i soli Alekse Krsmanovića. On je tu živeo sve do smrti 1914. a zgradu, kao i sve što je imao, poklonio je državi i zaveštao srpskom narodu.
Nakon Prvog svetskog rata kuća na Terazijama 34 dobila je svog najpoznatijeg stanara – zato što su tokom okupacije svi dvorovi u Beogradu bili porušeni ili oštećeni, tu je sve do 1922. godine živeo regent Aleksandar I Karađorđević.
Kuća je tako postala zvanična kraljevska rezidencija, pa je tako došlo do toga da princ, koji je u tom trenutku zamenjivao obolelog kralja Petra I, baš na ovom mestu, u balskoj dvorani 1. decembra 1918. godine pročitao proglas o ujedinjenju Srba, Hrvata i Slovenaca u zajedničku državu i tako stvori državu koja će kasnije poneti naziv Jugoslavija.
Burna istorija sve do današnjih dana
Jednom kada su prestonički dvorovi popravljeni i izgrađeni , a regent se iselio ,Krsmanovićeva kuća za dugi niz godina menjala je namene – bila je restoran “Kleridž”, pa Autoklub, u suterenu se nalazio bioskop “Adrija”, a od 1934. godine pa sve do Drugog svetskog rata tu je bio smešten i Savez sokola Kraljevine Jugoslavije – organizacije koja je brinula o moralnom i fizičkom vaspitanju građana kraljevine Jugoslavije.
Za vreme okupacije zdanje postaje luksuzna kantina osoblja nemačke Uprave Beograda, a posle rata biva nacionalizovano.
Nakon toga, Krsmanovićeva kuća dobija namenu po kojoj je najveći broj starijih Beograđana i danas pamti – u naredne tri decenije, ovde je bio smešten Protokol Državnog sekretarijata za inostrane poslove Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije i Diplomatski klub, pa se i ustalio naziv “Zgrada Protokola”. Godine 1964. godine zgrada je upisana u Registar spomenika kulture.
Godine 1979. Protokol je iseljen sa ovog mesta, a zdanje je 1987. rekonstruisano i namenjeno Klubu privrednika i banci. U godinama koje su usledile ovde je bilo sedište i nekih stranih kompanija.
Ova zgrada, burne istorije, jedno vreme je bila “Kuća kulture”, prostor Fakulteta za medije i komunikacije rezervisan za izložbe, presničke večeri i ostale programe kulture, a od nedavno je ponovo u ugostiteljskim vodama jer je tu smešten restoran “Kod dvoglavog orla”.
Izvor: dnevno.rs
