Zahvaljujući saveznicima (Velikoj Britaniji, SSSR i SAD), JVuO je izdata i oslabljena, dok su Titovi partizani podržani i pomognuti svim mogućim sredstvima.
Nakon četvorogodišnje borbe sa svim okupacionim i izdajničkim vojskama i bandama, JVuO je u jesen 1944. došla u situaciju da bude napadnuta od Crvene Armije u istočnim područjima okupirane Kraljevine Jugoslavije. Đeneral Draža Mihailović donosi jedino moguću odluku – povlačenje svih jedinica u istočnu Bosnu, dok Crvena Armija ne prođe kroz Juogoslaviju na putu ka Berlinu. Nakon brojnih problema i sukoba sa partizanima, ustašama i Vermahtom, jedinice JVuO se grupišu u sjeveroistočnoj Bosni. Tako je počela Bosanska golgota.
Možda je predlog Pavla Đurišića da se JVuO grupiše u CRnoj Gori bio bolji? Tu bi sigurno imali bolju poziciju i vezu sa „saveznicima“ preko mora, ali ne može se znati kako bi to završilo.
U proljeće 1945. Đeneral Mihailović procjenjuje da se JVuO više ne može održati u Bosni. Bolesti, ranjavanja, glad i stalne borbe sa komunistima i ustašama uz nedoostak municije i opreme prijetili su da unište vojsku. Odlučeno je da se preko centralne Bosne pokuša proboj ka Srbiji. Tu je došlo do neslaganja u komandi i dio jedinica pod vođstvom Dragiše Vasića i Pavla Đurišića kreće u proboj prema Sloveniji. Većina pregrupisane JVuO kreće preko centralne Bosne. Proboj je počeo početkom aprila a završio početkom maja 1945. Išlo se pod konstantnom borbom uz nedostak svega, dok su komunisti imali sve i svašta. Tukli su avijacijom i artiljerijom izmorene i desetkovane nacionalističke snage.
JVuO je nastupala u sledećoj formaciji:
Grupa potpukovnika Dragutina Keserovića (dijelovi Timočkog i Požeškog korpusa)
Grupa potpukovnika Dragoslava Račića (dijelovi Majevičkog i Cerskog korpusa)
Grupa majora Nikole Kalabića (dijelovi Požeškog, Posavinskog i Trebavske brigade)
Avalski korpus, pod komandom potpukovnik Sveta Trifkovića
Grupa komandosa, pod komandom pukovnika Dragoslava Pavlovića
Đačka grupa, pod komandom potpukovnika Miodraga Paloševića
Vrhovna komanda
… jačine do 15 000 izmorenih i bolesnik vojnika.
Napadale su ih partizanske snage tadašnje Jugoslovenske Armije (partizani su tokom rata više puta mijenjali ime, zadnja promjena je bila iz NOVJ u JA 1. marta 1945.) jačine preko 20 000 vojnika sa najnovijim naoružanjem, dovoljnom količinom opreme i municije, avijacijom, artiljerijom, kao i svom operativom i logistikom koju su sačinjavale: 38. divizija (17. brigada, 18. brigada, 21. brigada), bosanska brigada KNOJ-a, uz pomoć dijelova 3. Sandžačke i 21. brigade…
Završna bitka odigrala se na planini Zelengori 12. i 13. maja 1945. godine. Zelengora je bila bojište još dva puta tokom rata, prvo u ljeto 1942. kada su jedinice Pavla Đurišića protjerale partizane iz Crne Gore preko nje i u ljeto 1943. kada je vojno nesposobni J. B. Tito u paničnom strahu bježeći od Nijemaca iz Crne Gore na kraju operacije «Švarc» zaveo svoju vojsku u kanjon Sutjeske u podnožje Zelengore, gdje su žestoko postradali a vojnički bili uništeni (to je bila inače jedina prava borba partizana sa okupatorom tokom rata).
Kretanje-snaga-JVuO-1945
Opkoljene snage izmučene JVuO su pružale junački otpor napadačima iz nadmoćnije JA. Vojnici JVuO su imali čak vrlo malo municije, a naročito je nisu imali za ono malo automatskog oružja, a o topovima i avionima se nije moglo ni misliti. Tukla je komunistička artiljerija i avijacija srbske mučenike, koji su ginulu na obroncima i visovima srbske Zelenogre. Komunistička pješadija, brojno nadmoćnija, pucala je bez prestanka iz sveg raspoloživog naoružanja. Ginuli su najbolji srbski sinovi, oni preostali nakon svih borbi. Umirali su u borbi pričešćeni kraljevi vojnici. Njihov izbor je bio i ostao SLOBODA ILI SMRT. Žalili su jedino što nemaju dovoljno municije da pošalju što više komunista u pakao.
Padali su jedan za drugim posledlji srbski oficiri i vojnici, oni koji su PRVI podigli ustanak u okupiranoj Evropi, koje je predvodio PRVI GERILAC Evrope, najbolji ratni komandant 1942., najodlikovaniji srbski oficir, spasitelj saveznika u sjevernoj Africi, primjer slobodarstva i junaštva.
Kada se borba završila 13 maja. iz obruča su se uspjele probiti samo male grupe (desetine, petorke i trojke) na čelu sa đeneralom Mihailovićem. Komunisti su sledeće jutro izbrojali tijela preko 9000 izginulih četnika. JVuO nakon ovog poraza vojno nije postojala. Ostale su samo grupe koje su pružale otpor i nakon hvatanja i ubijanja đenerala Draže.
Svijet i Evropa su svjesno i namjerno žrtvovale ostatke jedine legitimne vojske na Balkanu tokom Drugog svjetskog rata jer su imali novi zli plan za srbski narod i Jugoslaviju.
Osim veoma teške situacije na terenu i izdaje saveznika, krivica za stradanje JVuO pripada i komandantima JVuO, koji nisu dobro procijenili vojnu i političku situaciju krajem rata. Mada ni sada nije lako odrediti šta su tačno mogli uraditi da prođu bolje. U svakom slučaju, to je bila nacionalna vojska, vjerna svojoj zakletvi do smrti i borila se veoma hrabro.
VJEČNAJA PAMJAT borcima protiv fašizma, nacizma i komunizma.
S VJEROM U BOGA ZA KRALjA I OTADžBINU
Slava đeneralu Draži Mihailoviću
Igor Vojinović,
profesor istorije
Izvor: Facebookreporter
