Vladimir Ilić je uspešno dokazao tezu da „postoje određeni međunarodno povezani krugovi koji će, u manipulaciji javnim mnjenjem, nadmašiti naciste i primeniti mnoge tehnike psihološkog pritiska nad Srbima”
Agresiji NATO na SRJ 1999. godine prethodila je decenijska brutalna kampanja koja je u vodeći zapadnim medijima vođena protiv Srba. Vladimir Ilić je dokazao da je reč o internacionalnom proizvodu koji je manifestacija savremenog nacizma i koji ima svoje javne i tajne sledbenike na kolektivnom Zapadu.
***
Objavljivanjem monografije Vladimira Ilića, Prometeja: medijska „nacifikacija” srpskog naroda, kragujevačka Fondacija „Konras” upotpunila je svoju kolekciju kapitalnih izadavačkih poduhvata, istraživanjem koje nam je bilo preko potrebno. Najpre, reč je o autoru koji je obavljao dužnosti načelnika Sektora za stranu javnost u Saveznom sekretarijatu za informisanje (1993-1996) i pomoćnika saveznog ministra za informisanje (1996-2000), potom devet godina bio šef kabineta prvog potpredsednika Vlade Republike Srbije, a u periodu 2012-2014. godine i šef kabineta predsednike Vlade.
Prilikom rada na pomenutim odgovornim državnim položajima, susretao se s brojnim inostranim diplomatama, vodećim novinarima, publicistima i intelektualcima. Svoja izuzetna profesionalna iskustva pretočio je u doktorsku disertaciju Medijska nacifikacija srpskog naroda u funkciji legitimizacije i realizacije političkih ciljeva, koju je uspešno odbranio na Fakultetu za medije i komunikacije u Beogradu.
Vladimir Ilić je pažnju čitalačke publike privukao još 2002. godine objavljivanjem knjige Familija: medijski poredak novog sveta, čiji je nastavak Imperija: glosar XXI veka za vladare, vojnike, novinare i razbojnike izašao iz štampe 2007. godine. Ipak, monografija o medijskoj „nacifikaciji“ srpskog naroda je kvintesencija njegovih dosadašnjih istraživanja. Ovo kapitalno delo posvećeno je analizi uzroka medijske satanizacije Srba u najuticajnijim zapadnim medijima tokom razaranja SFRJ, ali i odgovorima na ona pitanja koja razotkrivaju stvarnu prirodu „zapadnih demokratija” i mehanizme odlučivanja koji su potpuno nepoznati građanima ovih društava.
Ilić se posebno temeljno bavio metodama, tehnikama i postupcima „nacifikacije” Srba i lobijima koju su predvodili medijsku i političku kampanju protiv našeg naroda, ukazujući na njihovu interpersonalnu i organizacionu povezanost. Izuzetnu naučnu vrednost imaju oni odeljci ove knjige u kojima je autor razmatrao posledice medijske „nacifikacije” srpskog naroda i pojavu fenomena „humilijarne zajednice kao najvišeg ali ne i poslednjeg stadijuma totalitarizma”. Pažnju čitalaca privlače mnogobrojni navedeni primeri medijske demonizacije čitavog srpskog naroda i njegovih političkih predstavnika, potom stereotipi i mitovi o Srbima u zapadnim medijima, kao i pojave revizije istorije na postjugoslovenskom prostoru.
Jedan od najbitnijih zaključaka ove monografije je onaj o internacionalnom karakteru čitavog koncepta, koji se na manje-više identičan način primenjuje i u drugim kriznim žarištima sveta, poput sadašnjeg u Ukrajini. Dodajmo da je, iz ugla novinarske profesije, reč o jedinstvenom istraživačkom poduhvatu multidisciplinarnog karaktera, u kojem Vlada Ilić, na osoben način, povezuje manifestacije savremenog nacizma s njegovim tajnim sledbenicima i finansijerima na Kolektivnom zapadu.
