Najveća prepreka etničkom inženjeringu u Crnoj Gori su istorijske činjenice koje jasno svedoče da današnji prostor Crne Gore Srbi naseljavaju duže od jednog milenijuma. Ovo je tekst o tome
Od dolaska komunista na vlast 1945. godine, nad Srbima u Crnoj Gori se vrši asimilacija. Taj proces, samo još ekstremije, je nastavio režim Mila Đukanovića. Glavni cilj je bio da od Crne Gore – koja je istorijski bila srpska i pravoslavna – bude stvorena neka nova Crna Gore koja bi bila – antrisrpska.
Najveća prepreka tom etničkom inženjeringu su istorijske činjenice koje jasno svjedoče da današnji prostor Crne Gore Srbi naseljavaju duže od jednog milenijuma. I upravo o tome je ovaj tekst – o milenijumskom prisustvu Srba na teritoriji koja se kroz istoriju nazivala raznim imenima, a danas se zove Crna Gora.
Svojatanje Duklje
Iako danas sledbenici Mila Đukanovica svojataju Duklju, nazivajući je prvom crnogorskom državom, istorijske činjenice nam govore suprotno. Da su srednjovjekovnu državu Duklju dominatno naseljavali Srbi, direktno potvrđuju dokumenta od devetog do trinaestog vijeka. Pa tako, franački hroničar Ajnhard u svojim Analima iz prve polovine devetog vijeka, opisujući ustanak panonskog kneza Ljudevita(818-823), pominje njegov bijeg Srbima, „narod za koji se kaže da posjeduje veliki dio Dalmacije”.
Jovan Skilica, vizantijski hroničar iz 11. vijeka, koji je zauzimao i značajne položaje u carstvu, u svom djelu pod nazivom Kratka istorija, koji obuhvata period od 811. do 1057. godine, pominjući vladara Duklje – Jovana Vladimira – kaže: „Jer dok je Trimalijom i obližnjim oblastima Srbije vladao Vladimir, po kćeri Samuilov zet, čovjek pravičan i miroljubiv i pun vrline, prilike u Draču su bile mirne”.
Takođe, samu Duklju, vizantijski izvori do kraja 11. vijeka češće zovu Srbijom. O ustanku Srba u Duklji protiv Vizantije, Jovan Skilica piše: „I Srbija, koja se posle smrti cara Romana bila odmetnula, ponovo se pokori. Jovan posla caru koji je boravio, kako rekosmo, u Solunu, 10 kentenarija zlata, ali brod, zahvaćen olujnim vjetrom, udari na ilirske obale i razbi se. Zlato prigrabi Stefan Vojislav, arhont Srba, koji je bio pre kratkog vremena pobjegao iz Carigrada i zauzeo zemlju Srba, protjeravši odande Teofila Erotika…”
Miroslavljevo jevanđelje – najstariji iluminirani rukopis srednjovjekovne Zete – pisano je za humskog kneza Miroslava (brata velikog župana Stefana Nemanje), ktitora crkve Svetog Petra u Bijelom Polju. Djelo koje predstavlja jedan od najljepših rukopisa na ćirilici. rađeno je na pergamentu sa inicijalima i minijaturama slikanim čistim bojama i pozlatom. Prepisano je osamdesetih godina 12. vijeka (oko 1180. godine). Ukrašeno je sa gotovo tri stotine inicijala i minijatura. Minijature sadrže elemente mediteranske ornamentike i elemente najstarije srpske likovne umjetnosti.
Testament gospodara Crne Gore, Đurđa Crnojevića, pisan je 22. oktobra 1499. godine a preveden je od zvaničnih organa Mletačkog senata 4. januara 1517. godine. Zvanični organi u Veneciji na više mjesta dosledno navode da je original testamenta pisan „na srpskom jeziku”.
Prvi srpski bukvar od 1597. godine je sastavio inok Sava. Bukvar je nastao u manastiru Gradište, u Paštrovićima, a štampan u Veneciji, u štampariji Đuzepe Antonija Ramacotija, 20. maja 1597. godine. U vrijeme nastanka prvog srpskog bukvara mitropolit crnogorsko primorski je bio Ruvim I (Njeguš) koji je stolovao od 1593. do 1640. godine.
