U 35. emisiji Razbuđivanje gost je bio Dejan Ranđelović decenijski čuvar našeg vojnog groblja u Češkoj Republici.
Dejan Ranđelović je Srbin koji je rođen 1966. godine u Zaječaru u Timočkoj Krajini, gde je odrastao, proveo detinjstvo i ranu mladost. Školovao se u rodnom mestu i u Knjaževcu.
Novembra 1990. godine odlazi u tadašnju Čehoslovačku da tamo nastavi da živi. Ubrzo se i oženio i stvorio porodicu. Među Česima je imao prijatelje sa kojima je odlazio po šumama i brdima karlovarskog kraja, jer je bio ljubitelj prirode.
Sredinom devedesetih godina 20. veka u jednoj od tih šetnji i potragama za gljivama Dejan Ranđelović je naišao na jedan nadgrobni spomenik, za koji je u prvom momentu mislio da je vezan za Nemce, pošto su taj zapadni deo Češke sve do 1945. godine naseljavali Sudetski Nemci. Kada je bolje pogledao video je natpis na ćirilici, gde je pisalo da tu počiva vojnik Kraljevine Srbije iz okoline Požarevca, a koji je umro 1916. godine. To ga je veoma začudilo i zaintrigiralo, pa je pronašao još takvih spomenika sa pravoslavnim krstovima.
Dejan je odlučio da ode u obližnju kafanu gde bi mogao da se raspita o tim nadgrobnim spomenicima na ćirilici. Tamo je od lokalnih Čeha imao šta da čuje.
Za vreme njegovog školovanja u Srbiji 1980-ih godina tadašnji obrazovni sistem nije imao lekcije u istorijskim čitankama koje bi govorile o nasilnom odvođenju stotine hiljada Srba (vojnika ali daleko više civila) sa teritorije Kraljevine Srbije, ali i ostalih južnoslovenskih zemalja pod Hazburškom monarhijom u koncentracione logore, što su osnivani po nalogu Bečkog dvora u doba Prvog svetskog rata. Cilj je bio istrebiti Srbe i omogućiti izlazak Austrougarske carevine sve do Bosfora.
Samo u logoru Jindrihovice koji se nalazio svega desetak kilometara od Karlovih Vari utamničeno je preko 40.000 zarobljenika, od čega najviše Srba, za šta postoji dokumentacija. A pored njih bilo je zarobljenih Rusa koji su dovođeni sa istočnog fronta, kao i Italijana sa kojima su Austrijanci ratovali na Tirolu.
Posle Prvog svetskog rata, 1926. godine u Češku Republiku dolazi kraljica Marija, supruga kralja Aleksandra I Karađorđevića, koja je posetila i bivši logor Jindrihovce, tako da je u naredne dve godine započela izradnja pravoslavne spomen-kapele i izgradnja memorijalnog kompleksa. Uz to čehoslovački predsednik Tomaš Masarik je to parče zemlje poklonio Kraljevini SHS, pošto je bio u dobrim odnosima sa dinastijom Karađorđević.
Saznavši sve ovo, Ranđelović posle nekoliko dana odlazi u Prag, gde je stupio u kontakt sa našom ambasadom. Oni nisu bili zainteresovani za bilo kakve informacije, a još manje za aktivnosti na sanaciji i uređenju nekadašnjeg logora. Samo su mu potvrdili da na toj lokaciji jeste postojao austrougarski logor tokom 1914-1918.
Dejan je tada započeo borbu za očuvanje groblja za koje je kasnije utvrđeno da ima više sahranjenih Srba, nego što je sahranjeno u Solunu, na vojničkom groblju Zejtinlik. Samo groblje je bilo obraslo u korov, kao i mauzolej sa posmrtnim ostacima Srba. Sve je to prepušteno zubu vremena, jer posle Drugog svetskog rata niko nije mario za to. Niti su komunističke vlasti Jugoslavije to čuvale, niti je iko od Srba dolazio sedamdesetih i osamdesetih godina 20. stoleća tu da to poseti. Štaviše i lokalni Romi su 1994. godine ukrali tj. skinuli bakarni krov sa mauzoleja, što je dovelo do prokišnjavanja mauzoleja.
Dejan je pisao češkim vlastima i molio ih za pomoć. Česi su dali neka sredstva za sanaciju mauzoleja. Međutim, da bi sve to bilo uređeno kako treba, trebalo je još novca. Naša ambasada u Pragu je rekla da oni ne mogu da traže sredstva iz matice, jer su tokom 1990-ih godina besneli ratovi na Balkanu i vršena je agresija NATO pakta na našu otadžbinu.
Tek 2001. godine prvi put jugoslavenski ambasador iz Praga dolazi u Jindrihovice i ima uvid u to kakvo je stanje tamo. Ono što je zanimljivo jeste da su u Prag dolazili predsednik vlade Zoran Đinđić, kao i Boris Tadić, predsednik Republike Srbije… ali niko od njih nije posetio Jindrihovice. Jedino je Tomislav Nikolić, 30. novembra 2016. godine posetio Jindrihovice i položio venac. Tih godina su Vlada Srbije, ali i Rusije izdvojile neka sredstva za sanaciju mauzoleja.
Dejan Ranđelović je počeo da dovodi tu pravoslavne Srbe, Čehe, Ruse kada su održavani i parastosi za naše žrtve u Jindrihovicama. Obično je to za Vidovdan, 28. juna i Dan pobede, 11. novembra.
Poslednjih desetak godina kada je internet zaživeo među Srbima, počeo je dolazak ekskurzija iz Republike Srbije, Crne Gore, Bosne i Hercegovine, kako školskih, tako i raznih udruženja koja su imale rodoljubivu tematiku. Prva beogradska gimnazija, kao i Umetnička škola u Novom Sadu, zatim Vojna akademija i Policijska akademija u Beogradu imaju u svom nastavnom programu obilazak Jindrihovica.
Dejan Ranđelović je u emisiji apelovao na to da mu treba pomoć oko digitalizacije spiska žrtava, što bi mogli naši omladinci da urade. Da se napravi i internet stranica koja bi promovisala groblje i mauzolej u Jindrihovicama. To neke stvari za koje nije potreban novac, već dobra volja.
Naš dug prema precima imamo sada šansu da odužimo.
Izvor: hronograf.net