Nacifašizam
Objašnjavajući teorijske i empirijske dimenzije nacizma (fašizma) kao društvenog i istorijskog fenomena, autor najpre podseća na nedostatak jedinstvenog teorijskog poimanja nacizma (fašizma) prvenstveno kao političke doktrine i ideologije, a potom i kao ostvarene ili u procesu stvaranja političke zajednice, što je posledica različitih pojavnih manifestacija ovog fenomena u različitim državama. Pojedini autori, poput srpskog publiciste Dragoša Kalajića, svojevremeno su zastupali stanovište o čak 65 različitih definicija pojma fašizma.
Ipak, nezavisno od svega, nema nikakve dileme da istorijske korene fašizma pronalazimo u krizi modela kapitalističkog građanskog društva i liberalnih parlamentarnih poredaka s početka 20. veka. Ono što je s istorijskog gledišta nesporno jeste činjenica da je ova kriza imala višedimenzionalni karakter:
ekonomski – koji se ispoljavao kao kriza kapitalističke reprodukcije;
socijalni – koji se manifestovao kroz problem neintegrisanosti radnika, ali i čitavih naroda, u kapitalističko građansko društvo, i
politički – koji je odražavao nesposobnost tradicionalnih elita (krupnih kapitalista, zemljoradnika, bankara, upravnih birokrata) da sredstvima parlamentarne demokratije prevladaju krizu.
Otuda Ilić, u pomenutim činiocima, uočava „izvore fašističkog osvešćivanja građanstva o nelegitimnosti ustanovljenog načina proizvodnje i reprodukcije, i samim tim liberalno-parlamentarnog sistema vlasti”.
Iz ovakvog pogleda na društvenu stvarnost logično proizilaze metode, postupci i sredstva prevladavanja krize, a koji su u saglasnosti s „ideologijom fašističkog osvešćivanja”. Svi oni se, u krajnjoj liniji, svode na uspostavljanje i razvijanje „globalne fašističke zajednice”, koja se poima kao jedinstvana, organski raščlanjena država (italijanski fašizam), ili kao nacija čije je jedinstvo zagarantovano krvlju i tlom (nemački nacizam). Zbog toga je jedna takva „zajednica” definisana kao najviša „moralna” vrednost koja vremenski i logički prethodi pojedincu, kojeg ima pravo da podvrgne svojoj volji. Pored toga, njeno jedinstvo je osnova duhovnog, socijalnog, ekonomskog i političkog preporoda koji se iskazuje u jedinstvenoj volji koju simbolizuje vođa – čija je volja zakon zajednice – uz napomenu da je borba njen prirodni način opstanka i razvoja.
Za razliku od fašizma koji je glorifikovao državu i bio jedna vrsta iskrivljenog katoličkog odgovora na „krizu demokratije” u Italiji, nemački nacizam je predstavljao jedan monstruozan i konzistentan sistem zasnovan na veličanju germanske nacije i rase. Njegove glavne odlike bile su: borba protiv buržoaskog sistema oličenog u „građanima”, zatim borba protiv komunista i srodnih partija, otklon od ideja internacionalizma, parlamentarizma, demokratije i pacifizma, i posebno zalaganje za istrebljenje Jevreja koji su proglašeni „nižom rasom” koja je odgovorna za sva navedena zla.
Iz sadašnje perspektive posebno zanimljivo deluju citirani stavovi Jana Keršoa, britanskog istoričara, koji je izneo stanovište o tome da „Hitlerova diktatura, znatno više od Staljinove i Maove, predstavlja paradigmu 20. veka”. Naime, u ekstremnom i intezivnom obliku, ona je – pored ostalog, odražavala do tada nezabeležene forme državne represije i nasilja, i ranije nepoznatu manipulaciju sredstvima javnog informisanja s ciljem kontrole i mobilizacije masa, cinizam bez presedana u međunarodnim odnosima, stalnu pretnju ultranacionalizmom, kao i nemerljivu destruktivnu moć ideologija rasne supermatije i krajnjih konsekvenci rasizma – sve to praćeno pervertovanim korišćenjem savremene tehnologije i društvenim planiranjem”. On podvlači stav o tome da je „nacistički udar na temelje civilizacije bio momenat koji je definisao čitav 20. vek”.
