Kada je u pitanju djelovanje selefijskog pokreta, on se, inače, u BiH nastoji svesti na selefijsku frakciju koja je ostala na ideološkim osnovama Al Kaide ili Islamske države. Ova kampanja potiče od dijela sarajevske vjerske, političke i intelektualne elite, ali se na nju naslanja i kampanja koju vodi značajan dio selefijskog pokreta u BiH, a kojom se navedena, tzv. džihadska frakcija, nastoji prikazati kao sekta, odnosno grupacija koja ne pripada selefijskom pokretu, i za nju se koriste različiti nazivi istog značenja – haridžije, tekfirdžije (otpadnici od vjere). Navedene kampanje treba promatrati kao posljedicu procesa koji se odvijaju na globalnom planu, pri čemu se pojedini autoriteti selefijskog pokreta (u kontekstu događaja u Siriji i Iraku) pokušavaju distancirati od djelovanja Al Kaide i Islamske države. Selefijsko glasilo Saff je u funkciji navedene kampanje, za što je ilustrativan primjer tekst “Kako da sačuvamo vjeru i državu od pošasti Idišovog tekfira”, koji je potpisao Abdusamed Nasuf Bušatlić. Na sličan način su i zvaničnici IZ BiH problem djelovanja selefijskog pokreta u BiH dugo nastojali marginalizovati i minimizirati. Selefijski pokret se tek od 2014. godine od IZ BiH počinje posmatrati kao „sve manje oblik tumačenja islama, a sve više politički projekat nastao na prostorima Indije i Bliskog istoka pod udarima kolonijalizma“, kako ga je okarakterisao poglavar IZ Husein Kavazović u intervjuu za Al DŽaziru.
Yasir Qadhi, predavač na nekoliko islamskih univerziteta, autor više knjiga o islamu, popularan u muslimanskih krugovima u SAD, Kanadi, Britaniji i Australiji, u svojoj studiji o selefijskom pokretu navodi da postoje brojne islamske grupe koje se identifikuju sa ovim terminom, u smislu slijeđenja selefijske metodologije, te da postoje određene grupe koje su usvojile militarističke pozicije, a smatraju da je oružana borba obavezna, ako ne za cijeli umet onda definitivno za određene dijelove.”[1]
Ove grupe se fokusiraju se na sljedeće prioritete:
odstranjenje sekularnih vladara iz muslimanskih zemalja
konstantana borba protiv nemuslimanskih vlada koje su izvšile invaziju u muslimanske zemlje.
Yasir Qadhi kao najvažnije selefijske grupe ističe:[2]
-Vladajući saudijski selefizam. Ovo je najveća i najistaknutija selefijska grupa, kako to ističu mnogi saudijski protagonisti selefizma. Oni uglavnom slijede hanbelijski mezheb i sarađuju sa vlašću. Ova grupa, predstavljena saudijskom selefijskom zajednicom, izbjegava otvoreni tekfir i relativno strogo pristupa ekstremnim militantnim grupama.
-Šejh Albanijeva jordanska grana selefizma. Još jedna velika grupa, što se tiče broja sljedbenika, koja izbjegava slijeđenje bilo kojeg mezheba i zalaže se za striktno zakonodavstvo utemeljeno na jasnom dokazu (dalīl-based jurisprudence). Politički nisu mnogo aktivni i izbjegavaju kontakte sa vlašću i ekstremnim militantnim grupama.
-Pokret Sahwa iz Saudijske Arabije koji je bio uključen u mirnu političku reformu bez pozivanja na svrgavanje vladara. Ova grupa se pokazala kao izuzetno aktivna u medijima što je dovelo do toga da su veoma dobro prihvaćeni od strane obrazovane omladine.
-Medhali grupacija je manja podgrupa saudijskih selefija. Oni su jedinstvena grupacija i predstavljaju izuzetak od ostatka saudijskih selefija. NJihova metodologija je veoma problematična i bazira se isključivo na podjeli na one koji su selefije i koji to nisu.
-Egipatski selefizam – također, predstavlja širok spekat pogleda na različita pitanja. Egipatske selefije su najvećim dijelom pod uticajem šejh Albanijeve jordanske grane selefizma. Trenutno svjedočimo velikom oživljavanju egipatskog selefizma nakon posljednjih dešavanja u Egiptu i veoma je teško odrediti kakve će stavove zauzeti i kakve će to posljedice imati na cjelokupno egipatsko društvo.
