Da li je Dalmacija bila u celini srpska pre nego što su je komunisti počeli prevaspitavati

Tekst Save Štrpca o dolasku Srba u Hrvatsku „u 16. veku“, uz poštovanje činjenica koje je naveo, može se dopuniti i nekim drugim sitnijim pojedinostima. Ja im dodajem sledeće.

AUTOR: Dragoljub Petrović

1) Ozbiljni hrvatski istoričar Ferdo Šišić veli da 1608. godine istočna hrvatska granica polazi od Pitomače na Dravi i preko Slunja i Velebita dopire do Novigrada u zadarskom zaleđu.

2) „U ugovoru iz 1308. godine, sklopljenom između Karla od Valoa i kralja Milutina, a koji se čuva u Parizu, prevedenom na srpski jezik pre 150 godina, piše da je kralj Milutin vladao i Dalmacijom i Hrvatskom („Uroš božijom milošću kralj Dalmacije, Hrvatske, Dioklije, Srbije i Raške i gospodar cele primorske zemlje“ (ili na starijem „hrvatskom“ jeziku: „Hurosius, Dei gratia Dalmacie, Croacie, Dyoclie ac Servie ac Rasie rex et dominus totius maritime regionis“). Tako nam i Ferdo i Karlo potvrđuju ono što smo i ranije znali: Dalmacija je bila u celini srpska pre nego što su je komunisti počeli prevaspitavati.

3) Antropolozi vele da Pomoravlje i Sisak pripadaju istom antropološkom tipu i to za nas ima dvostruko značenje: čakavština je, prvo, identična sa starijom štokavštinom i zbog toga se, drugo, na Hrvate-čakavce može gledati jedino kao na periferno srpsko pleme (kao što su to, recimo, i Ličani ili Dukljani).

4) Manastirima koje pominje Štrbac mogle bi se dodati i neke (mnogo starije) crkve po Dalmaciji, što je potvrda da je tamo, u vreme njihovoga građenja, bilo sasvim nesporno prisustvo Srba – kao što se prisustvo Hrvata teško može dokaz[iv]ati. Pomenućemo ovde u vezi sa tim nastojanje grupe dalmatinskih Srba da se pravoslavna crkvica Sv. Petke u Donjim Biljanima, zaselak Veljani, kod Benkovca obnovi i ponovo uvede u funkciju; njen bi se nastanak, prema prvim ekspertskim procenama, mogao vezati za 9–11. vek, a ta se zamisao ubrzo pokazala u neočekivanom svetlu: sveštenik Branislav Končarević, u pismu Fondaciji Sv. Petke iz Berna, koju zastupa Dragica Pupovac-Parenta, naveo je da sličnih crkvica oko Nina i Zadra ima „jedno dvadesetak“, da su takve one u Ražancu, Posedarju, Šibuljinama, u Uzdolju kod Knina, da se u onoj u Mokrom Polju pominje ime „ktitora Bodina, srpskog cara čije se carstvo raspalo 1.102. godine“, a da je čak i u zadarskoj Sv. Stošiji, na levom zidu pored ulaza, premalterisan neki zapis koji se u latinskim crkvama ne može sresti. Takve su po primorju crkve / crkvišta… Petro-Pavlov manastir, Pećina Apostola Pavla, Brsečine, Mljet, Cim, Vitrenik, Zlata peć, Sutivan, Salona, Bilice, Burnum, Krka, Kistanje, Pridraga, Založje“.

5) „Pravoslavna je vjera bila jedina u Dalmaciji sve do druge polovine IX vijeka“; „početak dalmatinske crkve biva 55. godine, kad je Tit, učenik apostola Pavla, osnovao tu crkvu, a završuje se prvi period  istorije njene  313. godine, kad je izdan bio milanski edikt, kojim je proglašena hrišćanska crkva slobodnom u rimskoj državi“; „blagodareći ovoj Titovoj djelatnosti u Dalmaciji koju je on obratio u hrišćansku vjeru po naredbi apostola Pavla, dalmatinska crkva ušla je u broj apostolskih crkava i punim se pravom zove apostolskom crkvom“; od 55. godine dalmatinska crkva nalazi se pod „vrhovnom jurisdikcijom rimskoga patrijarha, i ostaje tako do 732. kada prelazi pod jurisdikciju carigradskoga patrijarha“; „kad je dalmatinska crkva prešla pod vlast carigradskog patrijarha, počinje malo vremena poslije žestoka borba između istočne i zapadne crkve, a isto tako borba i u Dalmaciji između pravoslavlja i latinizma i to traje do istog spljetskog sabora 1075. godine, kad latinsko i hrvatsko naseljenje Dalmacije napušta pravoslavnu vjeru i prima rimokatoličku“.