Opažanjima britanskog istoričara valja dodati stavove i drugih zapadnih teoretičara koji su uspon nacizma u Nemačkoj povezivali ne samo s revanšističkim ambicijama uzrokovanim ishodom Prvog svetskog rata, nego i samom prirodom nemačkog političkog bića koje je predstavljalo pogodnu osnovu za oblikovanje iracionalnih strahova od unutrašnjeg ili spoljnog neprijatelja. Ipak, ono što većina ovih autora svesno prenebregava je uloga „spoljnih faktora” prilikom dolaska Hitlera na vlast, odnosno ulogu jedne „međunarodne zakulise” koja je potpomogla uspostavu nemačkog nacizma. Prema Vladimiru Iliću to su: vojska nemačkog Rajha, nemački krupni kapital, međunarodni bankarski i korporativni krugovi, kao i međunarodni ideološki centri. Sve to potvrđuje jednu od suštinskih teza ovog istraživanja o nacizmu kao internacionalnom proizvodu.
Militarizacija politike
Krajem 1980-ih i početkom 1990-ih godina prošlog veka dogodile su se fundamentalne promene u međunarodnoj politici. Srušen je Berlinski zid, kao simbol hladnoratovski podeljene Evrope, posle čega je usledio talas tektonskih geopolitičkih procesa koji je otpočeo ujedinjenjem Nemačke, zatim se nastavio raspadom Varšavskog pakta, a kulminirao razaranjem Sovjetskog Saveza i SFRJ.
U atmosferi potpunog trijumfalizma kolektivnog Zapada američki predsednik Buš Stariji je najavio uspostavljenje „novog svetskog poretka”. Dešavanja u posthladnoratovskoj eri pokazala su da je reč o svojevrsnom eufemizmu koji je trebalo da prikrije ideju o potpunoj dominaciji Amerike u svetskim poslovima. Ne ulazeći ovom prilikom detaljnije u prirodu političkih i društvenih procesa u SAD, nema sumnje da je završetak Hladnog rata još više podstakao pojave o kojima su kritički govorili mnogi američki javni delatnici. Tako je predsednik Ajzenhauer u svom oproštajnom govoru ukazao na pojavu vojno-industrijskog kompleksa kao činioca koji je još 1960-ih godina počeo ozbiljno da ugrožava same temelje američke demokratije.
Pod izgovorom „krstaškog rata protiv komunizma” ovi procesi su dodatno unapređivani 1970-ih i 1980-ih godina 20. veka, a u eri predsednika Regana dogodila se i privatizacija vojne sfere, što je iz osnova izmenilo fizionomiju i logiku ratovanja. Dotadašnju klasičnu definiciju o ratovima kao produžetku politike drugim sredstvima, zamenila je nova definicija o politici koja je u funkciji rata. Događaji na prostoru nekadašnje SFRJ i medijska satanizacija srpskog naroda tipičan su primer fenomena koji je u stručnoj literaturi opisan kao „militarizacija politike”.
Vladimir Ilić je, kao pasionirani sakupljač činjenica, uspešno dokazao tezu „da na prelazu između 20. i 21. veka postoje određeni međunarodno povezani krugovi koji će – u manipulaciji javnim mnjenjem – nadmašiti naciste, i primeniti mnoge tehnike psihološkog pritiska nad Srbima”. U tom smislu korišćene su različite metode (fingirano poštovanje novinarskih pravila, medijske kampanje, vokabulari naslovnih strana, manipulacija televizijskom slikom, manipulacija fotografijama, stvaranje filmskih arhetipa, citiranje tzv. eksperata, upotreba popularnih ličnosti, skretanje pažnje na druge teme, namerna indiskrecija).