-Tekfirije: oni se uglavnom bave proglašavanjem nevjernicima (takfīr) vladara koji ne vladaju shodno šerijatu, ali ne pozivaju na borbu protiv njih, budući da nije nastupio odgovarajući istorijski momenat za takvu borbu.
-Radikalno-militantne (jihādist) selefije: zastupajući radikalne teološke i političke stavove ova grana selefizma uključuje militantne organizacije poput Al-Kaide i Islamske države.
Citirani stavovi potvrđuju procjenu da selefizam u sadašnjem obliku predstavlja vjersko-ideološki i politički pokret čiji su ciljevi uspostava društvenog uređenja na principima tzv. izvornog islama, te obnova kalifata. Termin “selefizam” predstavlja izvedenicu iz riječi “selefus-salihini” kojom se označavaju prve generacije muslimana. Selefijske grupe (pa tako i one u BiH) ne razlikuju se u svojim vjersko-ideološko-političkim ciljevima, nego u metodima djelovanja. Slična podjela krajem 70-tih godina prošlog vijeka nastala je i u organizaciji Muslimansko bratstvo (čiji je osnovni politički cilj obnova kalifata (hilafeta-islamske države), pa je tako došlo do uvezivanja dijelova ovog pokreta sa pojedinim selefijskim grupama.
Nakon terorističkih napada izvedenih u SAD i Evropi (11. septembar 2001., Španija 2003. itd.) Al Kaida je razvila novu strategiju djelovanja, a koja se kretala u pravcu njene decentralizacije i razvoja regionalnih ogranaka, sa osnovnim ciljem rušenja sekularnih režima u islamskih državama i uspostave “emirata” i „sultanata“ u tim državama. Kao rezultat ove strategije nastaju Al Kaidini “emirati” na Kavkazu, Afganistanu, Iraku, Jemenu, Somaliji. Da bi preduprijedili ideološki, a time i oružani prodor Al Kaide u arapske zemlje, SAD su sa svojim saveznicima podržale osnivanje i djelovanje islamskih organizacija na čijem čelu su se našli neki od (uslovno) umjernijih lidera i autoriteta unutar selefijskog pokreta i organizacije Muslimansko bratstvo. Najznačajnije od tih organizacija su Svjetska unija islamskih ucenjaka i Evropsko vijeće za fetve i istraživanja. Predsjednik obje organizacije je egipatski šejh Jusuf Karadavi (inače vodeći vjerski autoritet u organizaciji Muslimansko bratstvo), a jedan od potpredsjednika lider selefijske reformističke frakcije povezivanje u globalnu lider selefijske reformističke frakcije Sahwa, Selman Oadah (al Awde). Potpredsjednik Evropskog vijeća za fetve i istraživanja bio je i bivši poglavar IZ u BiH Mustafa Cerić, dok je Safvet Halilović (profesor na Islamskoj pedagoškoj akademiji u Zenici) obavljao dužnost predsjednika Vijeća povjerenika u Svjetskoj uniji islamskih učenjaka.
Odnos selefija prema šiitima
Seyed Reza Taghavi, savjetnik za vjerske službenike vrhovnog lidera Islamske Republike Iran, Ayatolaha Hamneia, krajem marta 2014. godine bio je u posjeti kod reisa IZ BiH, Huseina Kavazovića. U istom periodu direktor instituta “Ibn Sina”, dr. Rouhollah Ghaderi Kangavari ostvario je susret sa direktorom Instituta za Istoriju u Sarajevu, dr. Husnijom Kamberovićem. Dan kasnije, 2.04. 2014. godine, Kangavari je posjetio direktora Internacionalnog univerziteta u Sarajevu (UIS) Emira Hadžikadunića. Hadžikadunić je, inače, u periodu 2010-2013. godine obavljao funkciju ambasadora BiH u Iranu. Tokom navedenih susreta dogovorena je međusobna saradnja.
Ali, pomenuti susreti bili su povod za reagovanje vodećih selefijskih daija u BiH, Safeta Kuduzovića i Dževada Gološa, koji su u svojim predavanjima (Kuduzović u DŽamiji kralj Fahd, a Gološ u edukativnom centru “Emanet” u Mostaru) upozorili IZ BiH na dužnost da zaustavi šiitsko djelovanje u BiH. Kuduzović (koji je u svom predavanju bio znatno oštriji i direktniji) naveo je da će doći do “velikih belaja” ukoliko IZ BiH ne zaustavi šiitsko-rafidijsku prijetnju za islam u BiH. Govoreći o djelovanju šiita u BiH, Kuduzović je naveo da šiiti djeluju perfidno jer iza njih stoji država Iran, a koji je navodno u koaliciji sa Zapadom protiv sunitskih muslimana. Kako je naglasio, izmedju šiita i sunita postoje nepremostive razlike, koje ni šejh Karadavi nije uspio da približi[3], da bi na kraju naglasio : ”Nema nikakvog približavanja – jasna crta”.