U knjizi Pomen crnogorskih plemena u kotorskim spomenicima (XIV HѴІ vijek) nalazi se prilog iz 1591. godine u kojem se navodi da je ugovor pisan ćirilicom na srpskom jeziku.
U 1722. godini crnogorski glavari pišu protestno pismo mletačkom senatu u kojem se, između ostalog, kaže: „Mi smo hvaleći Boga cvijet ot vjere i ot zakona pravoga grčaskoga, jezika i slavnoga junaštva srbskoga”.
Slaveno-serbski narod
Vladika Danilo, rodonačelnik dinastije Petrović Njegoš, napisao je svojom rukom na rukopisnom Jevanđelju izrađenom na pergamentu, 12. marta 1732. godine, sledeće: „Danil, vladika cetinjski Njegoš, vojevodič srpskoj zemlji, kupi ovo svetoje jevangelije cenoju zlatnu 5 u Ivana Kaluđerovića s Risna, preneseno od zemlje moldavskije njekatorim kupcem. I semu mi od našega truda upravismo srebro – obraz Hristov i četiri jevanđelista i, s druge strane, pečah od srebra pet – u sve pečah 10 i priložih ga Patrijaršiji pećkoj hramu Voznesenija Hristova…”
Kada je vladika Sava Petrović Njegoš kupovao zemljište od Hasana Ibrahimbašića 1746. godine, na kraju dokumenta se između ostaloga, navodi sledeće: „Naški, po srpski pisa pop Mitar Rašković,a turski pisa Kaplan aga Omerćehaić”.
Mitropolit skenderijski, crnogorski i primorski Sava Petrović Njegoš, u pismu Moskovskom mitropolitu Platonu od 26. februara 1776. godine, piše o crnogorskom narodu kao o „slaveno-srbskom”, a sebe ubraja u „serbske arhijereje”. Tražeći da ih ruska carica Jekaterina i mitropolit Platon zastupaju kako se ne bi Grci miješali u „srbski nacion”, zaključuje da će na tome biti radosni „svi serbski arhijereji i sav serbski nacion”. Na kraju ističe da je ovu molbu prenio u ime „svih arhijereja slaveno-serbskih”.
Crnogorski glavari – u ime naroda Crne Gore – šalju odgovor kotorskom providuru Justijanu Boldu, od 24. oktobra 1756. godine, u kome se doslovice kaže da su Crnogorci „pravoslavne vjere hrišćanske i zakona svete crkve istočne, a roda časna i sveta slaveno-serbskoga”.
Mletačkom izvanrednom providuru, Pjetru Manju, 9. januara 1763. godine pišu crnogorski guvernadur Drago Vukotić, vojvoda Stijepa Martinović, vojvode Andrija Đurašković i ostali crnogorski građani, u kome traže da se molitve i liturgije pred Bogom u crkvi Svetog Luke u Kotoru vrše „po svojemu prirodnomu jeziku – slaveno-srbskomu”.
U Grlici, kalendaru crnogorskom za godinu 1835. godinu, objavljena je „Kratka istorija Crne Gore”, koju je napisao Sveti Petar Cetinjski. U odeljku osam – Žitelji – piše, između ostalog, sledeće: „Crnogorci su Slaveno-srpskog koljena – kao i Hercegovci i Bošnjaci – i prozvali su se tijem imenom, kao i ovi od mjesta u koemu žive”.
Pred odsudni boj protiv Mahmut-paše Bušatlije 1796. godine, Sveti Petar Cetinjski poziva svoje ratnike da dokažu da „u nama neugašeno srbsko srce kuca, srbska krvca vrije”.
Petar II Petrović Njegoš na kalendaru „Danica”, uz posvetu episkopu užičkom Nikiforu Maksimoviću o Đurđevdanu, na Lovćenu, ljeta 1833. godine stavi umjesto potpisa sledeće stihove:
„Srpski pišem i zborim
Svakom gromko govorim:
Narodnost mi Srbinska,
um i duša Slavjanska”.