Na taj način, primenom ovakvih tehnika psihološkog pritiska, faktički se deformiše čitav koncept istine. U kolikoj meri je medijska „nacifikacija” srpskog naroda u glavnim zapadnim medijima išla daleko, svedoče ne samo poznati manipulativni primeri tokom rata u Bosni i Hercegovini za koje je, bez ikakvih dokaza, optuživana Vojska Republike Srpske (postojanje navodnih koncentracionih logora, podatak o 200.000 silovanih Muslimanki, eksplozija u sarajevskoj Ulici Vase Miskina, masakr na pijaci Markale, Srebrenica), nego i odnos prema čitavom jednom narodu i njegovom rukovodstvu.
Tako je nekadašnja britanska premijerka Margaret Tačer izjavila „da su srpski ratni zločini, nalik na nacističke, bili nepobitan argument u dokazivanju potrebe pokušaja neke vrste vojne opcije” (San Francisko kronikl, 26. avgust 1992). Pritom, „čeličnoj lejdi” nikada nije palo na pamet da osudi zločine nad Srbima ili da, na primer, kritički govori o sopstvenoj odluci da svojevremeno uputi britansku vojsku u rat za Foklandska ostrva.
U odnosu na britansku premijerku korak dalje je otišao izvesni Martin Perec koji je u novinama Nju ripablik od 4. septembra 1995. godine napisao sledeće: „Jevreji prepoznaju genocid kad on postoji… i ja sam za to da se na Srbe baci nuklearna bomba”. Svega nekoliko godina ranije, londonski Gardijan je 18. jula 1992. godine objavio apel 60 dobitnika Nobelove nagrade (Dezmond Tutu, Milton Fridman, Eli Vizel) koji su u razbijanju SFRJ navodno uočili, ne samo planove za stvaranje Velike Srbije, nego i obrazac koji su koristili nacisti prilikom širenja svog životnog prostora (lebensraum). Potpuno identična medijska i politička matrica korišćena je uoči i prilikom agresije NATO na SR Jugoslaviju 1999. godine.
Iz ogromog broja antisrpskih i rasističkih izjava na račun srpskog naroda, za ovu priliku izdvajamo onu koju je dao nekadašnji predsednik Predsedništva SFRJ, Albanac Sinan Hasani: „Na Kosovu gledamo paralelu sa Drugim svetskim ratom, jer je vlast Srbije – kao ona u nacističkoj Nemačkoj – došla na vlast tako što je uticala na narod da gleda s visine na određenu rasu ili etničku grupu i da veruje da takvima nema mesta u njihovoj zemlji, pa ni prava da žive”. Iz navedih primera – a njih je bezbroj – proizilazi kao logičan autorski zaključak o tome da je „postojao široki konsenzus mejnstrim medija i određenih političkih krugova tzv. međunarodne zajednice da srpski narod bude prikazan kao najveće zlo u Evropi, posle Drugog svetskog rata”.
Vladimir Ilić, kao posebno sramne, navodi prikaze u vodećim zapadnim medijima ličnosti predsednika Slobodana Miloševića koji je nazivan „drugorazrednim Hitlerom”, zatim „kasapinom Balkana”, a potom „Hitleroševićem”. Na sličan način zapadnoj javnosti su prikazivane i ostale vodeće političke i vojne ličnosti Srba – poput Radovana Karadžića, Ratka Mladića i Dobrice Ćosića.
Uporedo s ovom pojavom u zapadnim medijima su šireni brojni stereotipi o Srbima koji su u mnogim prikazima poprimali psihopatološke karakteristike (četnička gamad, narod govnjivih ubica, civilizacija ražnja i rakijetine, masovne ubice i silovatelji, ratni kriminalci). U nastojanju da se Srbi prikažu na najgori mogući način nije se prezalo ni od napada na srpsku književnost i kulturu, koja je proglašena mitomanskom (opet jedno neukusno poređenje s nacistima – prim. autora).