6) Da je bilo srpskih tragova iz apostolskih vremena po Dalmaciji kao što hrvatskih nije do pre stotinak godina, opsežno potvrđuju arheološka istraživanja Đ. Jankovića, od kojih ovde navodim onaj da su „na Mljetu apostol Pavle i njegova pratnja zimovali tri meseca i to je bila prilika da apostol Pavle savlada ilirski (slovenski) jezik. To objašnjava kako je on postao apostol Ilira… Stanovnici Mljeta ostavili su dubok utisak na apostola Pavla jer se posle posvetio jevanđelizaciji Ilira. Njegova prva poseta Iliriku morala je duboko uticati i na meštane. Ostrva duž istočne jadranske obale bila su međusobno blizu i nedaleko od kopna, tako da se glas o apostolu koji je propovedao Hrista Spasitelja lako i brzo raširio. Sećanje na taj događaj bilo je sačuvano u srpskim selima veoma dugo, pa Vid Vuletić-Vukasović beleži: »Čuo sam u Brsečinama kod Dubrovnika, da je sveti Pavo bio na otoku Mljetu, pa da je tamo prokleo zmije da nepecaju. Još sam čuo, al ga nijesam vidio, da opstoji kamen svetoga Pavla (držim, da je to kameno oružje) pa, kad ga čeljad drži uza se, da mu ne može nauditi zmija, jer kad je vidi govori slijedeće besjede: »U ime Boga i svetoga Pavla, / ne bojim se zmije niti đavla«. Na Korčuli sam čuo istu stvar o kamenu sv. Pavla uz ove riječi: »Nemam straha ni od zmije ni od đavla, / izvan Boga i svetoga Pavla«“.

7) Prema „popisu od 31. dećembra 1890“, u Dubrovniku i njegovih 14 „odlomaka“ popisano 11.177 žitelja, od kojih 9.713 „govori u kući“ srpski, 716 talijanski, 19 slovenski, 2 ruski, 52 češki, 6 poljski, 285 nemački i 384 mađarski. I ni jedan jedini hrvatski! Katolički misionari pokušavali su širiti katolicizam po srpskim prostorima, ali su ti procesi, po Bosni – recimo, tekli prilično usporeno, a kao potvrda za to mogu poslužiti i sledeće pojedinosti: a) mostarska biskupija osnovana je 1625. godine bez ijedne crkve, bez ijednog sveštenika i bez ijednog vernika; b) kad je 1882. godine Josip Štadler ustoličavan za nadbiskupa sarajevskog, učinjeno je to u nekoj brvnari jer katoličke crkve u Sarajevu, i u tome delu Bosne, nije bilo; v) kad je tokom poslednjeg rata u Bosni visoki funkcioner HDZ-a (inače – unuk trebinjskog prote) neoprezno otkrio „svoje veliko iznenađenje“ saznanjem da je najveći broj katoličkih crkava po Bosni sagrađen tek posle Prvoga svetskog rata, odmah je bio smenjen sa svih funkcija i jedva uspeo da spase glavu bekstvom u Nemačku. Hrvati i inače vole da kažu da je Bosna i „njihova matična država“ i da je „Jajce njihov kraljevski grad“, ali ne znaju kako se to desilo da se u njemu prvi put pojave, kao i u Kninu – tek pošto su tamo istrebili Srbe.

Hrvati su se „namnožili“ posle komunističke naredbe od 14. maja 1945. godine da svi jugoslovenski katolici moraju biti Hrvati „bez obzira na to kako se lično izjašnjavali“. I našli se po Sremu, Baranji, Slavoniji, Posavini, Dalmaciji, zapadnoj Hercegovini, a Boka postala „Zaljev hrvatskih svetaca“.

I uspeli da uprljaju sve ono što su im srpski preci ostavili u nasleđe.

Izvor: Balkanska geopolitika