Za vrijeme vladavine Njegoša na Cetinju je štampan Srbski bukvar 1836. godine, a 1838. godine Srbska gramatika. Godine 1848. mladi Njegoš će preko Matije Bana uspostaviti politički kontakt sa dinastijom Karađorđević, a zatim će planirati ustanak srpskog naroda u Bosni i Hercegovini – u vrijeme kada je zapadna i srednja Evropa bila uveliko zahvaćena revolucionarnim previranjima sa ciljem da se evropsko javno mnjenje stavi pred svršen čin.
Takođe, Njegoš je u razgovoru sa Matijom Banom izrekao svoju želju: „Srpstvo se najprije mora osloboditi i ujediniti. Ja bih onda otišao u Pećku patrijaršiju, a srpski knez u Prizren, pa da zajedno vladamo slobodnim narodom”.
Do organizovanja ustanka nije moglo doći zbog složenih geopolitičkih okolnoisti toga doba. Međutim, od svega navedenog najupečatiljivije, gotovo proročke su riječi koje je Njegoš uputio Matiji Banu 1850. godine: „Srbija je matica srpstva, bez nje nikad ništa”.
U Zakoniku Danila Prvog, knjaza i gospodara slobodne Crne Gore i brda, u članu 92. veoma precizno piše sledeće: „Iako u ovoj zemlji nema nikakve druge narodnosti do jedino srpske, i nikakve druge vjere do jedine pravoslavne istočne…”
Promena narodnosti
Kada se 1903. godine knjaz Nikola I Petrović Njegoš opraštao od katunskog vojvode Petra Stevanovog Vukotića, u tekstu govora, između ostalog, piše sledeće: „Taste mili moj, Petre Vukotiću! S čeva ravna srpska vojvodo!”, kao i „Katunjani jezgro Crne Gore, kao što je Crna Gora ponos cijeloga srpstva!”
U udžbeniku Čitanka za drugi razred osnovnijeh škola iz 1897. godine, za vrijeme nezavisne i međunarodno priznate države Crne Gore, djeca su učila od koga su i ko su. U ovom udžbeniku, između ostalog, piše sledeće:
„Djeco! Vas je Srbin rodio, pa stoga se vi Srbi zovete.
To ćete ime vi do smrti nositi, njime ćete se pred svijetom dičiti,
a ako ko naumi da vam mjesto njega drugo kakvo ime nametne –
vi ćete onda prije umrijeti, nego to dopustiti”.
Autor pomenutog udžbenika je bio Đuro L. Popović sa Cetinja, od Popovića iz Donjeg kraja, koji je bio prvi predsjednik školske komisije konstituisane 1892. godine i pisac 15 udžbenika i priručnika.
Dok u udžbeniku Zemljopis Knjaževine Crne Gore iz 1899. i Zemljopis Kraljevine Crne Gore iz 1911. godine piše da u Crnoj Gori žive Srbi, koji govore srpskim jezikom, većinom pravoslavne vjere, a ima ih nešto malo rimokatoličke i muhamedanske.
Prvi put u istoriji Crne Gore fašističke okupacione vlasti su u službenim ispravama 1942. godine promijenile narodnost. Umjesto srpske narodnosti, uhapšenim građanima su upisivali: „Nazionalita: montenegrina” (Nacija: crnogorska)
Onome ko nije prihvatio promjenu srpske narodnosti u crnogorsku – slijedio je progon od fašista iz okupirane Crne Gore. Tako je bivši sreski načelnik, Vojislav Pekić, na Cetinju – otac velikog pisca Borislava Pekića, dobitnika Njegoševe nagrade – samo iz tog razloga protjeran iz Crne Gore.
Na kraju, ovaj hronološki prikaz je jasna potvrda da je srpstvo u Crnoj Gori činjenica sa kojom se niko ne može sporiti. Građani Crne Gore na popisu imaju pravo da se izjasne kako hoće – to je njihovo demokratsko pravo. Ako se budu izjašnjavali po istorijskim činjenicama – onda je jasno da će Srbi biti najbrojnija etnička grupa u Crnoj Gori, a srpski jezik najdominatniji jezik u državi.
autor:Slaviša Batko Milačić je istoričar i analitičar iz Crne Gore. Ekskluzivno za Novi Standard.