U posebnom fokusu „objektivnih” komentatora na Zapadu našla se Srpska pravoslavna crkva uz čitav niz dobronamernih saveta, poput onog koji je izložio izvesni Tonči Trsteljak na talasima Radio Vatikana, 27. januara 1992. godine, kada je naglasio da „dijalog između Katoličke i Srpske pravoslavne crkve neće biti moguće uspostaviti sve dok SPC bude svetosavska”. Razume se, ovome treba dodati i mnogobrojne primere revizije istorije koji su korišćeni radi stvaranja utiska o neophodnosti američke vojne intervencije na Balkanu (indikativna je Klintonova izjava o odgovornosti Srba za početak Velikog rata 1914).
Mejnstrim mediji
Izraz mejnstrim (mainstream) je imenica koja u engleskom jeziku označava ideje i mišljenja za koja se smatra da su normalni jer ih deli mnogo ljudi – onih ljudi čija su mišljenja i ideje najprihvaćeniji. Ovaj izraz može da označava i glagol koji se odnosi na određeno činjenje u pravcu prihvatanja određene ideje od strane većine ljudi. Iz ovakvog pojašnjenja ove engleske kovanice proizilazi i pojam „mejnstrim medija” koji u savremenim zapadnim društvima opredeljuju način razmišljenja dominantih (vladajućih) političkih i poslovnih grupacija. Zbog svoje popularnosti i kredibilnosti ovakvi mediji određuju tzv. glavni politički tok, odnosno pravac u kojem se biznis i politika jedne države kreću.
U SAD status glavnih medija imaju oni s najdužom tradicijom, kao što su novine Njujork tajms, Volstrit džornal, magazin Tajm ili Njuzvik. U sferi elektronskih medija najveći uticaj na javno mnjenje imaju Ej-Bi-Si, En-Bi-Si, Si-Bi-Es, kao i dva „velika brata” Si-En-En i Foks. Njihova vlasnička struktura je prilično nepoznata, iako je odavno saopšteno da svega šest korporacija kontroliše celokupan američki medijski prostor. Za razliku od Amerike, situacija u Evropi je donekle drugačija, mada su talasi globalizacije u medijskoj sferi već odavno prisutni i na Starom kontinentu. Pored uticajnih privatnih elektronskih medija, glavni društveni i politički tok ipak određuju tzv. javni medijski servisi (Bi-Bi-Si u Britaniji, RAI u Italiji, A-Er-De u Nemačkoj, kanal Frans dva i tri u Francuskoj).
Evropski medijski spektar dopunjava i vrlo razuđena štampa koja pokušava da artikuliše različite ideološke poglede na društvenu stvarnost. Na prvi pogled deluje da postoji nekakav medijski pluralizam. Kako je onda u takvim okolnostima bila moguća nezapamćena medijska satanizacija srpskog naroda? Zbog čega se na neki način ponovila istorija i obnova nacističke ideologije, za koju se naivno verovalo da je zauvek poražena na kraju Drugog svetskog rata? Zašto su Srbi. koji su u oba svetska rata bili saveznici zapadnih demokratija, od 1990-ih godina do danas, stekli status parije u međunarodnoj politici? I konačno, gde su uzroci jedne ovakve pojave u samim zapadnim društvima, a koji ozbiljno ugrožavaju tamošnji model demokratije koji je u ozbiljnoj krizi (slično onoj krizi koja je porodila prvobitni nacifašizam)?
Vlada Ilić u svojoj kapitalnoj monografiji nudi širok spektar odgovora na navedene zapitanosti. Moju pažnju posebno je privuklo njegovo stanovište o „istoricizmu kao svojevrsnom polit-kulturnom procesu, čija je suština zamena procesa individualizirajućeg jednim generalizirajućim pogledom na sile u istoriji”. Ovde je naročito važna Ilićeva napomena da – iako je istoricizam bio nemačka ideologija par excellence – nema sumnje da je reč o fenomenu koji je vremenom prerastao u globalni proces. Reč je o svojevrsnoj „intelektualnoj revoluciji” gde je antisrpstvo (danas rusofobija – prim. autora) predstavljalo činilac njegovog prerastanja (istoricizma) u jedan dominantan misaoni proces koji karakteriše novi globalni Zapad.