Za širenje šiizma u BiH, Kuduzović je optužio i akuelnu bošnjačku politiku, koja je, po njemu, dovela do ekonomske zavisnosti učenika i studenata od Irana: ”…djeluju perfidno, djeluju sa stipendijama, finansiraju ih u školi, ekskurzije, finansijska pomoć, srž ti uzmu (misli na omladinu – nap.). Tako je nastao “domaći virus”. Ne piše se dobro našem islamu, ako se ne zaustave šiiitski misionari. Ne treba nam Ibn Sina, njihove škole, njihovi koledži…”
Kao najznačajnije misionare šiizma u BiH, Kuduzović je naveo Institut Ibn Sina, Fondaciju Mulla Sadra (direktor Akbar Aydi), Perzijsko- bosanski koledž u Ilijašu i tzv. ”Kuću bosansku” u LJeševu. “Kuća bosanska” u LJeševu je izgrađena zahvaljujući donacijama organizacije “Svjetska federacija šiija dvanaestimamija (World Federation Shia Ithna Asheria)[4] tokom 2013. godine. Procjenjuje se da šiitska organizacija u BiH okuplja oko 300 sljedbenika, uglavnom sa područja Ilijaša. Kao lideri ove organizacije u BiH najčešće se navode Abdullah Sahabar i Ertan Basarik.[5] Kritiku šiizma kod Bošnjaka i uopšte, kritiku iranskih kulturnih institucija prisutnih u BiH, često u svojim predavanjima iznosi i Zijad LJakić, lider selefijskog džemata u Zavidovićima[6], i u tom kontekstu osuđuje, po njemu, previše tolerantan odnos IZ BiH prema šiitskoj interpretaciji islama.
Zaključak
Selefizam u BiH kao vjersko-ideološki i politički pokret znatno je prisutniji nego se javno priznaje. U kom pravcu će se najviše razvijati zavisi od procesa koji se u ovom pokretu odvijaju na globalnom planu. Pored frakcija koje su ideološki naslonjene na Al Kaidu i Islamsku državu, značajan bezbjednosni problem može predstavljati i frakcija koja je ideološki vezana za Uniju svjetskih islamskih učenjaka i organizaciju Muslimansko bratstvo. Na ovu činjenicu ukazuju i sve češći navodi o širenju bošnjačkog radikalizma. S obzirom na procese na globalnom planu, bilo je realno za očekivati da će Saudijska Arabija nastojati da Muslimansko bratstvo (ili njegove dijelove) vrati pod svoj ideološki uticaj. Takva situacija, imajući u saudijske “savezničke veze” može stvoriti prostor za nove manipulacije ovim pokretom i njegovu instrumentalizaciju. Stoga selefistički pokret u BiH treba sagledavati u svim aspektima i kroz sve bezbjednosne rizike koje njegovo djelovanje može donijeti. Zaoštravanje odnosa između selefija i šija u BiH, potrebno je posmatrati u kontekstu odnosa i aktuelnih sukoba na globalnom planu. Stoga ne treba isključiti ni mogućnost određenih nasilnih akcija selefija prema šiitskoj zajednici u BiH.
Predrag Ćeranić
FSK
_____________________
[1] http://www.akos.ba/u-fokusu/sta-je-selefijski-islam-razlike-i-slicnosti-selefijskih-grupacija
[2] http://www.akos.ba/u-fokusu/sta-je-selefijski-islam-razlike-i-slicnosti-selefijskih-grupacija
[3] Radi se o pregovorima Karadavija i ajatolaha Hamneia koji su vođeni u toku tzv. “arapskog proljeća “, a koji su na kraju, zbog kraha “arapskog proljeća”, završeni neuspjehom.
[4] Ova organizacija izdaje i periodični list ”Muslimanski život”, a za lokalno stanovništvo organizuje medicinske usluge, kurseve engleskog jezika, seminare i itd.
[5] Navedena dvojica lidera ove organizacije su učestvovala na različitim studijskim putovanjima u Iran (univerzitet u Komu).
[6] https://www.youtube.com/watch?v=MeGbF2s4FLE