Humilijarna zajednica
U zaključnim razmatranjima svog istraživanja, Ilić ukazuje na dramatične posledice medijske „nacifikacije” Srba i na širem međunarodnom planu. Reč je o nastojanjima neonacističkog globalističkog korporativizma da – na osnovu medijske satanizacije jednog naroda – legitimiše proces potpunog urušavanja međunarodnog javnog prava, uz podršku:
politici secesionizma i segregacije jedne države primenom sistema „prazne stolice” u UN (primer SRJ),
legitimizacije neokolonijalizma i neomilitarizma i uspostavljanje „protektorata”,
definisanjem nove uloge NATO pakta u okviru strategije globalnog američkog intervencionizma,
zatim redefinisanjem tradicionalnog poimanja suvereniteta,
uspostavljanjem Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju i Ruandu, po ugledu na tzv. Nirnberški sud.
Na taj način su velike sile nastojale da izbegnu sopstvenu odgovornost za politiku razbijanja SFRJ i, posledično, krivičnu odgovornost svojih lidera za zločin protiv mira – koji je iznedrio sve potonje zločine na postjugoslovenskom prostoru. Kao što je nacifikacija Nemačke i „proizvodnja Trećeg rajha” bila internacionalni proizvod, tako je i razbijanje SFRJ na više malih državica – uz niz političkih, pravnih i vojnih presedana – bila proizvod jedne „crne internacionale” čiji su idejne osnove nastale u 19. veku.
Nema nikakve sumnje da je i „medijska nacifikacija srpskog naroda” bila proizvod ove internacionale, koja je svoje poslušne izvršioce pronašla među liderima secesionističkih republika u bivšoj SFRJ. Da nije imao moćnu podršku iz inostranstva, Alija Izebegović nikada ne bi dao sledeću sudbonosnu izjavu: „Za suverenu i samostalnu Bosnu i Hercegovinu bih žrtvovao mir, a za mir ne bih žrtvovao suverenu i samostalnu Bosnu i Hercegovinu”. Nema sumnje ni da je medijska satanizacija Srba vođena iz više centara moći (razni lobiji, agencije za odnose sa javnošću, korporativni krugovi, nevladine organizacije) čiji je vezivni imenitelj ideologija globalizma, ili koncepcija „stvaranja uređenog svetskog društva”.
U realizaciji ovog cilja, brutalno su pogažena ne samo osnovna načela međunarodnog prava, nego i brojne unutrašnje pravne norme — poput Stimsonove doktrine od 7. januara 1932. godine – kojima se SAD obavezuju da neće priznavati one države koje su nastale iz nasilnih promena. Nemačka je, takođe, prekršila sopstveni najviši pravni akt angažujući svoje vojne snage na Balkanu. Da ne govorimo o izveštaju čuvene Badinterove komisije – kojim je dat pseudolegalitet razbijanju SFRJ – i to na osnovu lažnih medijskih izveštaja o stanju na terenu.
Vladimir Ilić na kraju istraživanja ukazuje na postojanje tzv. humilijarne zajednice „koja je najviši, ali, nažalost, ne i poslednji stadijum totalitarnog internacionalnog povezivanja”. Reč je o novoj vrsti totalitarne nadnacionalne zajednice „koja sistematski – korišćenjem sredstava masovne (dez)informacije i određena sredstva prinude – ponižava sopstvene građane i, pogotovo, građane arbitrarno oglašenih neprijateljskih država”. Nema dileme da je medijska „nacifikacija” srpskog naroda pokušaj osvete nacista, i njihovih naslednika i sledbenika humilijarista. Otuda je lik Prometeja sublimisana sudbina Srbije.
Milorad Vukašinović je srpski novinar i publicista. Autor je knjiga „Suočavanja-izabrani razgovori” (2003), „Trenutak istine” (2006), „U tamnom srcu epohe” (2010), „Rat za duše ljudi” (2011) i „Misliti prostorno” (2021). Ekskluzivno za Novi Standard.
